Sadinot’ Pagturturongan ti Movimiento ti Panagtrabaho?

Babaen ti koresponsal ti “Agriingkayo!” idiay Canada

“MAURNONG ti kinabaknang, agrupsa ti tao,” kuna ti maysa a bumiberso. Kaskasdi, adut’ maawis iti pangawis ti agnanayon a panangparang-ay iti namaterialan a kinabaknang. Daytat’ makagapu no apay a rimsua ti kapitalismo idi Edad Media.

Nabigbig dagiti trabahador a, para kadagiti adu, ti panagbaba iti kualidad iti biag ket masansan a mapakuyogan iti kapitalismo. Tapno salakniban dagiti bagbagida, nangpormada kadagiti union. No rumang-ay iti kapitalismo, rumsua ti movimiento ti panagtrabaho.

Nupay kasta, dagiti kritiko ken uray pay dagiti mangsupsuportar iyebkasda ti pannakaseknan a ti organisado a panagtrabaho mabalin a kumapuy. Mamabasol ti kolumnista a ni Anthony Westell: “Naglabasen ti movimiento ti panagtrabaho, dina kabaelan wenno madi nga agbalbaliw.” Ti The Economist, iti sidong ti paulo a “Dwindling Band of Brothers,” kunana a bimmaba dagiti miembro ti union ti panagnegosio a Briton iti “agarup dua a milion” iti uneg ti lima a tawen. Nagsurat ti propesor iti University of Illinois a ni Adolf Sturmthal maipapan iti maysa a “krisis iti internasional a movimiento ti panagtrabaho.”

Kasla suportaran ti estadistika dagiti nasarakanda. Ti Japan Quarterly impadamagna ti panagbaba dagiti trabahador iti union iti Japan manipud 32 porsiento agingga iti 29 porsiento idi 1984 ket idiay Estados Unidos manipud 33 porsiento agingga iti 19 porsiento. Nupay kunaen ti Britania ken Makinlaud nga Alemania nga adda rinang-ayanda, kinuna ti The German Tribune a “ti ladawan ket saan a mapanginanamaan kas ipamatmat dagiti bilang.” Napaliiwna ti pannakapukaw ti panangipateg dagiti miembro ken ti ad-adda a panangipateg dagiti saan a miembro ti union iti ekonomia. Dagiti miembro iti union iti negosio iti Australia, kuna ti Far Eastern Economic Review, nupay adda iti nangato a 55 porsiento, ket “napno iti riribuk, krisis pay.”

Parparikut iti Uneg ti Movimiento ti Panagtrabaho

Tapno agballigi, masapul nga agkaykaysa dagiti agtrabaho. Kaskasdi, adu a movimiento ti awan panagkaykaysana. Napaliiw ti The Times iti London a gapu iti panagbalbaliw ti kababalin iti trabaho, suspetsa ti mangiparang iti “kapanunotan ti maymaysa nga empleado: pudno nga awan dayta.” Dagiti welga iti Australia ket masansan a patauden dagiti panagsusuppiat iti masakopan dagiti union. Babaen iti panagaapa dagiti union idiay Canada, dagiti union iti negosio makuna a makaungetda iti nabileg a taktika dagiti union nga adda idiay Estados Unidos. Nasurok nga 400 a naikkat a trabahador idiay Canada ti nangpabasol kadagiti dua nga union a “nangbaybay-a ti . . . transaksion” a mabalin a nangispal koma iti trabahoda.

Ti maikadua a parikut iti uneg a mangsapsaplit kadagiti union isut’ kinakurang iti panangipateg. Dagiti agtartrabaho, nga idi buklen laeng dagiti trabahador, ket agbalbalinen a klerikal, teknikal, wenno propesional. Daytoy a grupo dagiti mangop-opisina “gagangay idi a narigat a serken dagiti union,” kuna ti Labour Law and Industrial Relations in Canada.

Kadagiti adu, nasken ti panagbalin a miembro ti maysa nga union. Alaenyon kas pangarigan ti maysa a nagraduar nga enheniero a nagbalin a kameng ti maysa a departamento ti gobierno. Imbagana iti Agriingkayo!: “Di pay naibaga kaniak a naikaduaak iti union. Basta nagparang ti naganko iti listaan dagiti miembro. Idi adda nairikos a botosan a welga, awanen ti maaramidak no di ti agpili kadagiti dua, gapuna nagkedkedak.”

Ti kinadakes wenno dagiti kriminal nga ar-aramid makaipaay ti di panangipateg. Idiay Siudad ti Nueva York, maysa a kangrunaan a pannakabista dagiti mabigbigbig a grupo dagiti kriminal imbutaktakna ti nasaknap a pannakairaman ti union. Dadduma nga union nga Australiano ti makuna a “napnapno kadagiti kriminal.” Dagiti di legal a panagtignay iti nabiit pay a welga iti Canada nagbanag iti nasurok a 700 a panangaresto, agraman ti maysa a napolitikaan a pangulo iti probinsia.

Dagiti Parparikut a Di Matengngel ti Trabaho

Dagiti dadduma a bambanag a di matengngel ti union upayenna dagiti papangulo iti trabaho. Ti natauan a kagimongan marmarbek. Kimmapuyen ti nasinged a panagkakadua dagiti miembro ti union. Maysa a lalaki—a 49 a tawennan nga agar-aramid iti parilia ken iti sumagmamano a tiempo mangaywan iti paglakuan—ti nangibaga iti Agriingkayo! a saan a napateg ti panagretirona kadagiti miembro iti union: “Iti maudi nga aldawko, nangipasada iti kallugong ket inikkandak iti $35. Dua a lallaki ti nangpasamano kaniak, ket dayta laengen. Agsipud ta naikkatak bayat ti panagbaba ti ekonomia, innem a bulan ti kurangko iti 50 a tawen, gapuna diak nagun-odan ti gagangay a maited a balitok a relo!”

No dadduma, ti pannakaisina agtaud iti kinasungdo kadagiti historiko a pagalagadan. Dadduma nga union iti negosio ti nagbalin a dadakkel nga imperio a ti union ti manangiyempleo. Kuna ni Gerald Stewart iti The Canberra Times: “Napukawen dagiti union ti moral a kalinteganda a mangbabalaw iti kapitalismo no tuladenda dagiti di makaay-ayo a pasetna.”

Dagiti panagbalbaliw ken panagbaba iti teknolohia mabalin nga agbanag iti basbassit a puesto kadagiti pagtrabahuan nga assembly-line. Impadamag ti magasin a Time ti panagbaba ti pannakaiyempleo dagiti trabahador idiay Milwaukee manipud 223,600 idi 1979 agingga iti 171,300 idi 1986. Kasta met, dagiti babbaro a kita ti trabaho awisenna dagiti agtutubo nga addaan espisipiko a paglaingan. Ti union ti negosio saan a kanayon a mainaig iti daytoy a kita iti indibidual a trabahador.

Saan laeng a kuarta ti sapsapulen dagiti trabahador. Ngem dagiti serbisio a panangaywan, ab-ababa a lawas a panagtrabaho, agbaliwbaliw a tiempo ti trabaho, panagtitinnulong iti trabaho, ken dagiti plano maipaay iti salun-at mabalin a gunggonaanna laeng dagiti dadduma a klase dagiti trabahador. Narigrigat pay nga awisen ti maysa nga organisasion ti nakaad-adu a pagayatan. Ket masansan a lapdan dagiti manangiyempleo dagiti union babaen ti direkta panangitukonda kadagiti makaawis a gunggona kadagiti empleado.

Kadagiti dadduma a pagilian, ti pannakairaman dagiti union iti politika wenno relihion awisenna ti panangbabalaw dagiti miembro. Mabalin a dida kayat a mausar dagiti pagbaybayad dagiti miembro a mangsuportar kadagiti ar-aramid a dida anamongan. Dagiti korte iti Canada intandudoda ti kalintegan ti maysa a miembro nga agkedked nga agbayad kadagiti babayadan iti union gapu kadagita a rason.

Nupay no ti kamaudianan nga armas ti union isu ti welga, daytat’ saan unayen a naballigi a kas idi. Idiay Canada maysa a ministro iti hustisia iti probinsia dinawatna ti pannakaikkat ti kalintegan dagiti polis nga agwelga, ket nangipaulog ti Quebec kadagiti nainget a linlinteg a mangtaming kadagiti di legal a panagwelga dagiti agtartrabaho iti panangaywan iti salun-at. Idiay Estados Unidos, nakibiang ti pederal a gobierno a mangipatingga iti panagwelga ti union dagiti mangtengtengngel iti panagbiahe iti tangatang. Dadduma a pagilian, kas iti Australia, addaanda iti inkapilitan a pannakabista.

Dagiti manangiyempleo nangpataudda kadagiti estratehia a mangsinasina iti union. Sumagmamano a dadakkel a korporasion naglasatda iti maysa a porma iti pannakabankaruta tapno malisianda ti makapadagsen a kontrata iti panagtrabaho. Dadduma ti agidarum gapu iti panangriribuk, ket dagiti dadduma agkakaduada a mangiparang iti panangbusor iti movimiento ti union.

Panagbalbaliw Tapno Agtalinaed

Kadagiti adu a pamay-an, dagiti dati a kasapulan a nangpartuat iti movimiento ti panagtrabaho awandan. Dagiti linteg iti kagimongan—a pinartuat ti organisado a panagtrabaho—salaknibanna itan dagiti ubbing, nangipasdek kadagiti kababaan a pagalagadan iti pannakaiyempleo, ken salaknibanna ti panangrisot ti union kadagiti kalikagumda. Ngem dagiti papangulo iti panagtrabaho makitada ti pannakabalin dagiti dadakkel a negosio ken ti kumarkaro a di pannakaiyempleo kadagiti dadduma a pagilian kas pammaneknek iti agtultuloy a pannakasapul kadakuada.

Dagiti kabbaro a kaputotan dagiti papangulo iti panagtrabaho pabpabaruenda ti panangsuportar. Babaen ti panangbigbigda a saanen a nalatak ti union iti publiko, kuna ti maysa a presidente iti union a “ti pangulo iti panagtrabaho itatta ad-adda nga aywananna ti panagsagana ken panagsirarak,” imbes a ti panangikeddeng. Ti panagballigida kasapulanna dagiti panagbalbaliw iti pannakaorganisar ken pamay-an dagiti union ti trabaho.

Kadagiti dadduma nga industria, ti movimiento iti trabaho nakibagaydan ket nakapagtalinaedda. Dagiti managaramid iti auto nakagun-odda kadagiti adu a pannakitulag kadagiti union ti industria a paaduenda ti mapataudda. Dagiti baro a planta iti panagpataud a mangkissay kadagiti trabahador gaput’ kaykayatda ti robot inawisna met ti panangsuportar ti union. “Adda pannakaseknan,” inamin ti maysa nga opisial mainaig iti kasta a trabaho, “ngem mariknada nga adda naaramidan isu a nakipasetan dagiti kailiantayo.”

Nupay no dadduma nga union busorenda ti panangikagumaan a mangkissay kadagiti trabahador, daddumat’ makitulag iti manangimaton ket ageksperimentoda babaen iti panagrinnaman iti trabaho, wenno panagsisinnublat nga agtrabaho. Ti Seafarers International Union iti Canada ket maysa a pangarigan. Ti pangsubokan a proyekto mangipaay iti grupo dagiti uppat a lallaki, a tunggal maysa kadagitoy, iti agsisinnublat nga eskediol, agtrabahoda iti 90 nga aldaw iti maysa a tiempo ket kalpasanna sumardengda iti 30 nga aldaw. “Ti pagimbaganna,” kuna ti Globe and Mail iti Toronto, “ket ad-adu a seamen ti makagun-od iti trabaho.”

Nupay no adda di panagballigi ti panangorganisar iti union kadagiti dadakkel nga industria, dagiti union agballigida pay laeng kadagiti babassit a manangiyempleo. Iti maysa a probinsia ti Canada, 42 laeng kadagiti 704 a baro a grupo a napatalgedan bayat ti maysa a tawen ti nangiyempleo iti nasurok a sangagasut a tattao. “Ngem kaaduanna dagiti al-aldaw a mabalin dagiti union ti manginayon kadagiti adu a bilang dagiti miembro ket nabayag nga awanen,” kuna ti maysa a managpaliiw.

Nalawag, adu kadagiti makagapu iti panagkapuy iti movimiento iti panagtrabaho, kas iti panagkapuy iti kaaduan a kagimongan, ket saan a matengngel ti tao. Dagiti lallaki ken babbai a maawis iti movimiento iti panagtrabaho gapu iti tarigagay iti nasaysayaat a lubong rumbeng a makomendaranda gapu iti napasnek a panangikagumaanda a tumulong kadagiti padada a tao. Dagiti umisot’ panagpampanunotna a tattao bigbigenda dagita a panangikagumaan tapno sapulenda ti nasaysayaat a kasasaad ti panagtrabaho. Kaskasdi, ti agdama a kasasaad dagiti union ti panagtrabaho ti mangipaay kadatayo iti maysa pay a pammaneknek iti nasayaat panggepna ngem basta natauan nga institusion a pudno a maisursurot iti napeggad a panawentayo.—2 Timoteo 3:1-5.

[Kahon iti panid 19]

Kapitalismo

Sigun iti maysa a diksionario, ti kapitalismo ket maysa a sistema a sadiay “ti pamay-an ti panagpataud ken panagiwaras ket kukua ken paandaren a pribado a maipaay iti ganansia.”

Ni Jakob Fugger, maysa a nabaknang a komersiante idi Edad Media manipud Augsburg, Alemania, ket nangpaandar met ti General Agency a maipaay iti papa, isu a nagkolekta kadagiti bayad iti indulhensia. Patien ti historiador a ni Erich Kahler a ti kapitalismo timmaud ken Fugger, isu a nagsurat:

“Dadduma a moderno nga ekonomista ken sosiologo pinadasda a paneknekan a dagiti pakakitaan iti kapitalismo ket agsubli pay laeng iti Babilonia. Ngem ti nasarakanda saan a kapitalismo. Ti kapitalismo di maipada iti kinabaknang ken dagiti maiyakar a sanikua, saan a maipada iti panagganansia ken panagipautang, ken uray pay iti basta nabunga a panangipuonan iti sanikua. Amin daytoy ket saan a kapitalismo a mismo, ta amin daytoy mabalin nga agserbi iti maysa a prinsipio iti biag, a naiduma kadagiti panggep iti ekonomia, mabalin a maaramid a maipaay iti pagimbagan ti tao, maipaay iti natauan a panggep, maipaay iti maysa a banag a tagiragsaken ti tao. Ngem ditoy, iti damdamo unay, . . . ti negosio a mismo, ti panagganansia, ti panangpataud kadagiti bambanag ken ti panagurnong kadagiti pagnam-ayan, ti nangala iti kasta unay a pannakabalin a nangringbaw iti tao ta binusbosna amin a pigsana, amin a pagayatanna, amin nga agdama a biagna ken masanguananna, ti kinataona, iti literal a kaipapanan ti sao, iti awan ressatna, kankanayon nga umad-adu ken makadadael a naisigud a kasasaad ti panagpataud, maysa a panagpataud a ti kamaudiananna kaipapananna ket naan-anay a napukaw ken nalipatanen.

“Ket daytoy ti pangrugian ti kapitalismo, nga isu ti panangituray ti kapital iti tao, ti panangituray ti panagandar ti ekonomia, ti awan ressatna, awan patinggana nga irarang-ay iti panangusar iti nakaparsuaan ken ti panangpataud kadagiti bambanag nga awanen ti panagaliwaksay wenno panawen a mangtagiragsak kadakuada. Ti pagbanagan daytoy a kasasaad itatta ket nalawag a maiparangarang.”—Man the Measure.

[Kahon iti panid 20]

Historia iti Movimiento ti Panagtrabaho

“Movimiento ti panagtrabaho” isu “ti termino a nausar a mangtukoy kadagiti amin nga organisado nga ar-aramid dagiti trabahador a ti panggepda isu ti panangpasayaat iti kasasaadda itatta ken iti masanguanan.”—The American Peoples Encyclopedia.

Daddumat’ agkuna a ti panagkedked dagiti adipen a Hebreo idiay Egipto nga agaramid kadagiti ladrilio gaput’ kinaawan ti garami isut’ immuna a welga dagiti trabahador, ngem dagiti Israelitas saanda nga agsusueldo; dagitoy ad-adipenda. (Exodo 5:15-18) Umasping iti dayta, ti panangibaon ni apostol Pablo ken ni Onesimo nga agsubli ken Filemon saan nga agaplikar kadagiti agsusueldo ta ni Onesimo ket maysa nga adipen.—Filemon 10-20.

Ti itataud dagiti ummong dagiti artesano, asosasion dagiti artesano a mangiyempleo kadagiti trabahador ken dagiti agsursuro, idi maika-14 ken maika-15 a siglo ti nangiwaya iti itataud dagiti union. Nanipud pay idi 1383, sigun iti The History of Trade Unionism, dagiti natangdanan a lallaki “nagkakaduada a maibusor kadagiti agtuturay ken gobernadorda.”

Ti immuna a linteg iti panagtrabaho idiay Inglatera isu ti Ordinance of Labourers (1349 or 1350). Ti Statute of Apprentices (1563) ti nangipaay linteg iti relasion iti panagtrabaho idiay Inglatera bayat dagiti adu a siglo. Idi maika-20 a siglo, kaaduan a pagpagilian pinalukayanda dagiti linlinteg a mangparparit kadagiti union.

Ti I.L.O. (International Labor Organization) ket naipasdek idi 1919 iti sidong ti Artikulo 23 iti Covenant of the League of Nations ket adda pay laeng itatta. Dagiti tulag iti I.L.O. nainayonda kadagiti linlinteg ti kagimongan kadagiti kaaduan a nasnasion.

Palubosan ti linteg ti kaaduan a pagilian dagiti union. Dagitoy mabalin nga open-shop unions, a sadiay dagiti empleado mabalin a makikaduada wenno saan iti union apaman a mangrugida iti trabaho, wenno ti closed-shop unions, a sadiay ti pannakimiembro ket kapilitan kas kondision iti panagtrabaho.