BEBAY

MAGGAFU ta bebay i aru ta kana-kanattam anna i meyusa ira ta pagangngua tu medisina. I bebay i paggafuanan na maturu ta gaddua na oxygen ta mundo anna i manussu ta delikadu ira nga carbon gas. Kontrolan gapa na bebay i klima tam.

I Mamappeligro ta Bebay

Megafu ta pangulu-uli na klima, mappeligro i coral reefs, shellfish, anna i karuan paga nga maddian ta bebay. Tinantia na sientista ira nga ta unag na 30 nga dagun, awayya na nga madaral ngana saw i maggi ngamin nga coral reefs—dakal nga duffun paga mabba yatun ta 25 percent na nadiskubre ira nga pinaratu ta bebay.

Tinantia na eksperto ira nga nakakan tu plastik i 90 percent na mammanu ira nga maggafu ta bebay i kanadda. Ta kada ragun, minillion ta ayam ira ta bebay i posible nga matay megafu ta plastik.

Kinagi ni UN Secretary-General António Guterres ta 2022: “Pinagurayattam i bebay anna mepaparubang ittam sangawe ta makagì nga ‘Ocean Emergency.’”

Nadisenio i Planeta Tam nga Ari tu Madaral

Nu awan i polusion nga maggafu ta totolay, mawayya na bebay anna na pinaratu ira nga mattolay tatun nga mattalupaddian lagapa nga marenu anna makakkasta. Nipakanawag na libru nga Regeneration: Ending the Climate Crisis in One Generation nga nu ari parittan na totolay i bebay, “makapattalupaddian yatun nga marenu.” Angngarigan na:

Sussupan anna ipappan na babaraddi nga organismo nga magalan tu phytoplankton i carbon dioxide. Kagiadda nga yatun nga gas i primeru nga makagafu ta global warming. Mawayya na phytoplankton i mangipappan tu carbon dioxide nga kasikkaru na mepappan na ngangamin nga fun na kayu, kaddo, anna karuan paga ira nga mulu-mula ta davvun.
Kanan na bakteria i tabbi anna tulu-tulang na natay ira nga manango nga mamarritta ta bebay. Yatun gapa nga bakteria i kanan na tanakuan ira nga pinaratu ta bebay. Yatun nga proseso i “mamarrenu anna mamallitaw ta bebay,” segun ta Smithsonian Institution Ocean Portal.
Usan na aru ira nga pinaratu ta bebay i digestive system da tapenu pakarianan i acid ta danum nga mamappeligro ta corals, shellfish, anna ta tanakuan paga nga pinaratu tatun.

AMMUM KARI?

Aru i Meduffun na Kaddo ira na Bebay

Fugaddan na kaddo ira ta bebay i daga ira ta unag na danum tapenu ari yatun nga mepagiyagi. Makoffun yatun tapenu ari madaral i coral reef ira anna tapenu ari makadde i masikan anna daddarakal ira nga palung ta pipi na bebay nga makadaral tatun.

I Solusion na Totolay

Letratu ira: 1. Ipagilawan na lalaki ta reusable bag i ginatang na ira. 2. Kargan na babay ta grifo i reusable nga pabbalungan na tu danum. — Mapakarianan i plastik ira nga basura ta bebay nu mangusa ittam tu reusable bag ira anna pabbalungan tu danum

Kanayun nga marenu i bebay nu awan tu basura nga umay tatun. Yari tu pagaramman na eksperto ira i totolay nga mangiyusa tu reusable bag ira, gamit, anna pagipayyan imbes tu mangusa tu plastik nga mittan laman meyusa tapus metabbo ngana.

Ngem aru paga i mawag nga makua. Nikanni laman, nakakolekta ta unag laman na tanga-ragun i tadday nga environmental organization tu 9,200 nga tonelada na basura ta bebay nga nepagiyagi ta 112 nga nasion. Ngem balabaddi laman yatun nu ikumpara ta karu na basura nga umay ta bebay ta kada ragun.

Nireport na National Geographic nga “posible nga ari ngana nga maresolba i acidification [na bebay].” Kakkaru i tuttuggian na totolay tu fossil fuel, yari tu ari ngana nga makaya na pinaratu ira ta bebay nga pattalupaddianan nga marenu yatun.

Ari tu Madaral i Planeta Tam—I Kagian na Biblia

“Napannu yoye i davvun ta pinaro mu. Egga tatun i bebay nga kuruga dakal anna alalawa. Ari nga mabila-bilang i pinaratu ira ta unag na; egga i darakal anna babaraddi gapa.”—Salmo 104:24, 25.

Dinisenio na Namaratu i bebay nga mawayya na lagapa i mattalupaddian tu marenu. Nonoppammu: Nu ammu lagu na Dios i ngamin meyannung ta bebay anna ngamin nga maddian tatun, ari kari nga mawayya na gapa nga solban i marake nga situasion na bebay? Innammu i artikulo nga “Nipromesa na Dios nga Ari tu Madaral i Planeta Tam,” ta pahina 15.