AIDS ken ti Moral
ANIA ti napasamak idi 1960’s ken 1970’s a mangiturong iti kasta nga iyaadu ti AIDS iti 1980’s? Dayta ti panangawat ti aniaman ti pagayatam a “baro a moralidad” iti seksual a wayawaya. Iti panagkomentona iti daytoy, ti kolumnista iti Nueva York a ni Ray Kerrison nagsurat:
“Ti kellaat nga iyaadu ti AIDS ti mabalin met a mangiduron iti sosiedad a mangsukimat manen dagiti ipatpategna, isu nga agpabpababa a naparpartak ngem ti di magawidan nga express.
“Bayat dagiti adu a tawtawen, dagiti politiko ken korte ipapaulogda ti kasta unay nga ulbod a kapanunotan a dagiti pribado nga ar-aramid dagiti pribado nga umili ket awan pakibiangan ti siasinoman no di bukodda.
“Daytoy a paglintegan dagiti naimbag a bambanag ti mabalin a silalag-an a maikuna a doktrina iti nainkasigudan a panagtignay. Kaarigna ti, kas kunada, dua wenno ad-adu pay a tattao ti mabalin a mangaramid iti kaykayatda no la ket ta dayta dina biangan ti kalintegan dagiti sabsabali.
“Gapuna, agsasaruno a naikkat ti lapped iti moral, isu a nangpataud iti adu unay a nalulok a kababalin ken ti panangawat kadagiti pagalagadan a di pay inar-arapaap 30 a tawtawenen ti napalabas.
“Itan ti napait nga apit addan kadatayo.”
Nangnangruna a nagsagaba dagiti homoseksual, ket ti makagapu iti daytoy isu ti nakaro a seksual a kinalulok ken ti kita dagiti seksual nga ar-aramidda a gagangay kadakuada. Napaliiw ti Science Digest: “Maysa a panagadal iti CDC [Centers for Disease Control] ipakitana ti promedio a 1,100 a kapareha iti sekso bayat ti panagbiag ti pasiente iti AIDS a naadal.”
Ngem saan laeng a dagiti homoseksual ti nalulok—ti kaaduan iti kagimongan awatenda ti aniaman ti pagayatam a moralidad. Kas banagna, ni Harvey V. Fineberg, dean iti Harvard School of Public Health, kunaenna a ti AIDS ti agsaksaknap “a sibabannayat ngem di malappedan kadagiti komunidad a heteroseksual.”
Idiay Africa, nangnangruna, ti sakit pagsagsagabaennan ti kaaduan a populasion. Idi napalabas a Nobiembre, ni Lawrence K. Altman, medikal a reporter iti The New York Times, nagsurat: “Agparang a ti AIDS ti agsaksaknap babaen iti gagangay a seksual a panagdenna kadagiti heteroseksual idiay Africa ket masansan nga apektaranna dagiti babbai a nangnangruna mgem dagiti lallaki, sigun kadagiti managsirarak ditoy.”
No ti babai naaddaan iti AIDS manipud iti kaparehana a lalaki, awan kadakuada ti makaammo a naakaranda. Nakalkaldaang, dagiti annak a maipasngay kadagiti inna nga addaan iti virus ti AIDS no dadduma ti agbalin nga awan gawayna a biktima. Ket dagiti heteroseksual a lallaki a nakidenna kadagiti balangkantis ti mabalin a makapataud iti sakit.
Iti sadinoman maamak dagiti tattao. Anianto ti mapasamak?
Ti Panagbalbaliw ti Moral?
“Pudno nga ipatinggananto ti seksual a panagbalbaliw,” impadto ni Dr. Donald Francis iti CDC idiay Estados Unidos. Kas kunana: “Mabalinmo ti makiginnasangasat iti herpes ken hepatitis B, ngem dika mabalin ti makiginnasangasat iti daytoy.”
Ni Dr. Walter R. Dowdle iti CDC kunana pay: “Masapul a maawatantayo a datay amin masapul a balbaliwantayo ti pamay-an ti panagbiagtayo.” Sigun ken Dowdle, “daytoy ket saan a maysa a parikut maipapan iti moralidad. Dayta ket maysa laeng a biolohikal a kinapudno.”
Ngem, saan laeng a maysa a biolohikal a kinapudno—nairaman ti moralidad. Ti moral a pagalagadan a pinili ti kagimongan a laisen saan a nagtaud kadagiti tattao. Ti natantan-ok a Kinalaing ti nangirekord kadakuada iti nakabaybayagen. Ket ti panangbigbigtayo kenkuana kas ti Soberano ti tumulongto kadatayo a makitunos kadakuada.
Ngem ania a pagalagadan, wenno linlinteg ti kababalin, ti impaayna? Ken kasano a ti panagtulnog kadakuada salaknibannatayo?
[Kahon iti panid 8]
Pananglapped ti Panagsaknap iti AIDS
Ni June Brown, iti panagsuratna iti The Detroit News, inlawlawagna no kasano a posible daytoy: “Ti nalawag nga agas a mangpabannayat iti kasta unay iti iyaaduna isu ti panagbalbaliw ti ugali ti nasion iti sekso. No tunggal maysa ti mangpili iti nasalun-at a kapareha iti sekso ket agtalinaed a nasungdo agingga ken patay, ti AIDS mabalin a ngangngani mapukawen. Daytoy ti kasla sursuro a naggapu iti Biblia. Ngem bayat a ti kabbaro, maiyakar iti sekso a saksakit ti agtultuloy ti panagparangda, a ti tinggal maysa ti ad-adda a makapapatay ngem ti naudi, ti kaaduanna a di maikankano a paglintegan maipapan iti kinamatalek iti sekso ti kellaat nga agbalin a napateg iti noderno a panangmatmat iti salun-at.”