Watchtower ONLINE A LIBRARIA
Watchtower
ONLINE A LIBRARIA
Iloko
  • BIBLIA
  • PUBLIKASION
  • GIMONG
  • g86 5/8 pp. 4-9
  • “Makin-dasig ti Dasigan ti Dios?”

Awan video-na ti napilim.

Pasensiakan, adda problema iti pannakai-load ti video.

  • “Makin-dasig ti Dasigan ti Dios?”
  • Agriingkayo!—1986
  • Subtitulo
  • Umasping a Material
  • Turnomi ti Mangbomba
  • Pannakariribuk ti Konsiensia
  • “Makin-dasig ti Dasigan ti Dios?”
  • Nasinga a Pangngaldaw
  • Ti Dasig a Dasigan ti Dios
  • Maysa a Naiduma a Nangato a Panagserbi
  • Ania ti Kasapulan Tapno Mataginayon ti Panagtayabda?
    Agriingkayo!—1999
  • Nagbalin a Natalna a Kalat ti Makapapatay Idi a Gandat
    Agriingkayo!—2002
  • Asino a Talaga dagiti Ministro ti Dios?
    Ti Pagwanawanan Mangibumbunannag iti Pagarian ni Jehova—1989
  • Panagregget a Mamagbalin a Nataltalged ti Panageroplano
    Agriingkayo!—2002
Kitaen ti Ad-adu Pay
Agriingkayo!—1986
g86 5/8 pp. 4-9

“Makin-dasig ti Dasigan ti Dios?”

SANGARIBO a manangbomba ti timmayab manipud Inglatera idi rabii iti Mayo 30, 1942. Dayta ti kadadakkelan a panangraut iti angin iti historia agingga iti dayta a tiempo. Siak ti Signals Leader a maipaay iti squadron dagiti uppat-makinana a Lancaster a manangbomba. Tunggal eroplano ti nagawit iti 8,000-libra (3,600-kg) a bomba nga umdas ti burburana a mangdadael iti intero a dakkel wenno sumagmamano a bloke iti maysa a kalsada.

Babaen iti panagpangato iti 20,000 a pie,a rinugianmin ti dalanmi a mapan iti Aleman a siudad iti Cologne. Dagiti miembro ti trepolante okupadoda a mangsuksukimat kadagiti makina, ti gasolina, radio, nabigasion, ken dadduma pay. Dagiti tallo a manangpaltog sinaludsodanda ti kapitan maipaay iti pammalubos a mangsukimat iti kasasaad tapno paputokendan dagiti machine guns nga iggemda. Ti isuamin sisasaganan a sumrek iti teritoria ti kabusor.

Bayat ti panangballasiwmi iti Dano a pagbeddengan ti baybay, timmakderak tapno alaek ti puesto a mangsiput iti tuktok ti eroplano. Manipud iti dayta makitak ti isuamin a direksion. Nagtalinaedak sadiay, a nainget ti panangsiputko kadagiti mannakidangadang a kabusor iti rabii tapno maalami ti tignay nga aglisi ket naited dagiti bilin kadagiti manangpaltog. Iti adayo, makitak dagiti nalabaga a pattopattok ti lawag a manglawag iti langit agsipud ta kaaduan kadagiti puersa a mangbomba ti nangpuoren iti siudad iti Cologne.

Turnomi ti Mangbomba

Itan sisasaganakamin iti panangtiromi iti puntiria. Ti eroplano nga Aleman a makidangdangadang ti mangrikrikos iti lugar a pagbombaan a sisasagana a mangatake kadakami. Dakami ti naudi a grupo dagiti rinibribo a manangbomba a nangraut iti Cologne iti dayta a rabii, ket ti siudad nauram manipud iti maysa a pungto agingga iti sabali a pungto. Masapul a bumabakami agingga iti 10,000 pie tapno sapulenmi ti maysa a lugar a saan pay a sumsumged isu a mabalinmi a pangitinnagan iti bombami.

Nabilinkami nga immuna a ti kangrunaan nga opisina ti koreo ti puntiriami. “Addada paktoria iti armas iti ballasiw ti kalsada,” naibaga kadakami. Adu kadakami, nupay kasta, ti mamati a bombombaenmi ti populasion a sibilian agsipud ta ammomi nga iti kaaduan a siudad ti kangrunaan nga opisina iti koreo ti nalikmut kadagiti paktoria.

Kumaro ti panagdanag bayat a ti piloto linukatanna dagiti ruangan a pangilussotan iti bomba. Pimmigsa ti ungor ti eroplano. Daytoy ti kanito nga ad-adda a maatakekami. Ti bombami, a kasla ngangngani kas iti kaatiddog met laeng ti uppat-makinana nga eroplano, nakaruaren. Dagiti de kolor a tracer bullets naguy-oyen iti tangatang. No adda aniaman a mangtiro iti dayta a bomba, nalpaskamin!

Ti mangitiro iti bomba tinengngelnan ti eroplano. Babaen iti panangsiputna iti puntiria, intedna ti bilin iti piloto: “Agpakanigid-agpakanigid; agpakanawan-agpakanawan-agindeg; agpakanigid pay bassit​—tenglem​—agindeg​—iti puntiria. Itinnag ti bomba!” Nagkintayeg ti eroplano, ket nangngegko ti “whoosh” bayat a ti uppat-tonelada a bomba ti natnag manipud iti eroplano. Napalabas ti awan patinggana a minuto bayat ti panaguraymi iti panagkilap ti panangretrato isu a nangsilaw iti lugar a binombami. Apaman a maretraton ti nadadael, nagawidkamin.

Pannakariribuk ti Konsiensia

Bayat ti panaglikigmi a nagsikko ken ti ipapanawmin, makitak ti intero a siudad ti Cologne a sumsumged iti baba. Pinanunotko dagiti adu a lallaki, babbai, ken ubbing a nakapukaw iti biagda. ‘Apay a makipaspasetak iti panangpapatay kadagiti rinibribo nga awan basolna nga umili iti daytoy a nagdakkelan a siudad?’ inimtuodko ti bagik. Pinadasko a liniwliwa ti bagik iti panunot a daytoy ket maysa a pannakidangadang a maibusor iti dakes a turay ni Adolf Hitler.

Iti dalanmi nga agawid diak magawidan ti pannakalagipko iti pakalaglagipan a maulit-ulit a mangrirriribuk kaniak bayat dagiti 60 a misionmi a panangbomba. Idi di pay nabayag ti gubat maysa nga eroplano nga Aleman ti nangitinnag iti maysa a burbura ti bomba iti air-raid shelter iti asideg ti Lincoln, Inglatera. Timmulongak a nangguyod iti nasinasinan a bagbagi dagiti babbai a nagkamang sadiay. Inar-arapaapko dayta bayat ti adu a bulbulan kalpasanna. Itan pampanunotekon: ‘Mamin-ano a daras a ti kasta a pagam-amkan naulit ita a rabii kas banag dagiti rinibo a manangbomba a nangitinnag iti kasta unay a bomba iti aduan tao a siudad ti Cologne? Ket ania aya ti pagarupen ti Dios maipapan iti kasta a nakaam-amak nga aramid?’

Masansan a pampanunotek daytoy ta naggapuak iti relihiuso a nalikudan idiay Inverness, Scotland. Ti pamiliak nabayagdan a miembro iti Church of Scotland. Maysaak idi a mannursuro iti Sunday-school ken presidente iti Youth Fellowship ti iglesia. Kadagiti rabii iti Sabado maysa a grupo kadakami ti agtakder iti maysa a suli iti Town Hall ti Inverness ket mangipaaykami kadagiti pammaneknek iti pammatimi iti publiko. Kadagiti kakasta a tiempo napnoak iti relihiuso a kinapasnek ken ti tarigagay nga agbalin a maysa a ministro.

“Makin-dasig ti Dasigan ti Dios?”

Masansan a makisaritaak iti tsaplin ti militaria bayat dagidiay nga innem a tawtawen iti pannakigubat (1939-45), ket salsaludsodak ida, “Makin-dasig ti dasigan ti Dios iti daytoy a gubat?” Awan panagduadua sumungbatda, “Siempre adda iti dasigtayo! Makidangdangadangtayo a maibusor iti dakes a turay a timmaud a mangituray iti lubong, ket ti laeng Nakristianuan a puersatayo ti makadadael iti dayta!” Nupay kasta, daytoy saan a nangpennek kaniak.

Maysa nga aldaw nagtugawak iti Panganan dagiti Opisiales a kadua ti maysa a Katoliko a padi ti squadron, ket kinunak kenkuana: “Ammom, padre, iti eroplanomi maysa a miembro ti trepolante ti Katoliko, ket binindisionam sakbay ti ipapanmi iti misionmi a nangbomba iti Alemania. Itan, ti isu met laeng a Katoliko a relihion idiay Alemania ti mangbembendision iti maysa a miembro ti trepolante iti Aleman nga eroplano nga umay mangdadael iti siudadtayo. Gapuna ti saludsod nga imtuodek ket, ‘Makin-dasig ti dasigan ti Dios?’”

“Bueno, narigat dayta,” kinunana. “Ti laeng ammok a ta no palubosantayo ni Hitler a mangituray iti lubong, awanton ti lugar a maipaay kenka ken kaniak, wenno ti aniaman a Kristiano a maipaay iti dayta a banag.” Nupay kasta, daytoy saanna a sinungbatan ti saludsodko, ket diak magawidan ti agpanunot: ‘Ngarud apay a di ikkaten dagiti Aleman a Katoliko ken ti iglesiada ti panangsuportarda ken ni Hitler?’ Diak nakagun-od ti sungbat kadagiti salsaludsodko agingga a kalpasan ti gubat.

Idi Mayo 18, 1945, nagtakderak iti sanguanan ni Ari George VI idiay Buckingham Palace, Londres, ket inawatko ti “Distinguished Flying Cross” gapu iti pannakaileppasko kadagiti 60 a mision kadagiti kasayaatan ti pannakasalaknibna nga industrial a puntiria ken siudad iti Europa. Maysa a medalia a maipaay iti panangdadael kadagiti siudad, il-ili ken biag! Kadagiti 13 a miembro ti squadron a nagsubli iti maikadua a mision, sisiak laeng ti nakalasat nga awan sugatna.

Iti maudi a paset dayta a tawen, napalubosanakon, ket nagnaedak idiay Doncaster, Inglatera, a kaduak ti asawak, ni Barbara, ken ti agtutubo nga anakmi. Iti daytoy a tiempo a naglidayak iti kasta unay; nawarawaran ti nerbiok. Maamakak iti pannakipasetko kadagiti amin a panangpapatay kadagiti tattao iti panangbombami iti Alemania ken Italia. Maulit-ulit nga imtuodek ti bagik, ‘Pakawanennakto aya ti Dios?’ Masansan nga agkarkararagak a maipaay iti pammakawan.

Nasinga a Pangngaldaw

Maysa nga aldaw bayat ti panangaldawko, nagkiriring ti batingting ti ruangan, ket ti asawak napanna sinungbatan dayta. Isut’ nagbayag bassit iti ruangan, ket diakon nakaanus gapu iti maikadua a putahe. Gapuna makapungtotak a timmakder iti lamisaan, sibabastos a simmampatawak iti pannakipatpatangna iti lalaki, a kunkunak, “Ania ti mapaspasamak?”

“Interesado ti asawam iti daytoy a libro, Mapapati Coma ti Dios,” siaanus a simmungbat ti lalaki. “Maysaak a Saksi ni Jehova a sumarsarungkar iti daytoy a sangakaarrubaan.”

“Saan, pagyamanan!” kinunak. Ti basta pannakadakamat ti Saksi ni Jehova ti mangpapungtot kaniak. “Dikam interesado kadagidiay a tattao a di makipaset iti pannakigubattayo no di ket kontentokamin a mangan iti taraonmi, isu nga inyeg dagiti marinomi a buyogen ti dakkel a peggad!”

“Bueno, apo,” ti lalaki iti ruangan simmungbat iti nakaal-alumamay a timek, “maysa a banag a kayatko a dakamaten a ta sadinoman a pagnanaedan dagiti Saksi ni Jehova bayat ti gubat, neutralda ket dida makipaset iti dayta. Ngem iti dayta met laeng a gubat, kas pagaammoyo, dagiti Protestante papatayenda dagiti Protestante ken dagiti Katoliko papatayenda dagiti Katoliko nga awan ti aniaman a pannakariribuk ti konsiensiada. Ngem dagiti Saksi ni Jehova dida papatayen iti maysa ken maysa, wenno ti siasinoman gapu iti dayta a banag.”

Ti Dasig a Dasigan ti Dios

Ti sungbatna ti nangipalagip kaniak iti saludsod nga inimtuodko bayat iti gubat, “Makin-dasig ti dasigan ti Dios?” Gapuna inimtuodko ti saludsod kenkuana.

“Bueno, nalaka dayta,” kinunana. Impakitana kaniak ti Juan 13:34, 35 ket binasana dayta: “Maysa a bilin a baro ti itdek kadakayo, tapno agayan-ayatkayo iti maysa ken maysa; kas iti panagayatko kadakayo, kasta met agayan-ayatkay koma iti maysa ken maysa. Gapu itoy mailasindanto a dakayo ti adalak, no adda ayatyo iti maysa ken maysa.”

“Nalawag,” kinunana pay, “no pudno nga agayattayo iti maysa ken maysa, sadinoman ti pagnaedantayo pudno a ditay papatayen iti maysa ken maysa aniaman ti kunaen dagiti politiko a maisupadi iti dayta. Dagiti Saksi ni Jehova tungpalenda dayta a bilin ni Jesus, uray pay no idiay Alemania adu ti natay idiay kampo konsentrasion gapu iti panagbalinda a neutral, ket adu pay, kas kaniak, ti naibalud iti daytoy a pagilian. Mamatikami a ti Dios adda iti dasig dagiti tattao a pudno nga agayat iti maysa ken maysa.”

Isut’ makakumbinsir, gapuna inawatmi ti libro. Ti asawak ken siak nagtugawkami iti kama a nangbasa iti libro ken nangsukimat kadagiti kasuratan agingga iti naladawen nga or-oras iti parbangon. Naammuanmi no kasano a dagiti gubgubat, a kas ti gubat sangalubongan a nakidangadangak, ket pasetda ti maysa a “pagilasinan” a mangpaneknek a din agbayag ti gobierno ti Dios ipatingganan ti amin a panangilupitlupit ket pagbalinenna ti daga a maysa a lugar a sadiay dagiti Kristiano makapagbiagda a sitatalna.​—Mateo 24:3-14.

Kalpasan ti agarup maysa a lawas, nagsuratkami iti lalaki a nangibati kadakami iti libro ken ti direksionna ket dinawatmi ti panangsarungkarna kadakami. Adda adu a saludsod nga isaludsodmi kenkuana. Sumagmamano nga aldaw kalpasanna isut’ simmubli, ket rinugianmi ti nakipagadal ti Biblia kenkuana. Kalpasan ti maikadua a panagadal, rinugianmin ti nagatender kadagiti gimgimong iti lokal a Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova, ket kamaudiananna ti asawak ken siak nabautisarankamin idi 1948.

Maysa a Naiduma a Nangato a Panagserbi

Bayat dagiti adu a tawtawen, ti asawak ken siak inkabilmi iti sanguananmi ti tarigagay nga agserbi kas amin-tiempo a ministros, ket, siempre, idi a ti anakmi a lalaki nagbalin a misionero idiay Sud America, ti tarigagaymi ad-adda manen a bimmileg. Ngem dayta ket maysa a dakkel a pangngeddeng nga aramiden agsipud ta iti daytoy a tiempo nanam-ayen ti kasasaadmi; adda nasayaat unay a pagtaenganmi, ken nasayaat ti sueldo iti pagtrabahuak. Lakay ken baketkamin, ket agpadakamin nga addaan kadagiti parparikut iti salun-at. Ngem, kaskasdi, nga ammok a pudno a mabalinmi ti mangaramid iti ad-adu pay.

Kalpasan ti nakabulan a sikakararag a panangpampanunot, naaramiden ti pangngeddeng. Nailako ti pagtaengan, ket nagsangitkami, ta nagnaedkamin iti dayta a balay bayat iti nasurok a 20 a tawtawen. Iti kasta idi Hunio 1973 nasarakanmin ti bagbagimi a tumaytayab iti tikag a kabambantayan iti Bolivia a mapan idiay Eropuerto ti La Paz.

Ti anakko ken ti asawana agur-uraydan a mangsabet kadakami. Sumagmamano a minutos kalpasan ti ipapanawmi iti eropuerto, simmardengkamin, ket sadiay iti sanguananmi isu ti maysa kadagiti nakaskasdaaw unay a buya a nakitak pay laeng. Ti kabisera ti siudad, ti La Paz, adda iti nauneg a kasla palanggana a lungog, a kasla maysa nga abut idiay bulan, 1,000 pie iti baba ti patas ti natayag a tanap. Nasapa pay iti rabii, ket makitami dagiti silsilaw iti intero a siudad nga agrimrimat iti babaenmi. Iti labes dayta, ti naabbungotan ti yelo a Bantay Illimani ti mangisilsilnag iti maudi a raya ti init iti rabii.

Kadagiti al-aldaw a kaaddak iti Royal Air Force, naisuroak a kanayon a mangusar iti oksihena no agtayabak iti nasurok a 10,000 pie. Ditoy agnaedkaminto iti kangato a ngangngani 12,000 pie​—nga awan ti maskara nga oksihena! Anian a panangikagumaan, ti umuli iti naparsed a turturod iti La Paz bayat ti pananglang-abmi iti oksihena iti bassiten oksihenana nga atmospera! Ngem anian a nakaragragsak ti kanayon nga adda iti kainitan, a kankanayon a mangtantannawag iti natayag a naabbungotan-yelo a kabambantayan ti Andes!

Ti kararagsakan, nupay kasta, isu ti dakkel nga interes dagiti tattao maipapan iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. Idi damo insuratko ti mensahe a tarigagayak nga iparang iti maysa a kard, tapno matulonganak a manglagip iti ibagak iti Español. Ti pagsasao, siempre, ket narigat no dadduma. Ngem kalpasan ti 12 a tawtawen sadiay, nabaelakon ti mangted iti palawag iti Español ken nagserbi kas panglakayen iti maysa kadagiti kongregasion. Bayat dagiti tawtawen, naaddaankami kadagiti nakaragragsak a kapkapadasan, ta nakipagadalkami kadagiti 20 a tattao a nabautisaranen. Nupay kasta, gapu iti di nasayaat a salun-at, ti asawak ken siak ti masapul nga agsubli idiay Inglatera, a sadiay itultuloymi ti mangipakaammo kadagiti dadduma ti maipapan iti Pagarian ti Dios.

No lagipek dayta a nakaam-amak a rabii idi a binombami ti Cologne, maldaanganak pay laeng iti panangdadael ken panagsagaba nga inaramidko. ‘Pudno kadi a bendisionan ti Dios dagidiay a makigubat?’ masansan a pinampanunotko. Anian a panagyamanko iti pannakaammo nga awan ti dasig a dasigan ti Dios no aggugubat dagiti nasnasion. Imbes ketdi, kas inlawlawag ti Saksi kaniak: “Ti Dios adda iti dasig dagiti tattao a pudno a mangayat iti maysa ken maysa.” (Juan 13:34, 35)​—Kas insalaysay ni David Walker.

[Dagiti Footnote]

a Maysa a pie katupag ti 0.30 metro.

[Blurb iti panid 5]

Nagkintayeg ti eroplano, ket nangngegko ti “whoosh” bayat ti uppattonelada a bomba ti natnag manipud iti eroplano

[Blurb iti panid 6]

‘Apay a makipaspasetak iti panangpapatay kadagiti rinibribo nga awan basolna nga umili iti daytoy nagdakkelan a siudad?’ inimtuodko ti bagik

[Ladawan iti panid 5]

Sangaribo a manangbomba ti nagturong idiay Cologne

[Credit Line]

RAF Museums, London

[Ladawan iti panid 6]

Cologne, ti puntiria bayat ti 60 a mision a panangbomba

[Credit Line]

U.S. Army photo

[Ladawan iti panid 7]

Ni Walker a kaduana ti asawana, ni Barbara, ken ti anakna a lalaki bayat ti Gubat Sangalubongan II

[Credit Line]

“Topical” Press Agency, LTD., London

[Ladawan iti panid 8]

Ni David Walker ken ti asawana a makisarsarita iti taga Bolivia maipapan iti Pagarian ti Dios

    Dagiti Publikasion iti Iloko (1984-2025)
    Ag-log out
    Ag-log in
    • Iloko
    • I-share
    • Ti Kayatmo a Setting
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Pagannurotan iti Panagusar
    • Pagannurotan iti Kinapribado
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ag-log in
    I-share