PANGARUBANG TA STRESS

Anni i Stress?

I stress ay i reaksion na baggim ta mariga nga situasion. Mangipatulug i uto mu tu aru nga hormone ta ngamin nga parte na baggim. Palistuan naw i pappitik na futum, kontrolanna i presyon na dagam, paspas onu marigatakka nga maginango, anna managga-tagga i muscle mu. Nige mu paga nga matageno danatun, nakaprepara ngana i baggim nga umaksion. Nu ari ka ngana nga stress, makkalma ngana i baggim anna manoli ta normal.

MAKASTA ANNA MARAKE NGA EFEKTO NA STRESS

I stress ay natural nga reaksion na baggi nga mangiprepara nikaw ta mariga onu delikadu nga situasion. Mamegafu yatun nga reaksion ta uto mu. Makoffun i stress tapenu makapagguyu ka insigida. Makaduffun i partikular nga karu na stress tapenu makuam i goal mu onu mas mapakastam i resulta na tadday nga gannug, gittana nu mageksam ka, ma-interviu para ta trabahu, onu maggayang ka tu isport.

Ngem marake i efekto nikaw na mabaya-bayag anna grabe nga stress. Nu kana-kanayun nga naka-alerto i baggim, awayyana nga marake i efektona ta pisikal, emosional, anna mental nga gawa-gawayyammu. Awayyana nga manguli i ugalim, maski i pattratum ta tanakuan. Megafu ta sossobra nga stress, posible nga magillellaw i tadday, maddroga, kokkomforme tumanna, sobra pakkakanna, massigariliu anna tanakuan paga nga marake nga bisiu. Posible gapa nga madepres, mababbannag, onu manonona i mappakamatay.

Ari tu para-parehu i efekto na stress ta kada tolay, ngem posible nga marresulta yaw ta aru nga taki. Mafektan naw i maggi ngamin nga parte na baggi.

I EFEKTO NA STRESS TA BAGGIM

Nervous system.

I nervous system i makagafu ta pallawan na hormone ira kagitta na adrenaline anna cortisol. Danaw i mamalistu ta pappitik na futum, mamatannang ta dagam, anna mappa-aru tu glucose ta dagam—danaw gapa i makaduffun tapenu malisiammu insigida i peligro. Marresulta i grabe nga stress ta

pakka-irita, pavvuru-vurung, depresion, taki na ulu, ari pakakatrug

Musculoskeletal system.

Managga-tagga i muscle mu tapenu maprotektan i baggim. Marresulta i grabe nga stress ta

pattaki na baggi, ulu, anna muscle

Respiratory system.

Maginango ka tu paspas tapenu makenango ka tu aru nga oxygen. Marresulta i grabe nga stress ta

sossobra nga paginango anna ta mariga nga paginango, kunne na gapa i panic attack onu fermi nga pavvuru-vurung na totolay nga maruddu nga maka-ekspiriensa tu kunnatun

Cardiovascular system.

Mattrabahu tu mapia i futum anna paspas i pappitikna tapenu mesuplayna i daga ta interu baggim. Umalawa onu umatazzi i kalla-kallo tapenu medirekta i daga nu sitaw mas kawagan yatun, kagitta na ta muscle ira. Marresulta i grabe nga stress ta

atannang nga presyon na daga, atake ta futu, stroke

Endocrine system.

I gland ira ta baggim i mamalawan ta hormone ira nga adrenaline anna cortisol nga manguffun ta baggi tapenu marubang i stress. Pakaruan na agal mu i blood-sugar mu tapenu mabbalikka tu mas aktibo. Marresulta i grabe nga stress ta

diabetes, pakkafi na resistensia anna pakkara-taki, panguli-uli na ugali, pattaba

Gastrointestinal system.

Mafektan i papproseso na baggim ta makan. Marresulta i grabe nga stress ta

paguta, pakkakawe, onu ari nga pakakawe

Reproductive system.

Makafekto i stress ta seksual nga pakkaraga anna paffunsina. Marresulta i grabe nga stress ta

kawan na pakawayya nga maki-sex, onu madaral i siklo na parregla