Allan Kardec—Nangidaulo iti Espiritismo
Babaen ti koresponsal ti “Agriingkayo!”iti Brazil
“MAYSAAK a Kardecist.” Maulit-ulit a mangngeg dagiti Saksi ni Jehova dagitoy a sasao bayat ti isasarungkarda kadagiti balay-balay. Adu ti mangibaga kadagiti saksi iti naingayyeman a pamay-an: “Basaek ti ebanghelio sigun iti espiritismo. Am-ammoyo—ni Allan Kardec!” Ngangngani kanayon maysa a nadayaw ken nakaragragsak a panagsasarita ti tumaud.
Ngem siasino ni Allan Kardec? Kaaduan nga enciclopedia ti Ingles a pagsasao ti awanan iti kasta a nagan, ngem kadagiti di mabilang a rinibribo isu ti nangidaulo ken nangpanagan iti espiritismo iti moderno a pormana. Dagiti sursuratna ti maawat kas ti ebkas dagiti nabilbileg ngem gagangay a pannakabalin—nangnangruna idiay Brazil, a sadiay dagiti liblibrona ti nasaknap a maiwarwaras.
Ti Grande Enciclopédia Delta Larousse ken ti Enciclopédia Mirador Internacional, dagiti dua a nalalatak nga enciclopedia iti pagsasao a Portuguese, ti mangibaga kadatayo a ti Allan Kardec isu ti birngas iti Pranses a mannurat a ni Hippolyte Léon Denizard Rivail, isu a nagbiag nanipud 1804 agingga iti 1869. Isut’ naipasngay idiay Lyons, iti edad a sangapulo isut’ naibaon nga agadal idiay Switzerland a sadiay nagbalin nga eskuela ti edukasional a repormador a ni Pestalozzi. Idi tawen 1824 isut’ adda idiay Paris, isu a nangipaayanna iti bagina iti panangisuro kadagiti ar-aramid ken, kabayatanna, nagbalin a miembro iti Royal Academy of Natural Science iti Francia.
Idi tawen 1854, naiyam-ammo ken ni Rivail ti maysa a nalatak a maika-19-siglo a dibersion: Ti panangikagumaan a makisarita kadagiti di nainlasagan nga espiritu. Iti sumaganad a tawen, nasaksianna ti pasamak dagiti agrikrikos a lamisaan ken dagiti sursurat ti medium. Isut’ nakumbinsir iti kaadda ti pagtaengan dagiti espiritu isu a pagtataengan dagiti di matay a kararua dagiti natay a tattao ken ti posibilidad iti pannakisarita kadakuada. Dagiti di makita nga espiritu a puersa saanda a nagtaktak a nangusar kenkuana a kas ti instrumentoda.
Ti “pamiliar nga espirituna” ti nangipakaammo kenkuana nga iti napalabas a kaadda, idi panawen dagiti Druids, isu ti nagbiag idiay Gaul ket idi ti naganna ket Allan Kardec. Kasta met, impakaammo dagiti espiritu babaen kadagiti medium a “ti tiempo nga inkeddeng ti Dios a maipaay iti sapasap a pannakaiparangarang dimtengen ket, kas ministro iti Dios ken ahente iti pagayatanna, rebbengenda ti mangisuro ken mangliwliwa kadagiti tattao, isu a manglukat iti baro a panawen a maipaay iti pannakapabaro ti Sangatauan.”
Gaput’ naawis kadagitoy amin, ni Rivail nagtrabaho a mangiyurnos iti nakaad-adu nga intar dagiti sursurat iti medium nga ipapaay kenkuana dagiti gagayyemna nga espiritista. Rinugianna ti tumabuno a kanayon kadagiti panaggigimong dagiti espiritista (séances), a kankanayon a sisasagana kadagiti agsasaruno a salsaludsod isu a masungbatan babaen kadagiti medium iti “eksakto, nainsiriban ken nainkalintegan a pamay-an.” Amin daytoy a material, a “nabasa” a naimbag babaen ti “Espiritu iti kinapudno” isu nga agtigtignay kas medium, ti naipablaak idi 1857 iti umuna a librona nga O Livro dos Espíritos (Ti Libro dagiti Espiritu), ti adda iti sidong ti nagan a Allan Kardec.
Nanipud pay idi damo, ni Rivail ti namagbalin a nalawag a “dagiti Espiritu, gapu ta dagitoy dagiti karkararua laeng dagiti tattao, awananda iti kangatuan a pannakaammo wenno kangatuan a kinasirib; a ti kinalaingda agpannuray iti irarang-ay a naaramidanda ket ti kapanunotanda ket maysa laeng a personal a kapanunotan.” Iti intero a sursuratna maipapan iti medium, dakamatenna dagiti nangatngato ken nababbaba nga espiritu, dagiti naimbag ken dakes nga espiritu, dagiti nababbaba nga espiritu, dakes ken managalsa nga espiritu, dagiti agalla-alla nga espiritu, kaaduan nga espiritu, ken naulbod nga espiritu. Dagitoy ti mangiparangarang kadagiti bagbagida kadagiti medium a nalalatak a kas kada CLE,Socrates, Julius Caesar, Agustine, Charlemagne, George Washington, Mozart, ken Napoleon.CLIL, Iti librona a What Spiritism Is, ni Rivail inaminna met a dadduma nga espiritu ti “naulbod, nakusit, managinsisingpet, dakes ken manangibales,” ket kabaelanda ti agsao iti karkarna a pagsasao.
Apay, ngarud, a pagreggetan dagiti tattao nga adalen ti espiritismo? Sumungbat ni Rivail: “Tapno paneknekan, iti namaterialan, ti kaadda ti naespirituan a lubong.” Ngem saanen a kasapulan daytoy. Rinibribon a tawtawen sakbay pay ni Rivail, dagiti manamati iti Biblia ammodan nga adda ti kasta a naespirituan a pagtaengan.
Ti Dios a daydayawen dagiti Kristiano isu ti Kangatuan nga Espiritu. Kinuna a mismo ni Jesus: “Ti Dios maysa nga Espiritu, ket dagiti agdaydayaw kenkuana masapul nga agdaydayawda iti espiritu ken kinapudno.” (Juan 4:24) Dagiti Kristiano nga agserserbi iti daytoy a Dios mapadasanda a naimpusuan ti impluensiana iti panagbiagda ket saanda nga agduadua iti kaaddana. Ammo met dagiti Kristiano ti kaadda dagiti dadduma nga espiritu—ni Jesu-Kristo ken dagiti nasantuan nga anghelesna, dagiti angheles a mangaramid iti pagayatan ti Dios.
Sigun kadagiti manangipablaak iti Portuguese nga edision ti libro ni Rivail, “ti paset ti The Book of Spirits isu ti panangtulong kadagiti amin a dadduma a relihion a mamagkaykaysa iti pammatida iti immortalidad ti kararua.”
Ngem imposible ti panagbalin daytoy panangipapan nga umiso. Kunaen ti Biblia a matay ti natauan a kararua. “Ta dagiti sibibiag ammoda a mataydanto; ngem dagiti natay dida ammo ti aniaman.” (Eclesiastes 9:5) Naglaon met ti Biblia iti natibker a pakdaar: “Ti kararua nga agbasol—matayto.”—Ezequiel 18:4.
Siasino, ngarud, dagiti espiritu a nakiumanan ni Rivail? Adda laeng ti maymaysa a posible a sungbat: Dagitoy dagiti espiritu a kameng ti sabali a paset iti pagtaengan dagiti espiritu—dagiti demonio. Kastoy ti panangdeskribir ni Judas kadagiti demonio: “Ket dagiti anghel a saanda a tinaginayon daydi nakaikasigudanda a kasasaad no di ket pinanawanda daydi umiso a pagyananda.” (Judas 6) Wen, dagitoy dagiti angheles nga immalsa a maibusor iti Dios.
Ngarud, iti Linteg ti Dios iti Israel, nainget nga imparitna kadagiti Israelitas ti pannakiumanda kadagiti medium a kas dagidiay nakiumanan ni Rivail. (Levitico 19:31) Ti kinapudno a no dadduma ti pagsasaoda ket nakapimpintas, a mangiyebkas kadagiti natan-ok a kapanunotan, dina balbaliwan ti aniaman. Namakdaar ni apostol Pablo: “Ta uray ni Satanas agbalin a kas la anghel ti lawag.”—2 Corinto 11:14.
[Blurb iti panid 20]
Dadduma nga espiritu ket “managulbod, nakusit, managinsisingpet, dakes ken manangibales,” ken kabaelanda ti agsao kadagiti karkarna a pagsasao
[Ladawan iti panid 19]
Ni Allan Kardec, nga inusar dagiti di makita nga espiritu a puersa