“Rock Badgers”—Nakaay-ayat ken Napalaloda a Nagsirib

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Sud Africa

ANIA a parparsua ti awagan ti Biblia a “napalaloda a nagsirib . . . nakapuyda, ngem aramidenda dagiti balayda kadagiti batbato”? Dagitoy a nakaskasdaaw a babassit a parsua, a kas iti kadakkel ti maysa a koneho, maawagandat’ conies, marmots, wenno rock badgers kadagiti nadumaduma a patarus ti Biblia.—Proverbio 30:24-26.

Ti rock badger ket maysa a hyrax wenno utot a masarakan laeng idiay paspaset iti Africa ken iti makin-abagatan unay a laud iti Asia. Idiay makin-abagatan nga Africa, a sadiay aduda, maawaganda iti rock dassie, maysa a nagan a naala manipud iti sao a Dutch maipaay iti “badger.”

Nupay ko kakasla utot dagiti dassies, adda itsurada a pudno a “panaglalaok ti isuamin,” sigun iti sientista a ni Gerrie de Graaff. “Dagiti ngipenda kakasla ngipen ti utot, dagiti sangida kas kadagidiay ngipen ti rhinos, dagiti ur-uratda kakasla iti balyena ken dagiti saksakada kas kadagidiay iti elepante!” Awan duadua a mariro dagiti zoologo!

Yantangay nainayadda nga aggaraw nga an-animal, ken dida masalakniban a naimbag ti bagbagida, sisisirib nga agnaed dagiti dassies iti batbato ken rengrengngat ti batbato wenno rangkis. Dagitoy ti mangipaay paglinonganda iti angin ken tudo, ken kasta met salaknibda kadagiti mangsida kadakuada. Kaawatan, ngarud, a mammanoda nga agpasiar iti adayu unay malaksid no maipaay iti dua a kangrunaan a pannanganda iti inaldaw.

Ania ngay ti kanenda! Kadagita a babassit a parparsua, nakaskasdaaw ti kaadut’ kanenda a mulmula. Ad-adda pay a makapasiddaaw ti kapartak ti panangalimonda kadagita amin. Ta, busbosenda ti nakurkurang a maysa nga oras iti inaldaw iti dayta! Ket ti sistema a pagtunawda, a makapagballigi iti kastoy nga ugali, ti deskribiren ti zoologo a ni J. J. C. Sauer kas “naisangsangayan iti pagarian dagiti animal.”

Saan a Nalaka a Matiliw

Gagangayen a makita dagiti dassies kadagiti kabatbatuan, a kakasla batbato a mismo, nga agbilbilag iti naraniag nga init iti Africa. Makaawis kadagiti nangisit nga agila, a pagay-ayatda dagiti dassies. Ngem ti bassit a parsua saan a nalaka a matiliw. Napigsat’ panagkitana ta madlawna ti panaggaraw a nasurok maysa a kilometros ti kaadayuna! Ket uray pay no maraniagan ti agila iti init, makita ti dassie. Kasano a kasta? Nakabalan dagiti matana iti naisangsangayan a kulapot a mangsagat iti raya ti init, a mamagbalin kenkuana a mangperreng iti init a di madangran. Umun-una pay a maipaay ti pakdaar ngem ti pannakakita iti kabusor—maysa a nasinggit a taol ti bantay a dassie—ket dagus a mapanawan dagiti bato, amin a dassies naglemmengdan kadagiti rengnget ken iti sirok ti batbato. Padasento manen ti agila ti mangtiliw iti kanenna.

Mannakilangen Unay

Komon a panagbiag—anian ti pagimbagan dayta kadagiti dassies iti rabii no malamminda! Makatulong ti makikaidda kadagiti padada a dassies, a nagdedekket, nga agbibinnukot. Daddumat’ tumuon pay iti grupo agingga nga adda tallo wenno uppat a katuon dagiti dassies—agingga iti 25 nga agkakadua—a pagraramananda ti pudot ti maysa ken maysa!

Mabalin met nga adda pagdaksanna, nupay kasta, ta dagitoy ket agresibo nga an-animal. Ngem ti napalalo a siribda ti makatulong. Ilawlawag ni Dr. P. B. Fourie: “Gagangay nga agiddada nga agaaddayu ti uloda, saanda a mangan nga agaasideg ket mangipaayda iti nadumaduma nga ikkis a pangayab no mapilitda nga agaassideg.” Ket gaput’ nabangag ti ikkisda mangeganda iti sumagmamano laeng a metros ti kaadayuda, dagitoy makapagsasaritada iti maysa ken maysa a dida aw-awisen dagiti mangkaan kadakuada.

Nasiglat ken Nakaay-ayat a Taraken

Adu a managpaliiw ti masdaaw iti pamay-an ti panagtaray ti dassies kadagiti nalinis a rabaw ti bato a dandani nakatakder. Kasano ti panangaramidda iti dayta? Babaen ti panangpormada iti sakada, nga addaan napuskol, nalukneng a dapan, a pagkebbeng. Ket gaput’ kanayon a nabasa ti sakada, ta dagitoy laeng ti paset ti bagida nga agling-et, ti kebbengna ket napigpigsa.

Dagitoy a nakaay-ayat a parparsua nalakada laeng a mapaamo. Ket di pagdanagan ti kinadalusda—kankanayon a dalusanda ti bagida babaen iti kammaudi a sakada, nga addaan iti bassit a kuko a nairanta iti dayta a panggep. Iti librona a Born Free, ni Joy Adamson impudnona ti pannakarirona idi damo a ti tarakenna a dassie ugalinat’ agkudkod. Kamaudiananna nabigbigna a babaen daytoy a kuko, taginayonenna a nasileng ti dutdotna, tapno awan ti timel wenno kuto a masarakan kenkuana.

Kasanot’ panangpaibleng ti taraken a dassie? Di kasapulan. No addada a nakabulos, mangilasinda iti lugar a mausar kas kasilyas ti intero a kolonia. Gapuna no taraken, dagiti dasies “giddato a masuroda ti mangusar iti kasilyas,” ilawlawag ni Fourie. “Siempre, saanda nga ipalned dayta!” kunana. Kasta ti dassie ni Joy Adamson. “Naisangsangayan ti panagiblengna . . . Iti balay ni Pati agbatay iti paglat-ongan, ket nakakatkatawa ti itsurana. No agbiahe nga awan dagita a pagnam-ayan a maipaay kenkuana, isut’ mariruan, gapuna inyaramidanmi kamaudiananna ti bassit a paglat-onganna.”

Anian a nakaay-ayatto inton dumteng ti tiempo a naan-anayton a maammuantayo dagitoy ken dagiti dadduma pay a parsua nga inaramid ni Jehova a “napalalo a nagsirib”!