Ti Panangmatmat iti Biblia

Kabutengyo Kadi ti Dakes a Mata?

MAYSA a babai iti maysa a bario iti Amazon ti siinayad a nangidisso iti anakna iti maysa nga indayun. Kalpasanna, kalpasan ti naannad a panangitali iti maysa a nalabaga a sinulid iti aglawlaw ti bassit a pungnguapunguanna, nangibedbed pay iti sabali iti aglawlaw ti rusokna. Idi nalpasen ti ritual, isut’ nagsanud ket nangiyebkas iti sennaay iti pannakabang-ar: “Itan, nasalaknibanen ti anak a maibusor iti dakes a mata (kulam).”

Ti panagbuteng iti dakes a mata ket saan a limitado kadagiti tattao iti tribo iti Sud America. Dagiti abogado idiay Italia ken dagiti mannalon idiay India, agraman dagiti negosiante idiay Norte America, agpigergerda met iti dakes a mata.

Ania ti dakes a mata? Dayta isu ti pammati a dadduma a tattao ti agikut ti pannakabalin a mangdangran ken uray pay mangpapatay kadakayo babaen ti panangmatmatna laeng kadakayo. Mabalin nga usarenda ti dakes a panangmingming no ti irarang-ayyo ket tinignayna ti panagimonda. Nupay kasta, mapapati nga adu kadagiti nasayaat ti panggepna a tao ket addaan iti dakes a mata ket ti panangmatmatna ti mabalin a mangdangran kadagiti dadduma a dida ingaggagara.

Maamakkayo met aya iti daytoy? Ket no kasta, daytoy kadi a panagamak ti mangtulong kadakayo wenno mangdangran kadakayo?

Kinapudno wenno Sarsarita?

Kaaduan a sursurat a mangtuktukoy iti daytoy a tema ti mangdeskribir iti panagbuteng iti dakes a mata a kas maysa nga an-anito. Agsipud ta ti an-anito ket madepinar a kas maysa a pammati a “saan a naibatay iti panagrason wenno iti kinapudno,” dadduma a tattao ti mamati a ti panagbuteng iti dakes a mata ket maysa laeng a produkto iti nakapuy a panagpampanunot.

Aminentayo, adu nga estoria maipapan iti dakes a mata ket sarsarita laeng nga awan ti kinapudnona. Ti panagbuteng, kas pangarigan, a dagiti tattao a duling, addaan iti katarata, wenno tutsang a buok ket nalaka nga agikut iti dakes a mata ket maysa laeng nga arapaap iti kapanunotan. Wenno ti panamati a ti makapapatay a panangmingming ket agan-andar no agsakit ti anakyo, matay ti bakayo, wenno no madi nga agitlog dagiti manok ket ad-adda nga ipagapuyo iti dayta ngem ti nainkalintegan.

Nupay kasta, no kasano a ti solido a nut ket adda a nailemmeng iti sirok ti napuskol nga ukis iti niog, addada met dagiti solido a kinapudno a nailemmeng iti sidong dagiti napuskol a sarsarita maipapan iti dakes a mata. Gapuna iwaentayo dagiti saan a pudno a sarsarita ket lukasantayo dagiti dadduma a kinapudno.

Ti Nagtaudan iti Dakes a Mata

Ti Encyclopædia of Religion and Ethics sumungbat a dagiti taga Babilonia idi ugma kabutengda ti dakes a mata. Sino ti nangitandudo iti dayta a panagbuteng? Dagiti managsalamangka ken mangkukulam a taga Babilonia. Dagitoy nalatakda a mamatpataud iti panagsagaba babaen ti panangkulam babaen iti panangmingmingda. Nupay kasta, dagita a managsalamangka saanda nga ar-aramiden daytoy a bukodda. Sino ti nangipaay iti pannakabalinda? Dagiti espiritu a parparsua a maawagan iti demonio. Ilawlawag ti libro a The Religion of Babylonia and Assyria: “Dagiti mangkukulam dawatenda ti tulong dagiti demonio no pagayatanda ket iyegda dagita tattao a pilienda iti sidong ti pannakabalin dagiti demonio.”

Itudo met ti Biblia dagiti anghel a pinagbalinda dagiti bagbagida a demonio a kas ti gububyan iti “nakaskasdaaw a pannakabalin.” (1 Samuel 15:23; 1 Timoteo 4:1; Judas 6) Mainayon iti dayta, pinatalgedan ti Sao ti Dios nga iraman dagiti demonio ti makadangran a pannakabalinda kadagiti espiritistiko ken dagiti tengtenglen dagiti demonio a tattao. (Aramid 16:16-18; Apocalipsis 22:15) Kas banagna, dagita a tattao kabaelanda a ‘tenglen dagiti dadduma babaen iti panangkulam,’ no dadduma babaen kadagiti matada. (Deuteronomio 18:10-12) Gapuna, ti dakes a mata ket pudno a naibatay kadagiti kinapudno.

Gapuna no agnanaedkayo iti maysa a komunidad a sadiay dagiti panangkulam dagiti mangkukulam ket paset iti inaldaw a panagbiag, awan duadua a kankanayon a sibibiag ti panagbutengyo iti dakes a mata. Nupay kasta, kasano man ti pammutbuteng dagidiay a panangkulam, dikay koma makiraman iti panagbuteng dagiti padayo a tattao. Apay a saan? Umuna ngem amin, ti panagbuteng iti dakes a mata ket nalaka laeng nga iturongnakayo iti panagserbi kadagiti demonio​—maysa a banag nga iparit ti Biblia. (Kitaenyo ti 1 Corinto 10:20, 21.) Maikadua, mabalin a magun-odanyo ti maysa a porma ti pannalaknib a mabalin a manglapped iti epekto ti dakes a mata ket ikkatenna dagiti amin a pakaigapuan iti panagbuteng. Ania a salaknib? Ti panangisuot kadagiti anting-anting?

Ti Pannalaknib nga Agkurri

Tapno masungbatan dayta, usigenyo dagitoy a pangarigan: Ania ti aramidenyo no agbutengkayo a ti maysa a dakkel a kayo ket matuang ket rebbekenna ti balayyo? Patibkeranyo kadi ti atepna, nga inanamaen a daytanto ket maibturanna ti panagdisso ti matuang a kayo? Wenno dawatenyo kadi ti tulong ti maysa a managpukan ti kayo wenno siruhano ti kayo (mangag-agas kadagiti agsakit a kayo) nga addaanen iti rekord iti panangpukan a sitatalged kadagiti kayo? Ti panangpukan iti kayo ti mangikkat iti gubuayan iti peggad ket iti kasta pukawenna ti panagbutengyo.

Umasping iti dayta, ania ti mangikkat iti panagbutengyo no ti maysa nga espiritistiko butbutngennakayo nga usarenna ti dakes a matana a maibusor kadakayo? Padpadasenyo kadi a pabilgen ti bagiyo met laeng babaen ti panangisiglot kadagiti anting-anting iti aglawlaw ti tengngedyo? Wenno dawatenyo kadi ti tulong ti maysa a tao nga addaanen ti rekord a mamagbalin kadagiti demonio nga awan ti pannakabalinda? Nalawag, ti naud-udi a kurso ket nainsiriban, ta dayta a tao ikkatenna ti gubuayan ti peggad ket iti kasta pukawenna ti panagbutengyo.

Ngem kas iti salmista, mabalin nga imtuodenyo: “Sadino ti paggapuanto ti tulongko?” Babaen ti panangpaltiing ti Dios, isut’ sumungbat: “Ti tulongko aggapu ken Jehova, a Nangaramid ti langit ken daga.” Ti kadi tulong ti Namarsua iramanna ti pannakasalaknib a maibusor iti dakes a mata? Wen, ta ti salmista ipanamnamana kadatayo: “Ni Jehova saluadannakanto iti amin a dakes.” (Salmo 121) Tapno maparang-ay ti panagtalekyo iti abilidad ni Jehova a mangsalaknib, usigenyo ti makatignay iti panagtalek a rekord iti pannakilangenna kadagiti demonio.

‘Agpigerger dagiti Demonio’​—Apay?

Idi kaaldawan ni Noe, pinapanaw ni Jehova dagiti nasukir nga anghel manipud iti saadda nga addaan iti pananganamong babaen ti pananglappedna kadakuada ‘iti pannakaibalud’ iti naespirituan a kinasipnget. (1 Pedro 3:19; Genesis 6:1-4) Kalpasanna, idi umuna a siglo, ni Jesus, a nagserbi kas pannakabagi ti Dios, pinaruarna dagiti nabibileg a demonio iti pagayatanna. (Mateo 8:31, 32; Marcos 1:39) Ket manen, iti daytoy maika-20 a siglo, inusar ni Jesus ti inted-Dios a pannakabalinna a mangitappuak ken ni Satanas ken dagiti demoniona manipud langit. (Apocalipsis 12:7-9) Gapuna, dagiti demonio nakasursuroda iti narigat a pamay-an a ti pannakabalinda ket saan a maipadis iti pannakabalin ti Dios. Kaskasdi, ni Jehova dandanin manginayon ti sabali pay a panid iti daytoy a rekord. Din agbayag, ni Satanas ken dagidiay a naitappuak nga immalsa maparautandanton iti mangliwengliweng nga abut iti sangaribo a tawen.​—Apocalipsis 20:1-3.

Kasano ti panangapektar daytoy a pannakaammo kadakuada? Ipalgak ti Biblia: “Dagiti demonio patienda met ket agpigergerda.” (Santiago 2:19) Ngarud, kasano ti panangapektar daytoy a pannakaammo kadakayo? Kabutengyonto pay kadi dagidiay nga ‘agpigpigerger’ a demonio ken dagiti tattao a pannakabagida? Wenno “agbuteng[kayo] laeng aya ken Jehova” babaen ti naan-anay a panagtalek iti di makita a pannalaknibna a maibusor iti dakes a mata?​—1 Samuel 12:24.

Pudno unay, no tignayennakayo ti pammati a mangwarwar kadagiti anting-antingyo ket pabilgenyo ti pannakaisinggalutyo kadagiti Saksi ni Jehova iti komunidadyo, di agbayag kaduayonto idan a mangikallungogan kadagiti sasao dagiti annak a lallaki ni Core idi ugma. Inwaragawagda: “Ti Dios isu ti kamang ken bilegtayo, sisisibay unay a saranay iti panagdukot. Anansata ditayto agbuteng.”​—Salmo 46:1, 2; idiligyo iti Roma 8:31.