Masanguanan ti Relihion Gapu iti Napalabasna

Paset 24​—Itan ken iti agnanayon​—Ti Agnanayon a Kinapintas iti Pudno a Relihion

“Ti relihion, no nakabalan iti nailangitan a kinapudno, kasapulan laeng a makita tapno makaay-ayo.”​—William Cowper, maika-18-siglo a bumiberso nga Ingles

AWAN ti pakaay-aywan iti ulbod a relihion. Inyegna iti sangatauan ti 60 a siglo a rigat ken panagsagaba. Ti panagulbodna, panangallilawna, kinatusona, ken ti makaparurod a pamay-anna ti namagbalin iti dayta a naalas agpadpada iti imatang ti Dios ken iti tao. Imbes a makabalan iti nailangitan a kinapudno, ti ulbod a relihion isut’ kasupadi iti kinapudno ken kinapintas.

Din agbayag dagiti mangdadael a puersa ti Dios ti mangibellengton nga awan daydayawna iti ulbod a relihion iti abut ti agnanayon a pannakapukaw. Kalpasan la unay dayta, ti dadduma iti sistema ni Satanas sumarunodanton. Ngem ti pudno a relihion, agraman dagiti mangal-alagad iti dayta, agtalinaedto. Anian a rag-o ngarud ti pannakakita iti agnanayon a kinapintasna a maiparangarang iti kasasaad a mammano a mapanunottayo itatta!

Aniada a Kinapintas?

Adu dagiti kinapintas iti pudno a relihion. Adtoy dagiti sumagmamano. Apay a dikay mangipaay iti tiempo a mangkita kadagiti naisitar a teksto iti Biblia a mangpaneknek kadagitoy agnanayon a kinapintas a naibatay iti Biblia?

Mairaman kadagiti adu nga agnanayon a kinapintas iti pudno a relihion ket:

▪ Daytat’ naibatay iti kinapudno ti di agbiddut a Dios, a ti naganna ket Jehova, isu a mabalintayo a pagtalkan nga awan kondisionna.​—Salmo 83:18; Isaias 55:10, 11.

▪ Daytat’ magun-odan ti siasinoman nga addaan iti napakumbaba a puso, saan a naikeddeng a maipaay laeng kadagidiay addaan iti naisangsangayan a kinalaing.​—Mateo 11:25; 1 Corinto 1:26-28.

▪ Dina ikankano ti rasa, kasasaad iti kagimongan, ken ti kasasaad iti ekonomia.​—Aramid 10:34, 35; 17:24-27.

▪ Itukonna ti nagsayaatan ti nakaibatayanna a namnama iti biag iti maysa a lubong iti talna ken kinatalged nga awan ti ladingit, sakit, rigat, ken ipapatay.​—Isaias 32:18; Apocalipsis 21:3, 4.

▪ Daytat’ mangipaay iti kasasaad a sadiay dagiti miembrona makapagbiagda kas maysa a sangalubongan a nasungdo a panagkakabsat, a nagkaykaysa iti doktrina, kababalin, ken espiritu.​—Salmo 133:1; Juan 13:35.

▪ Itukonna iti tunggal maysa​—lalaki, babai, ken ubing​—ti gundaway a makiraman a siaaktibo iti trabaho ti Dios, isu a mangpunno iti biag iti panggep.​—1 Corinto 15:58; Hebreo 13:15, 16.

▪ Daytat’ mangpakdaar kadatayo kadagiti nailinged a peggad, a mangisuro kadatayo no kasano ti panagtignaytayo tapno magunggonaantayo.​—Proverbio 4:10-13; Isaias 48:17, 18.

Ket apay a makuna a dagitoy a kinapintas ket agnanayon? Agsipud ta dagitoy agpautda a kas ti pudno a relihion a mismo​—iti agnanayon.

Pananglawlawag kadagiti Pagduaduaan

Makuna a ti ipapatay ket maysa kadagiti kadadakkelan a kabusor iti kinapudno, yantangay masansan a dagiti tattao itugotda iti tanemda dagiti impormasion a saan nga ammo dagiti dadduma a tattao. Ti apag-isu a detalye uray pay dagiti nabiit pay laeng a paspasamak​—kas pangarigan, ti pannakapapatay ti presidente ti E.U. a ni J. F. Kennedy idi 1963​—ket maysa pay laeng a banag a mapagsusuppiatan. Ania dagiti kinapudno? Siasino ti pudno a makaammo? Adu a mabalin a makaammo iti dayta natnataydan. Ket no pudno daytoy iti maysa a pasamak iti napalabas laeng a 26 a tawen, dagiti ngay paspasamak a naangay iti ginasgasut wenno uray pay rinibribo a tawenen a napalabas?

Mainayon pay, tattao laeng dagiti historiador, a limitado ti pannakaammoda ken agtartrabaho iti sidong ti pananglapped iti kinaimperpekto ken mabalin dagiti pay panangidumduma. Dayta ti makagapu no apay a ti awan idumdumana a tao nasayaat no liklikanna ti panagbalin a dogmatiko maipapan kadagiti bambanag a sadiay isut’ awanan mapagtalkan, nadiosan ti pannakaipaltiingna a rekord.

Ti panagsurat maipapan iti historia ti relihion mangiparang iti umasping a parparikut, yantangay dagiti autoridad masansan a dida agtutunos maipapan kadagiti kinapudno. Iti serie ti “Masanguanan ti Relihion Gapu iti Napalabasna,” pinadas ti Agriingkayo! nga iparang dagiti nagsayaatan ti pannakapaneknekna a kinapudno, ngem masapul nga aminentayo nga itatta addada dadduma a bambanag a basta ditay ammo. Kas pangarigan, agingga iti ania a dagiti agkunkuna a Kristiano a grupo nga adda bayat ken kalpasan ti Dark Ages talaga a sinurotda ti pudno a Kinakristiano?

Kadagitoy a grupo, ti propesor iti historia ti iglesia a ni A. M. Renwick kunana: “Adu pay ti kasapulan a historikal a panagsirarak tapno mairuar ti pudno nga estoria ken ti teolohikal a kasasaad dagidiay adu a grupo.” Sigun ken Renwick, “idi napalabas nagpannuray iti kasta unay dagiti historiador kadagiti sasao dagiti kabusor dagiti bumusbusor a grupo iti panangikeddengda iti doktrinada ken moralda.” Siempre, ti kasta unay a panagpannuray iti sasao dagiti gagayyemda mabalin nga agbanag met iti di umiso a panangmatmat. Gapuna uray pay kalpasan ti adu a historikal a panagsirarak, adu a salsaludsod ti mabalin nga agtalinaed pay laeng a saan a nasungbatan.

Ti ngay Biblia? Kas impaltiing ti Dios a libro a naglaon iti dadduma a historia ti relihion, daytat’ mapagtalkan iti isuamin nga ibagana. Ngem bassit laeng ti ibagana maipapan kadagiti nadumaduma a porma iti ulbod a relihion a timmaud pay laeng. Kaawatan a kasta, yantangay daytat’ naipaay nga agserbi a libro iti pudno a relihion, saan a ti ulbod.

Uray pay maipapan iti pudno a relihion, saan nga ibaga ti Biblia ti isuamin. Daytat’ nangipaay kadatayo iti umdas nga impormasion a mangilasin iti pudno a relihion a sibaballigi, ngem no dadduma labsanna dagiti detalye. Nupay no dagitoy a detalye ket mabalin a makaay-ayo ken makapainteres a maammuan, saanda a nasken iti daytoy a kanito.

Kasta met, ti Biblia addaan kadagiti tiempo a nagbabaetan. Kas pangarigan, daytat’ naulimek no maipapan iti napasamak bayat ti nasurok a 400 a tawtawen a naglabas iti nagbaetan ti pannakaturpos ti Hebreo a Kasuratan, a gagangay a maaw-awagan Daan a Tulag, ken ti panagparang ni Jesus. Ket nanipud idi nakompleto ti Biblia, ngangngani 1,900 a tawenen ti napalabas.

Gapuna iti kaaduan a paset iti 18 a siglo, awanantay iti naipaltiing a rekord maipapan iti Kinakristiano. Daytoy ti mangpataud iti panagduadua maipapan kadagiti dadduma nga agkunkuna a Kristiano, kas dinakamat ti autor a ni Renwick. Nupay kasta, nalawag a dadduma nga indibidual kadagiti adun a siglo ti mangal-alagad iti immuna a Kinakristiano. Addada, nupay kasta, di marisot a salsaludsod a mainaig iti motibo ken mabalin iti kinapasnek dagiti dadduma nga indibidual iti napalabas a tawtawen. Dagiti ngay dadduma a papangulo iti Repormasion? Maipapan iti dayta a banag, dagiti ngay lallaki a kas kada Confucius ken Muhammad? Nupay no ti agdama a relihiuso a sistema mabalin a siuumiso a maipato a maibatay iti bungada, dagiti indibidual​—nangnangruna no natayda a nabayagen​—masansan a saanda a maipato a siuumiso.

Nupay kasta, no iti baro a lubong ti Dios, pagayatanto ti Namarsua a maisurat manen dagiti liblibro iti historia​—agraman dagidiay historia ti relihion​—posiblento dayta. Ti makagapu isu ti sabali pay a kinapintas iti pudno a relihion​—ti panangipanamnama a mapagungarto dagiti natay.​—Juan 5:28, 29; Aramid 24:15.

Panunotenyo laengen ti rag-o ti pannakagun-od iti umiso a sungbat dagiti salsaludsodtayo babaen ti pannakisarita kadagiti napagungar a tattao a pudno a nangaramid kadagiti bambanag a nabasatayo kadagiti liblibro iti historia. Panunotenyo laengen ti pannakabael a mangpunno kadagiti mapukpukaw a detalye, kas ti nagan ti Faraon a natay idiay Nalabaga a Baybay ken nakapadas kadagiti saplit iti Egipto.

No ti kasta a rekord ket maisuratto no dumteng ti tiempo, daytat’ maisuratto a mangidayaw ken agnanayon a mangitan-ok iti nangibangon iti pudno a relihion, ni Jehova a Dios. Maipapan itoy awan pagduaduaan. Ti saludsod nga agtalinaed, nupay kasta, isu daytoy: Addakanto kadi sadiay a mangbasa iti dayta?

Ti Panangidayaw Saan nga Umdas

Dagiti agnanayon a kinapintas iti pudno a relihion saan a kanayon a nalaka a madlaw, kas makita iti kasla ipamatmat dagiti sasao ni Cowper, a naadaw iti pangrugian daytoy nga artikulo. Ngarud, ti umuna a bilang iti Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence nangaramid iti sumaganad a kapaliiwan 110 a tawenen ti napalabas: “Ti kinapudno, kas maysa a simple a bassit a sabong iti let-ang iti biag, ket nalikmut ken ngangngani maspet kadagiti nalasbang a tumubtubo a ruruot iti biddut. Tapno masarakanyo dayta masapul a managsiputkayo. Tapno makitayo ti kinapintasna masapul nga iwaksiyo dagiti ruruot iti biddut ken dagiti sisiit iti kinapanatiko. Tapno maikutanyo dayta masapul nga agkubbokayo a manggun-od iti dayta.”

Mainanama a ti “Masanguanan ti Relihion Gapu iti Napalabasna” ti nangtulong kadagiti managbasami a “mangiwaksi kadagiti ruruot iti biddut ken dagiti sisiit iti kinapanatiko” tapno maapresiarda a naan-anay dagiti agnanayon a kinapintas iti pudno a relihion.

Ngem saan nga umdas ti panangapresiar. Maitutop ti proverbio nga Insik: “Ti pannursuro a sumrek iti lapayag ngem saan a sumrek iti puso ket kas iti pangngaldaw a tagtagainep.” Tapno magunggonaantayo a personal manipud kadagiti agnanayon a kinapintas iti pudno a relihion​—dikay laeng tagtagainepen ida​—nasken a sursuruentayo a danonenda ti pusotayo, saan laeng a ti lapayagtayo.

Siaannad a basaenyo ti kahon a napauluan “Panangilasin iti Relihionyo kas Pudno wenno Ulbod.” Kalpasanna imtuodenyo ti bagiyo: ‘Umanamongak kadin a no maipapan iti sangalubongan nga imperio iti ulbod a relihion, umiso ni Voltaire idi inawaganna ti relihion a “ti kabusor iti sangatauan”? Daytoy kadi a panangsirpat iti historia ti relihion tinulongannak a mangilasin iti pudno a relihion, ken ammok kadi iti daytoy naladawen a tukad iti ar-aramid ti tao no sadino ti pakasarakan iti dayta? No kasta, kayatko kadi ti agbalin a kas ti tao a dineskribir ti maika-18-siglo a Pranses a mannurat a ni Joseph Joubert, a “nakasarak iti dayta ti rag-ona ken rebbengenna”?’

Sapay koma ta amin dagidiay a sumungbat iti wen kadagiti adda iti ngato a salsaludsod itultuloyda ti magunggonaan babaen ti panangbasada iti Agriingkayo! ken ti kaduana a publikasion. Awisendakayo a mangsurot iti nainsiriban a balakad nga intukon ti nadakamat iti ngato a Zion’s Watch Tower: “Saankay a makontento iti maymaysa a sabong iti kinapudno. No umdas koman ti maymaysa mabalin nga awan koman ti sabali. Mangurnongkayo ti ad-adu pay, sapulenyo ti ad-adu pay.”

Wen, itultuloyyo ti mangurnong, itultuloyyo ti mangsapul​—sapulenyo ti ad-adu pay nga agnanayon a kinapintas iti pudno a relihion!

[Kahon iti panid 18]

Panangilasin iti Relihionyo kas Pudno wenno Ulbod

▪ Ti pudno a relihion tignayenna kadagiti managdayawna iti di mapugsat a singgalut iti ayat ken panagkaykaysa ta saan nga apektaran ti nasional a pagbeddengan. (Juan 13:35) Ti ulbod a relihion dina tignayen ti kasta nga ayat. Imbes ketdi, kas panangtulad ken ni Cain, dagiti miembrona mapanda ket papatayenda ti maysa ken maysa iti internasional a gubgubat.​—1 Juan 3:10-12.

▪ Ti pudno a relihion saan a makinamin iti natauan a politika ket agpannuray iti Namarsua a mangrisot kadagiti parparikut iti lubong babaen iti gobierno ti Pagarianna. Ti ulbod a relihion surotenna ti ulidan ni Nimrod idiay Torre ti Babel. Daytat’ makinamin iti politika, agtalek kadagiti napolitikaan a didios ket makibiang kadagiti ar-aramidna, ket iti kasta mangisaad iti pakaibatayan iti bukodna a pannakadadael.​—Daniel 2:44; Juan 18:36; Santiago 1:27.

▪ Ti pudno a relihion bigbigenna ni Jehova kas ti pudno a Dios, ti kakaisuna a makabael a mangisalakan manipud iti pannakailupitlupit. Ti ulbod a relihion, kas kadagiti maar-aramid idiay kadaanan nga Egipto ken Grecia, mangipaay iti adu a di makatulong a mistikal a didios nga awan ti kinapategda.​—Isaias 42:5; 1 Corinto 8:5, 6.

▪ Ti pudno a relihion ikarina ti agnanayon a biag iti kinaragsak ditoy daga. Ti ulbod a relihion​—kas pangarigan, ti Budismo​—matmatanna ti biag ditoy daga kas di matarigagayan ken maysa a banag a pakawayawayaan iti mapagduaduaan a biag kalpasan ti ipapatay.​—Salmo 37:29; Apocalipsis 21:3, 4.

▪ Ti pudno a relihion, babaen iti nasantuan a librona, ti Biblia, ipasagepsepna kadagiti tattao ti di maisin a pammati; daytat’ mangipaay kadakuada iti sigurado a namnama ken tignayenna ida nga agtignay a buyogen iti ayat iti Dios ken kaarruba. (2 Timoteo 3:16, 17) Ti ulbod a relihion, nupay addaan kadagiti nasantuan a liblibro, kaaduanna saan nga epektibo a mangaramid kadagitoy a bambanag.​—1 Juan 5:3, 4.

▪ Ti pudno a relihion ket tandaan dagiti napakumbaba a manangaywan. Ti ulbod a relihion ket mabigbigbig gapu kadagiti ambisiuso, agimbubukodan a papangulo, a situtulok a mangtiritir iti kinapudno ken mangsapul iti napolitikaan wenno nailubongan a gunggona.​—Aramid 20:28, 29; 1 Pedro 5:2, 3.

▪ Ti pudno a relihion, ti dalan iti pudno a panagpaituray iti Dios, itag-ayna ti naespirituan, saan a literal a kampilan. Ti ulbod a relihion, iti kasumbangirna, ikompromisona ti pudno a doktrina, labsingenna ti Nakristianuan a neutralidad, ken itultuloyna ti natauan a pakaseknan nga ad-adda ngem dagiti nadiosan a pagayatan.​—2 Corinto 10:3-5.

▪ Ti pudno a relihion awisenna ti puso dagiti di mamati iti panagdayaw iti pudno a Dios. Ti ulbod a relihion makaipaay iti kasasaad iti panagduadua, siwayawaya a kapanunotan, panagrason, ken sekularismo.​—Lucas 1:17; 1 Corinto 14:24, 25.

▪ Ti pudno a relihion, kas al-alagaden dagiti Saksi ni Jehova, ket ad-adda pay a rumangrang-ay iti naespirituan ngem idi. Ti ulbod a relihion, a namantsaan iti dara dagiti sayana, ket agsagsagaba manipud iti naespirituan a malnutrision ken mapukpukawen a panangsuportar.​—Isaias 65:13, 14.

Ania ngarud ti masanguanan ti relihion gapu iti napalabasna? Ti ulbod a relihion awan ti masanguananna. Pumanawkay kenkuana! (Apocalipsis 18:4, 5) Agturongkayo iti pudno a relihion. Daytat’ agpaut iti agnanayon.