Grecia​—Dua a Ribo a Tawen a Napalabasen

Idi kalgaw ti 1985, dagiti dadakkel a grupo dagiti Saksi ni Jehova manipud iti agliklikmut ti lubong ti nagtitipon idiay Grecia tapno tumabuno iti serie dagiti internasional a kumbension ken kasta met tapno bumisita kadagiti luglugar nga addaan ti nangnangruna a kinapateg iti historia iti Kinakristiano. Daytoy nga artikulo, nga insurat ti maysa a Saksi a napan idiay Japan kas maysa a misionero idi 1966 ken nagnaeden sadiay nanipud idin, deskribirenna ti dadduma a kapadasan dagitoy a bisita.

TI GRECIA​—maysa a daga a makimbiang iti historia ken addaan iti nabileg a pangawisan kadagiti Kristiano! Bayat ti isasangpetmi a maipaay iti panagpasiarmi iti daytoy a daga iti Biblia, rimsua dagiti salsaludsod kadakami. Naglabas kadin ti dua ribo a tawtawen tapno mailadawanmi ti kasasaad dagiti bambanag idi immuna a siglo? Ania ti maammuanmi maipapan ti apostol a ni Pablo, isu a nangorganisar iti immuna a kongregasion Kristiano iti daytoy a daga? Umaykayo ket kitaenyo ti nakitami iti lima a siudad ditoy.

Filipos

Nakitami ti lugar a nangrugian ni Pablo iti Nakristianuan a panangasaba idiay Europa ken ti nakaidadanesanna gapu iti dayta. Kadagiti rebbek iti nagdakkelan a maikanem a siglo a simbaan, nakellaatkami a makasarak iti pagbautisaran a kas ti ibangbangon dagiti Saksi ni Jehova ita. Nasdaawkami a dagiti Griego sinurotda ti pamay-an ti bautismo iti Biblia iti nakabaybayagen. Gapu ta awan ti siudad idiay Filipos ita, awan ti kongregasion dagiti kakabsattayo a kasta ti naganna.​—Aramid 16:12-40.

Tesalonica

Nakaluakami a maipaay kadagiti kakabsattayo ditoy. Nakitami dagiti moderno-aldaw a matalek a kakabsat a babbai a mangaskasaba kadagiti kalkalsada ken nalikmut kadagiti agririaw nga agtutubo. Bayat ti iyaadanimi, dagiti aglabas ti sipupungtot a nangriaw kadakami agraman dagiti lokal a Saksi. No dadduma maysa a padi iti Greek Orthodox Church ti umay a kasla polis a nangtuding iti bagina met laeng a mangsukimat iti mapaspasamak.

Nalagipmi ti sinaranget da Pablo ken Silas a pannakabusor idiay Tesalonica idi umuna a siglo. Dagiti Judio, a masapul a makaammo koma ken ni Jehova, “gaput’ agimonda, ti nangikuyog kadagiti nadangkes a tattao nga estambay iti plasa ket nangpormada iti derraaw.” Ti reklamoda? “Dagitoy a mangriribuk iti lubong immayda met ditoy.”​—Aramid 17:5, 6.

Iti maika-20 a siglo, ti Greek Orthodox Church addaan iti Biblia ket kunaenda nga ammoda ti Dios. Ngem dagiti papangulo ti iglesia ti nangnangruna a makarurod kadakami. Ti reklamoda? Bueno, nupay adda 42 a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti siudad, ti klero napinget ti panangipapilitda a daytoy a grupo ket maysa laeng a lokal a grupo. Ket itan daytoy a “lokal a grupo” nakaorganisardan ti maysa nga internasional a kumbension iti siudadda! Dida patien a dagiti Saksi iti isuamin a lubong ti “adda met ditoy.”

Anian ti panagpannakkelmi a nangisuot kadagiti badgemi a mangilasin kadakami kas Saksi ni Jehova ken mangipakita kadagiti lokal a tattao a dakami kadagiti dadduma a pagpagilian ti nagkaykaysa a mangtultulong kadagiti Saksi a Griego. Ti kumbensionmi ket kasta unay ti balligina.

Beroea

Ti sinagoga dagiti Judio ditoy ket kas ti kadakkel ti adu a Kingdom Halls. Makaparagsak a makita ti Tetragrammaton iti ngatuen ti entablado ken kasta met ti panangpanunot a ni apostol Pablo binisitana ti sinagoga idiay Beroea. Bayat ti iruruar ti grupomi iti sinagoga, maysa a Saksi a Hapones ti nagkuna: “Mabalin a kastoy ti itsurana idi immuna a siglo no malpas dagiti gimong.”

Inrekord ti Biblia a dagiti Judio idiay Beroea “nataktaknengda” ta idi nangngegda ti panangasaba ni Pablo, “inawatda ti sao a nadardaras unay, nga inaldaw a sinuksukimatda dagiti Sursurat no pudno dagitoy a banag.” Ita iti daytoy bassit nga ili, adda maysa a kongregasion dagiti Kristiano a mangipakpakita iti kasta met laeng a ‘kinatakneng.’​—Aramid 17:10-14.

Atenas

Daytoy a siudad ti napanaganan a maitunos iti diosa nga Athena ket dayta ti dinominaran ti Parthenon, maysa a templo a naidedikar kenkuana iti ngangnganin 2,500 a tawtawen a napalabasen. Idi bimmisita ni Pablo ditoy, “daydi nakemna mariribuk iti panangbuybuyana iti siudad a napno kadagiti saan a pudno a didiosen.” (Aramid 17:16) Idi dagiti lokal a giya nagsaoda nga awan patpatinggana maipapan kadagiti mistiko a didiosen, nakiramankami met iti pannakariribuk ni Pablo. No koma no dagitoy a patpatakder nausarda koma iti pudno a panagdayaw!

Idi kimmitakami iti baba manipud Acropolis, nakitami ti lugar ti daan a plasa ken ti Mars’ Hill. Agarup 1,900 a tawtawen a napalabasen, adda idi ni Pablo iti daytoy a siudad dagiti pagano a managdaydayaw. Ngem ti ayatna ken Jehova ti nangpabileg kenkuana nga agsao a situtured kadagidiay a naur-urnong iti dayta a plasa. Itan, addan 10,000 a Saksi idiay Atenas a situtured a makirinrinnason kadagiti taga Atenas a kas ti inaramid ni Pablo idi.​—Aramid 17:16-34.

Corinto

Dagiti rebbek ti Corinto ti maysa kadagiti makapainteres unay idiay Grecia agsipud ta nagsayaatan ti pannakaitalimengda ken naglaka a maawatan. Immulikami kadagiti tuktukad nga agturong iti maipagarup a pangukoman isu a nagparangan ni apostol Pablo. (Aramid 18:12) Nagnakami a di nagap-apura iti plasa nga addaan kadagiti daanen a pagtagilakuan, binisitami ti teatro, ken nakitami ti danum nga agay-ayus kadagiti pagayusan ti danum. (1 Corinto 10:25) Iti asideg isu ti baybay a nangiyeg kadagiti ganggannaet nga impluensia, agpadpada ti naimbag ken dakes, iti Corinto. Ti nakadkadlaw isu dagiti pito a dadakkel a poste a bato, isu a nabati iti templo ti dios nga Apollo. Ngem dagitoy a poste nagtalinaeddan iti 2,500 a tawtawen, nupay nakaad-adun dagiti ginggined a napasamak. Anian ti panangpaneknek daytoy a templo, ken dagiti adu a dadduma pay idiay Grecia, ti kasta unay a panangipateg dagiti kadaanan a Griego kadagiti mistiko a didiosen! Itan, dua a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova, a mangtultulad ken Pablo, ti mangparparegta kadagiti moderno-aldaw a taga Corinto a mangibangon iti natibtibker pay iti naespirituan a pamay-an.​—1 Corinto 3:10-17.

Napaut a Pakalaglagipan

Ti napintas a Grecia nga addaan iti napudot, asul a langlangitna aduan ti pangawisna kadagiti turista. Ti pannakabigbigmi iti daytoy ti nangpabaro iti panagraemmi ken Pablo, agsipud ta pulos a dina inaramid a pagbakasionanna ti Grecia. Naipamaysa ti panunotna, sigagaget a nagtrabaho. Binisitana amin dagitoy lima a siudad iti uneg ti makatawen (nalabit 50 K.P.). Babaen ti panangpanunot nga isut’ binusor dagiti adu a Judio iti kasta unay ken awan ti kongregasion Kristiano idiay Grecia sakbay ti ibibisitana, narigat ti destino ni Pablo. (Aramid 16:19–18:17) Kaskasdi, kalpasan ti ababa a tiempo idiay siudad, siepektibo a natulongan ni Pablo ti nakaad-adu a mangawat iti kinapudno ta nabaelanna ti nangporma ti maysa a kongregasion ken, agtalek a ni Jehova aywananna dayta, a rumang-ay. Dagidiay kaduami a nakapanen nanglukat kadagiti kabbaro a teritoria ti natignay a naimbag a mangmennamenna iti kasta nga epektibo a panangasaba.

Kas ken Pablo, malaglagipminto iti mabayag ti kasta unay nga ayat dagiti kakabsat a lallaki ken babbai a Griego. Iti sadinoman, nagtrabahoda iti aldaw ken rabii a maipaay kadakami, a tinulongandakami a mangawat kadagiti buybuya a binisitami. Nupay makaluakami a maipaay kadakuada gapu iti sangsanguenda a panangbusor, natignaykami unay iti panagtalekda ken ni Jehova ken ti determinasionda nga agserbi a simamatalek, aniaman ti mapasamak. Maragsakankami met a makakita no kasano a nangipaay ti gobierno a Griego ken ti polis iti amin a proteksion a maipaayda.

Ti grupomi inatenderanna ti kumbension idiay Atenas. Adu a pakalaglagipan ti kaskasdi a mangipaay iti kasla pannakaltotmi. Masansan no marigatankami iti pagsasao adda kellaat a mangikuna: “Jehova!” Ket agkanmi ti maysa ken maysa, a maragsakankami iti maymaysa a sao a maawatanmi amin, ti nagan a mangilasin kadakami kas naespirituan nga agkakabsat. Kadagiti bus ken idiay pagkumbensionan, dagiti grupomi manipud kadagiti adu a pagpagilian ti agkanta a sangsangkamaysa kadagiti kankanta iti Pagarian. Ti nangnangruna a malaglagip isu ti buya a dagiti nangisit, puraw, ken taga Dumaya nagtitipon ti timtimekda ken nagkantada iti nalabit 20 a pagsasao kadagiti sasao ti kanta a: “Linaklaksa a kakabsat/Addadad’toy sibay/Saksi a mapagtalkan,/Iti kinatarnaw.” Pimmanawkami a buyogen ti rikna a dagiti puspusomi ti kasla bumtak gapu iti panagyaman ken Jehova gapu iti ayat ken panagkaykaysa nga adda kadakami.

Kamaudiananna, sapay koma ta ti grupomi manipud Japan irepresentarna dagiti rinibribo a Saksi manipud iti America, Europa, Africa, Oceania, ken Asia isu a nagtitipon idiay Grecia idi 1985 ket kunaenda kadagiti ingungotentayo a Griego a kakabsattayo: “Kanayon nga agyamankami iti Dios no dakamatendakayo kadagiti karkararagmi, ta kankanayon a pampanunotenmi ti matalek nga ar-aramidyo ken ti naayat a panagbannogyo ken panagibturyo.”​—1 Tesalonica 1:2, 3.

[Ladawan iti panid 18]

Rebbek idiay Filipos

[Dagiti ladawan iti panid 19]

Sinagoga iti Beroea

Acropolis, Atenas

[Ladawan iti panid 20]

Parthenon, Atenas