Panangmatmat iti Lubong
MAMMANO A KITA ITI VIRUS TI AIDS
Ti maikadua a kita iti virus ti AIDS a nasarakan nangnangruna idiay makinlaud nga Africa ket nagparangen kadagiti sumagmamano a sample iti dara idiay siudad ti Nueva York. Dagiti gagangay a panangsubok iti AIDS a nausar idiay Estados Unidos saanda a madlaw a kankanayon dagiti antibodies iti baro a kita, ti HIV-2. Daytoy pataudenna ti panagduadua kadagiti dua a grupo dagiti tattao: dagidiay a di mangipakita iti impeksion kadagiti gagangay a pamay-an ti panangsubok iti AIDS ken dagidiay a mangay-aywan kadagiti banko iti dara, ta saanda a masigurado a natalged ti naidonar a dara. Dagiti eksperto patienda met a ti baro a kita mabalin nga agtalinaed a “siuulimek” iti bagi iti mabayag a tiempo sakbay a madlaw dagiti sintomas ket mabalin a makaipaay iti epidemia a kas ti immuna a virus ti AIDS, ti HIV-1. Sigun iti The New York Times, ti HIV-1 “ket napattapatta a nakaimpektar iti maysa a milion wenno ad-adu pay nga Americano, a 97,193 a kaso ti AIDS ti naipadamag agingga iti Mayo 31, [1989,] isu a 56,468 ti natayen.”
KRIMEN ITI KOMPIUTER
Umad-adu a propesional a kriminal ti agpampannurayen kadagiti kompiuter tapno mangaramid kadagiti krimen a kas iti panagkusit ken ti panangallilaw babaen iti credit card. Dagiti espesialista iti talged ipadamagda nga idiay Estados Unidos adda $555 milion a mapukaw iti tinawen gapu iti krimen iti kompiuter. Uray pay dagiti empleado iti panangipaalagad iti linteg ken dagiti kamkameng iti militaria mairamanda iti listaan dagiti nakabasol. Sigun iti National Center for Computer Crime Data idiay Los Angeles, dagiti naipadamag a krimen ket manipud iti panangikagumaan nga agtakaw iti $15 milion agingga iti panagtakaw iti $10. Nupay kasta, saan laeng a kuarta ti puntiria ti krimen iti kompiuter. Babaen iti tulong ti kompiuter, dadduma ti sibaballigi a nangtakaw iti impormasion ken dagiti serbisio ti kompiuter ket ginagarada a sinukatan ti impormasion iti kompiuter.
UBBING ITI KALSADA
Naipadamag nga adda sangagasut a milion nga ubbing nga agnanaed kadagiti kalkalsada iti lubong. Makasapulda iti pagbiagda kas managlako kadagiti kalsada, mannakakaw, ken managpalimos. Sigun ken Peter Tacon, direktor ehekutibo iti maysa a grupo a naibangon a tumulong kadagiti ubbing iti intero a lubong, adu kadakuada ti agbalbalin a biktima ti rumangrang-ay a negosio a pannakidenna kadagiti ubbing ket dagitoy ti gunggundawayan dagiti organisasion a mangpempennek iti tarigagay dagiti aggartem a makidenna kadagiti ubbing. Pampanunoten ni Tacon nga iti inaldaw, adda 5,000 a baro a “kandidato iti kalkalsada” a maipasngay.
NANAGANANEN TI MYANMAR TI BURMA
Ti Myanmar isu ti baro nga opisial a nagan a maipaay iti pagilian ti Southeast Asia a dati a maawagan Burma. Mainayon iti dayta, ti nagan ti kabisera ken ti kadadakkelan a siudad iti pagilian ket nasukatan manipud Rangoon a nagbalin a Yangon. Dagitoy a pannakanagan ket maitunosen iti agdama a pakaus-usaranna iti pagsasao a Burmese. Ti baro a nagan ti pagilian ket inawaten ti Naciones Unidas idi Hunio 22, 1989.
TI PANNAKAADIKTO TI ESPAÑA ITI SUGAL
Mariribuk dagiti opisiales iti España. Uray pay no naibangon dagiti 22 casinos tapno penneken dagiti ganggannaet, dagiti opisiales nasarakanda a 10 porsiento laeng iti naisugal a kuarta kadagiti casinos ket naggapu kadagiti turista. Ti nabatbati a 90 porsiento ket aggapu iti lokal a populasion, isu a, sigun iti maysa a pannakangiwat iti Gamblers Anonymous, mabalin nga iramanna dagiti 600,000 a naigaeden a managsugal. Ti nagupgop a gatad iti irarang-ay ti panagsugal ti España ket agarup $24,000,000,000 iti tinawen, maminlima a daras nga ad-adu pay ngem ti gasgastoen ti pagilian iti edukasion, kuna ti The Financial Times iti London. Ti teknikal a sekretario iti Gaming Commission iti España, ni Santiago Mendioroz, kinunana: “Addada pay laeng tattao a di makabigbig a ti managsugal kankanayon a maabak.”
DI NAGBALLIGI TI EDUKASION TI SEKSO
Nagballigi kadi dagiti klase iti programa ti edukasion iti sekso a nangpabassit iti seksual nga ar-aramid dagiti tin-edyer ken ti ibungana a parparikut? Tapno maammuan, lima a panagadal ti naaramid manipud 1980 agingga iti 1987 iti epekto dagita a programa kadagiti tin-edyer iti high-school manipud kadagiti nadumaduma a luglugar ken nalikudan. “Ti programa ti edukasion iti sekso awan ti epektona iti kaadu ti panagsikog, awan ti makita nga epektona iti panagusar kadagiti pamay-an ti pananglapped iti sikog ken bassit laeng ti impluensiana kadagiti pangngeddeng dagiti tin-edyer no kasano ti panangaramidda iti umuna a pannakidennada,” kuna ti The New Jersey Herald. Sigun kadagiti managsirarak, “dagiti adda nga impormasion isingasingda a ti laeng maysa a kurso iti klase dina inanamaen a balbaliwan ti seksual a kababalin a maibusor iti turturongen ti seksual a lubong ti barito/balasitang ta daytat’ pormaen ti telebision, sine, musika ken dagiti industria ti pakaammo, agraman dagiti kapatadanda ken dagiti pagulidananda a modelo.”
AWAN BATEK, AWAN PIGLAT!
Bayat dagiti adu a siglo, ti teknolohia iti naballigi a panangikkat kadagiti batek (tattoo) saan a masarakan dagiti managsirarak. Iti panangikagumaan a mangikkat iti nakababain a batek, dadduma pinadasda ti liha, panangpasikkil, ken panangkesset, ken uray pay ti panangradrad iti asin iti batek tapno marunot ti kudil. Itan ipadamagen ti The New York Times ti baro a panangikkat babaen iti laser a mangikkat kadagiti batek a di mangibati iti piglat. Ti panangikkat usarenna dagiti nalabaga a silnag ti laser nga agpaut iti maika-40 billion a kapaset iti maysa a segundo nga addaan iti bileg a 100 milion watts. Iti kaaduan a kaso ti pamay-an ket maaramid babaen ti panangusar iti lokal nga anesthesia. Kunaen dagiti pasiente a ti panagrimat ti laser kas laeng ti kasakit ti pannakapitik iti lastiko.
TULTULANG MANIPUD ITI BAYBAY
Ti pannakasukat kadagiti mapukpukaw, nadadael, wenno addaan sakit a tultulang ti rupa masansan a sapulenna ti panangusar iti panangisulbong manipud kadagiti dadduma a tultulang iti bagi. Ti pamay-an sapulenna ti narikut nga operasion, a ti pasiente masapul nga ibturanna ti adu nga ut-ot ken napaut a panagimbag. Ket ti nakarkaro pay, ti balligi daytoy a pamay-an iti mabaybayag a pamay-an ket makaupay. Nupay kasta, ni Harvey Rosen, hepe iti plastic surgery idiay Pennsylvania Hospital, ti nalawag a nakasolbar iti parikut babaen ti panangusarna iti coral iti baybay a nalaokan iti kemikal ket agarup kapada ti linaon ti tulang ti tao. Ti magasin iti Canada nga Equinox ipadamagna a dagiti biopsy a naala kalpasan ti makatawen a pannakaopera impakitana ti tulang ti tao ken dagiti ur-urat a pudno nga agbibiag kadagiti abut ti coral, isu a mamagbalin iti naimula a naandor iti impeksion.
TV MAINAIG ITI PANANGPAPATAY
Nakatulong kadi ti telebision iti iyaadu ti kinaranggas iti kagimongan? Maysa a panagadal a naipablaak idiay American Journal of Epidemiology ti nangusig kadagiti tallo a pagilian ken nagkonklusionda a nakatulong dayta. Napaliiw ti panagadal a 10 wenno 15 a tawtawen kalpasan ti pannakaiyeg ti telebision iti tunggal pagilian, immadu ti kinaranggas. Kadagiti luglugar a sadiay naladladaw ti pannakaiyeg ti telebision, ngimmato ti kinaranggas a naud-udi. “Nupay no ti telebision saan nga isu ti kakaisuna a makagapu iti kinaranggas iti kagimongantayo,” ti autor iti panagadal napaliiwna maipapan iti Estados Unidos, “a no kas pangarigan awan ti telebision, basbassit koma ti panangpapatay iti 10,000 iti tinawen.”
KUMARKARO A PANANGABUSO ITI STEROID
Ti panangikkat iti maysa nga atleta iti balitok a medaliana iti Olimpiada ket kasla bassit laeng ti naaramidanna tapno lapdan ti panangabuso iti steroid iti panagay-ayam. Kinapudnona, naipakita a “ngimmato iti kasta unay” ti panangabuso iti steroid, sigun ken Gert Potgieter iti Sport Research Institute idiay University of Pretoria, Sud Africa. Gapu ta isut’ managay-ayam a mismo ken makinkukua iti gym, makitkitana ti kankanayon a panagusar dagiti atleta a manginanama a mangparang-ay iti itsurada ken ti panagay-ayamda kadagiti steroids. Masansan a dagiti suplay ket ipaay dagiti dodoktor ken dagiti parmasiutika nga awan ti reklamo, kunana. “Ti panagay-ayam saanen a maysa a pisikal a maaramidan,” kuna ni Potgieter. “Dayta nagbalinen a kemikal a naaramidan.”
MANGABANG ITI BISITA
Mainayon iti propesional a panagdalus ken ti serbisio ti panagipatulod, maysa a kompania idiay Japan ti mangipaay met kadagiti bisita a mabayadan. Impadamag ti The Wall Street Journal a dagitoy a maabangan a bisita ket magun-odan kas suno iti aniaman manipud kasar agingga iti pompon. Kadagiti kasar, mabalin nga agserbida kas ti kaklase ti nobia wenno nobio idi ubbingda pay, maysa nga ehekutibo manipud iti trabahoda, maysa a kabagian manipud adayo, wenno uray pay maysa kadagiti nagannak. Makuna, a ti kadadakkelan a trabaho ti kompania ket maipaay iti kasar isu a mangipaay iti 60 kadagiti 80 a bisita ti nobia. Ti gastos iti serbisio ket adda iti nagbaetan ti 15,000 agingga iti 25,000 yen iti tunggal tao (nagbaetan ti $110 agingga iti $180).
BARO NGA SKYDOME ITI TORONTO
“Maysa a kasta unay a pagsidsiddaawan!” isu ti deskripsion a nausar para iti baro a 500-milion-doliar, air-conditioned nga estadium a napanaganan ti SkyDome a nabiit pay a nalukatan iti ili ti Toronto, Canada. Dayta malaonna ti 60,000 a makapagtugaw a tattao nga agbuya iti ay-ayam, konsierto, ken dagiti kumbension. Ti maik-ikkat, uppat-kapaset nga atep, a 94 metros iti ngatuen ti tay-ak a pagay-ayaman, isu ti kaudian a pagsidsiddaawan iti moderno a teknolohia. Ti kadadakkelan a paset iti atep agdagsen iti 1,906 tonelada, ngem ti dakkel nga atep mabalin a malukatan wenno malinonganna ti kalawa a 3.2 hektaria iti agarup 20 minutos. Ti SkyDome pagtangsitna ti kadadakkelan a video a pakakitaan iti scoreboard, nga addaan iti iskrin ti telebision nga 11 metros ken 35 metros ti kaatiddogna. Ti proyekto ramanenna ti 5,000 a trabahador ket nakompleto iti uneg ti 32 a bulbulan. Ti SkyDome ket naisaad iti sibay ti CN Tower, ti katatayagan a patakder a naisaad iti bukodna a pamuon.