Panagraira Dagiti Maup-upay nga Ubbing
“RANDY!” impukkaw ni Rita, gapu ta napabutngan iti nakitana iti adayo idi isut’ makaasidegen iti balayda. Nakauy-oyen ti kagudua ti [bagi] ti anakna a ni Randy, iti tawa ti makin-ngato a kuarto, 8 metro iti ngatuen ti semento a beranda. Iti uneg ti balay, nangngeg ni Larry ti madanagan nga ikkis ti asawana ket nagdardaras a nagtignay. Timmaray nga immuli, simrek iti kuarto ket ginuyodna a dagus nga inyuneg a sitatalged ni Randy.
Kayat a maammuan a dagus dagiti dadakkel ni Randy dagiti gapu. “Apay nga inaramidmo dayta? Apay?” inimtuodda a buyogen ti di panamati. “Mabalin a nadangranka koman; mabalin a natayka koman!”
“Kayatkon ti matay,” simmungbat ni Randy a di mangikankano.
Lima laeng ti tawen ni Randy.
MANIPUD iti makita a langa, normal, nasalun-at a barito ni Randy. Awan agsuspetsa a sililimed a tarigagayannan ti matay. Kaskasdi, impakita dagiti sumaganad a panangbalakad a ni Randy ket maysa nga ubing a kasta unay ti pannakaupayna.
Kas ken Randy adu nga ubbing itatta ti biktima iti kasta unay a pakariribukan. Gapu ta dida makasarak kadagiti nasayaat a pamay-an iti panangtaming iti pakarigatanda, ikagumaan ti dadduma a lapdan ti danagda ngem dida agballigi. Ngem rumsuanto met la ti namedmedan a pannakaupay kamaudiananna. Agsakitto wenno agbalin a naranggas ti kababalin dagiti dadduma no di maiyebkas ti danagda. Kadagiti dadduma, ti pakadanagan apektaranna ida babaen kadagiti makadangran-bagi nga ar-aramid, agraman ti panangdangran iti bagida, saksakit iti pannangan, panangabuso kadagiti makaadikto a bambanag kas iti alkohol ken droga, ken uray pay panangkettel ti biag a mismo. Kuna ti The Child in Crisis: “Adu kadagitoy a parikut—nangnangruna ti panangkettel iti biag—ti naipagarup idi a mapasamak laeng kadagiti lallakay ken nataenganen. Itan agin-inot a saklawendan dagiti ubbing unay.”
‘Kasano a mapasamak daytoy?’ iyimtuod dagiti nataenganen a masmasdaaw. ‘Saan kadi a tiempo ti panagabalbalay ken panagay-ayam ti kinaubing, tiempo ti panagkatawa ken panagragsak?’ Kadagiti adu nga ubbing, saan ti sungbat. “Ti di masingsinga a panagragragsak iti kinaubing ket maysa a sarsarita a pinarbo dagiti nataengan,” kuna ni Dr. Julius Segal. Pinaneknekan ti therapist ti ubing a ni Joseph Lupo daytoy a nakalkaldaang a kinapudno: “Mangag-agasakon iti las-ud ti duapulo ket lima a tawen. Itatta mamimpat a darasen ti kaadu dagiti makitkitak nga ubbing ken nataengan a pasiente a malmaldaang.”
Aniat’ mangpatpataud iti kasta a di pay napaspasamak a pannakaupay dagiti ubbing? Ania dagiti pakdaar a pagilasinan? Kasano a matulongan dagiti maup-upay nga ubbing? Mausig dagitoy a saludsod kadagiti sumaganad nga artikulo.