“Extraterrestrials”—Sadinot’ Ayanda?

SIGUN iti mannurat iti siensia a ni Isaac Asimov, daytoy ket “maysa a saludsod, a no dadduma, pirdienna ti isuamin” para kadagidiay a mamati nga adda biag kadagiti dadduma a planeta. Dati nga imparang ti nuklear a pisiko a ni Enrico Fermi idi 1950, ti saludsod riningbawanna ti panagrason a kastoy: No adda intelihente a biag kadagiti dadduma a planeta iti galaksitayo, adda koma adun a sibilisasion a minilmilion a narangrang-ay ngem ti sibilisasiontayo. Dagitoy nakapataudda koman iti panagbiahe kadagiti dadduma a bituen idi nabayagen a tiempo ken nagsaknapdan iti galaksi, nangkolonia ken nangsirarak a bukodda. Gapuna ayanda itan?

Nupay dadduma a sientista iti SETI ti mangamin a makigtotda itoy a “parikut ni Fermi,” masansan a sumungbatda babaen iti panangitudoda no kasano ti rigat ti panagbiahe iti nagbabaetan dagiti bituen. Uray pay babaen iti kapartak iti lawag, kasano man kapartak dayta, alaenna ti maysa a lugan iti law-ang iti rinibribo a tawen a mangballasiw iti galaksitayo laeng. Ti pananglab-aw iti dayta a kapartak ket makuna nga imposible.

Ti science fiction a mangiparang kadagiti lugan nga umallatiw manipud iti maysa a bituen nga agturong iti sabali iti uneg dagiti al-aldaw wenno or-oras ket maysa a laeng a sarsarita, saan a siensia. Nagaaddayo dagiti bitbituen a dandani ditay maawatan. Kinapudnona, no makaibangontayo iti modelo ti glaksitayo a nakabasbassit ta ti inittayo (a nakadakdakkel mabalin a malaonna dagiti minilion a daga) napabassit agingga iti kadakkel laeng ti maysa a sua, ti distansia iti nagbabaetan dagiti bituen iti daytoy a modelo ti kaskasdi nga agpromedio iti agarup 1,500 kilometros!

Daytat’ makagapu no apay nga agtaklin a naimbag dagiti sientista ti SETI iti radio teleskopio; pagarupenda a yantangay ti narang-ay a sibilisasion mabalin a di agbiahe iti nagbabaetan dagiti bituen, kaskasdi a sapulenda ti dadduma a porma iti biag babaen iti nalaka a pamay-an a radio waves. Ngem ti pagduaduaan a kapanunotan ni Fermi ti mangrirriribuk pay laeng kadakuada.

Kuna ti Americano a pisiko a ni Freeman J. Dyson a no adda narang-ay a sibilisasion iti galaksitayo, nalaka koma ti pannakasarak kadagiti pammaneknek nga addada a kas ti kalaka ti pannakasarak kadagiti pagilasinan iti teknolohikal a sibilisasion idiay Manhattan Island idiay Siudad ti Nueva York. Agun-uni koman ti galaksi kadagiti gangannaet a pagilasinan ken dagiti nagdadakkelan a proyektoda iti enhenieria. Ngem awan pay ti nasarakan. Kinapudnona, napaliiw ti maysa nga artikulo maipapan iti tema a ti pagsasao nga “awan ti nasarakan ti panagsirarak” ket nagbalinen a kasla relihiuso a kanta maipaay kadagiti astronomo ti SETI.

Mangrugin dagiti Panagduadua

Adu a sientista ti mangrugin a makabigbig a dagiti kakaduada nakaaramiddan kadagiti adu unay a mapanginanamaan a pagpagarup iti panagsasarita maipapan iti daytoy a parikut. Dagita a sientista nakagtengda iti basbassit a bilang dagiti sibilisasion iti galaksitayo. Dadduma ti nagkuna nga adda laeng maymaysa—datayo. Dadduma ti agkuna nga iti matematika, basbassit koma ti bilangda—uray datayo awantay ditoy!

Ti pakaibatayan iti panagduaduada saan a narigat a makita. Daytoy mabalin a magupgop kadagiti dua a saludsod: No adda dagita nga extraterrestrials, sadinot’ nagbiaganda? Ken kasanot’ pannakagtengda sadiay?

‘Siempre, agbiagda kadagiti planeta,’ mabalin a sumungbat dagiti dadduma iti umuna a saludsod. Ngem adda laeng maymaysa a planeta iti sistema solartayo a mabalin a pagbiagan, ti pagnanaedantayo. Ngem dagiti ngay planeta a mangrikrikos kadagiti rinibo a milion a dadduma a bitbituen iti galaksitayo? Saan kadi a dadduma kadakuada ket mangtaraken met iti biag? Ti kinapudno ket agingga ita saan pay a napaneknekan dagiti sientista ti kaadda ti uray maysa laeng a planeta iti ruar ti sistema solartayo. Apay a saan?

Agsipud ta nakarigrigat ti makadlaw iti maysa. Yantangay nakaad-adayo dagiti bituen ket saan a mangisilnag dagiti planeta iti aniaman a lawag a bukodda, ti pannakadlaw iti uray maysa a nagdakkelan a planeta, kas iti Jupiter, ket kasla panangpadpadas a mangsapul iti sangapirit a tapuk nga agkalkallautang iti aglawlaw ti nakabilbileg a lawag ti bombilia nga adu a kilometros ti kaadayona.

Uray pay no adda dagiti planeta—ket adda dagiti saan a direkta a pammaneknek iti kaaddada—kaskasdi a daytoy dina kaipapanan a pagrikosenda a siuumiso ti umiso a kita ti bituen iti umiso a kaarruba a galaksi, iti umiso a kaadayo manipud iti bituen, ken dagitoy a mismo umiso ti kadakkel ken pannakabukelda a mangtaripato iti biag.

Marmarbek a Pamuon

Kaskasdi, uray no adda dagiti adu a planeta a makasabet kadagiti kasapulan a kasasaad a mangtaripato iti biag kas pagaammotayo, agtalinaed ti saludsod a, Kasano a timmaud ti biag kadagitoy a lubong? Daytoy ti mangiyeg kadatayo iti mismo a pamuon iti pammati kadagiti dadduma a planeta—ti ebolusion.

Kadagiti adu a sientista, kasla nainkalintegan a patien a no mabalin a tumaud ti biag kadagiti awan biagna a bambanag ditoy a planeta, mabalin met dayta kadagiti dadduma a planeta. Kas kunaen ti maysa a mannurat: “Ti kaaduan a kapanunotan kadagiti biologo ket mangrugi ti biag no maikkan iti aglawlaw a mabalin a pangrugianna.” Ngem dita a mapasanguan ti ebolusion iti kasta unay a pannakabusor. Saan pay a mailawlawag dagiti ebolusionista no kasano a nangrugi ti biag ditoy a planeta.

Dagiti sientista a da Fred Hoyle ken Chandra Wickramasinghe pattapattaenda a ti di pannakaporma dagiti nasken nga enzymes iti biag babaen iti tsansa ket maysa iti 10^40,000 (1 nga addaan iti 40,000 a zero kalpasanna). Ad-adu pay ti pattapatta da Feinberg ken Shapiro. Iti libroda a Life Beyond Earth, kunaenda a mabalin a mapasamak ti umuna nga addang ti panagbalin ti material iti organiko a digo a sibibiag iti maysa iti 10^1,000,000. No isuratttayo dayta a numero, daytoy iggenyo a magasin mabalin a nasurok a 300 a panid ti kapuskolna!

Mariribukankayo kadi a mangawat kadagitoy a numero? Ti sao nga “imposible” ket nalaklaka a lagipen, ket umiso unay dayta.a

Kaskasdi, dagiti astronomo iti SETI sibubulsek a pagarupenda a ti biag mabalin a naiparparna a timmaud iti isuamin nga uniberso. Iti librona a Life in Darwin’s Universe, pampanunoten ni Gene Bylinsky dagiti nadumaduma a dalan a sinurot ti ebolusion kadagiti gangannaet a lubong. Kunaenna a dagiti nalalaing a kurita, dagiti tattao nga addaan supot kadagiti tianda, ken dagiti panniki a tattao a mangaramid kadagiti instrumento iti musika ket mabalin a nagbiagda. Dagiti mabigbigbig a sientista indayawda ti librona. Nupay kasta, dadduma a sientista, kas da Feinberg ken Shapiro, makitada ti nagdakkelan a biddut iti kasta a panagrason. Babalawenda ti “kinakapuy ti kangrunaan a pamuon ti eksperimento” dagiti teoria dagiti sientista maipapan iti panangrugi ti biag ditoy daga. Mapaliiwda, nupay kasta, a dagiti sientista “inusarda dagitoy a pamuon a mangibangon kadagiti torre nga agsaknap agingga iti ungto iti Uniberso.”

Ti Di Umiso a Relihion

‘Apay,’ mabalin a pagarupenyo, ‘nga adu a sientista ti di mangikankano iti imposible a mapasamak?’ Nalaka laeng ti sungbat ken nakalkaldaang. Agannayas dagiti tattao a mamati iti kayatda a patien. Saan a nailaksid dagiti sientista, iti daytoy, gapu kadagiti amin a panangipagarupda.

Napaliiw da Hoyle ken Wickramasinghe a “ti teoria a binukel ti maysa a nalaing a persona ti biag” ket “ad-adda” a mapaneknekan ngem ti basta timmaud lattan a kaputotan. “Kinapudnona,” kunana pay, “ti kasta a teoria ket nakalawlawag ta ti maysa mabalin a masdaaw a daytat’ saan unay a maawat kas makitatayo a mismo. Dagiti rason ket sikolohikal imbes a sientipiko.” Wen, adut’ sientista a di mamati iti maysa a Namarsua, uray pay no daytat’ itudo dagiti pammaneknek. Iti kasta, nangpataudda ti bukodda a relihion. Kas makita kadagiti adda iti ngato nga autor, ti Darwinismo basta ipadana ti sao a “Dios” iti sao a “Nakaparsuaan.”

Gapuna kas sungbat iti saludsod nga “Adda Aya Asinoman Dita?” nalawag a ti siensia awan natibker a pangibatayanna iti panamati nga adda biag kadagiti dadduma a planeta. Kinapudnona, bayat ti panaglabas dagiti adu a tawtawen ket agtultuloy ti kinaulimek manipud kadagiti bitbituen, kumarkaro ti pannakaupay dagiti sientista a mamati iti ebolusion iti SETI. No dagiti nadumaduma a kita iti biag dagus a timmaudda manipud kadagiti awanan biag, ngarud apay nga awan ti mangngegantayo kadakuada iti daytoy naglawaan nga uniberso? Sadino ti yanda?

Iti kasumbangirna, no ti saludsod adda iti pagturayan ti relihion, kasano a masarakantayo ti sungbat? Nangparsua kadi ti Dios iti biag kadagiti dadduma a lubong?

[Footnote]

[Kahon iti panid 8]

Dagiti Bisita Manipud iti Makinruar a Law-ang?

Adu a tattao ti mamati a ti tao ket mabisbisita, wenno binisitan idi napalabas, dagiti extraterrestrials. Kaaduanna a saan nga ikankano dagiti sientista dagitoy a sasao; isitarda ti kurang a mapaneknekan nga ebidensia kadagiti amin a kaso ket kunaenda a kaaduan a nakita nga UFO (di nailasin nga agtaytayab a banag) ket mailawlawag babaen iti gagangay a paspasamak. Ipabiangda dagiti kunaenda a pannakakidnap iti di pay nasirarak a paspaset iti nariribuk a kararua ti tao wenno dagiti sikolohikal ken relihiuso a kasapulanna.

Kuna ti maysa a mannurat iti science fiction: “Ti regget a mangimbestigar ken mamati iti daytoy a banag ket dandani relihiuso laeng. Nairuamtayon a mamati iti dios. Itan mariknatayo a saantay nga agmaymaysa, a bambantayannatay dagiti mangsalaknib a puersa.” Kasta met, dadduma a kapkapadasan iti UFO ket ad-adda a mangipamatmat iti okulto ngem iti siensia.

Ngem adut’ sientista a mamati kadagiti “bisita” iti bukodda a pammati. Makitada nga imposible ti itataud ti biag babaen ti pannakaiparna laeng ditoy daga, gapuna kunaenda a mabalin a daytat’ naiyeg ditoy manipud iti makinruar a law-ang. Daddumat’ agkuna a dagiti gangannaet ti nangimula iti biag iti planetatayo babaen ti panangipatulodda kadagiti raket a napno kadagiti immuna a bakteria. Ti maysa insingasingna pay a dagiti gangannaet a bisita binisitada ti planetatayo adu a panawenen ti napalabas ket naiparna a timmaud ti biag manipud iti basura nga imbatida! Dadduma a sientista ibatayda ti konklusionda manipud iti pammaneknek a dagiti simple nga organiko a molekula ket gagangay a masarakan iti law-ang. Ngem pudno kadi a dayta ket pammaneknek iti naiparna a pannakaporma ti biag? Ti kadi tiendaan iti hardware paneknekanna nga aksidente nga imbangon ti maysa a kotse ti bagina sadiay?

[Ladawan iti panid 7]

Uray pay no adda dagiti dadduma a mabalin a pagnaedan a planeta, addada kadi pammaneknek a ti biag mabalin a tumaud kadakuada babaen iti pannakaiparna?