Ammum Kari?

Ta ollu tiempo, kurug kari nga egga i mangiwara tu kaddo ta koman na tanakuan?

KINAGI ni Jesus ta Mateo 13:24-26: “Kunnoye i kegittan na Pammaguray na Dios. Egga i tadday nga tolay nga nangibini ta napili nga agga na trigu ta koman na. Mittan nga gabi, turi ta agga-katurug ngamin i totolay, minay nga nangiwara i kontra na tu vullung na kaddo ta koman nga nabinian ta trigu, ay nanaw ngana ta kabalin na. Turi ta ziminarakal i trigu anna namegafu ngana nga maddawa, mappasingan ngana gapa i kaddo.” Kinuestion na tagatura ira nu kurug nga mesissimmu yaw nga ilustrasion, ngem kurug nakuan yaw segun ta legal ira nga tura na Romano gari.

“I pangiwara tu darnel [vullung na kaddo] ta tadday nga koman tapenu mangibalò ay mekonsidera nga krimen segun ta dob ira na Romano. I kapeggan tu kunnaw nga dob ay mangipasingan nga ari tu tallutaggi laman nga mesimmu yatun,” kunna tadday nga diksionario na Biblia. Niyesplika na iskolar nga si Alastair Kerr, nga turi 533 C.E., nangipublisa i Romano nga Emperador nga si Justinian tu Digest, sumario na Romano nga dob anna linya ira nga kinagi na eksperto ira ta dob ta klasikal nga tiempo na dob (ma-100-250 C.E.). Segun tatun (Digest, 9.2.27.14), kinagi ni Ulpian nga eksperto ta dob i tadday nga kaso nga sinammi na tadday nga popular nga pulitiko nga Romano nga si Celsus. Egga i nangiwara tu vullung na kaddo ta koman na tadday anna narresulta yatun ta kadaral na trigu. Nikonsidera na Digest i legal ira nga remediu para ta makaddavvun, onu ta marrenda, tapenu makalà tu danios-perwisio ta nakaliwa.

Nesimmu yatun nga sadya nga panara-daral gari ta Imperio na Romano, nga mangipasingan tu fustu nga nesimmu yatun gittana kinagi ni Jesus.

Turi ollu-siglo, kunnasi kadakal nga lallaguray i niyawa na Roma ta Judio ira nga autoridad ta Judea?

TATUN nga tiempo, pammagurayan na Romano i Judea nga irepresenta na tadday nga gobernador nga egga ira i suddaluna. Primero nga trabahuna i pakkolekta tu vugi para ta Roma anna pattalupaddianan i imammo anna unnug. Interesadu i Romano ira ta pangalsa ta krimen anna pamanunnu ta totolay nga maggulu. Fuera paga tatun, kontento i Romano ira nga ipamavulun i kada-aggaw nga pammaguray ta probinsia ta lokal ira nga lider.

I Sanhedrin i katannangan nga korte anna konseho meyannung ta dorob na Judio. Egga ira i lokal nga korte ta interu Judea. Ira i manammi ta aru nga sibil anna kriminal nga kaso. Ari ira nga paki-alaman na mammaguray ira nga Romano. Egga i limitasion na korte ira na Judio. Ariadda awayya manentensia tu ipapatay, ta Romano laman i egga kepangngattanna nga kuan yatun. Tadday nga angngarigan nga ariadda pattuppal tatun ay turi ta sinentensian tapus nipabarag na miembro ira na Sanhedrin si Esteban adde ta matay.—King. 6:8-15; 7:54-60.

Alawa i sakupan na pakapangngua na Judio nga Sanhedrin. Segun ta iskolar nga si Emil Schürer, “i pinakamadammo nga restriksionna ay awayya nga magguyu na Romano ira nga autoridad maski awan tu permiso ta maski anni nga oras, gitta na kukukuadda nu egga suspetsiadda nga nagangngua tu kontra ta gobierno.” Tadday nga angngarigan nga nesimmu yaw ay turi ta pammaguray ni Claudio Lisias nga kumandante na militar, nga nangifuku kani Pablo nga tadday nga Romano.—King. 23:26-30.