Dagiti Ospital—No Pasientekayo

“Idi damo a simrekak iti ospital, bigla a nariknak a napukawkot’ panangkontrol iti biagko, a kasla nagbalinak a maysa laeng nga estadistika.”—Marie G.

“Malagipkot’ damo a pannakabisitak kas maysa a pasiente. Nariknak nga awan unay gawayko ken awan pannakasalaknibna.”—Paula L.

PASIENTEKAYO kadin idi iti maysa nga ospital ket napasaranyon dagiti reaksion nga adda iti ngato? Napasaranyo man dayta wenno saan, rebbeng a bigbigenyo a kaaduan a tattao dida unay pampanunoten ti panagbalinda a pasiente. Kaskasdi, dayta a posibilidad mapasamakto kenka iti maysa nga aldaw. Idi 1987, kas ehemplo, ipakita ti report a 1 iti tunggal 7 a tattao sadi Estados Unidos ti naiserrek iti ospital. Agduduma dagita nga estadistika iti intero a lubong. Kaskasdi, kas masirib a tao, kasanot’ rebbeng a panagsaganam para iti kasta a di mapakpakadaan a pasamak?

“Ti maysa a kangrunaan a wagas a pangsalaknib iti salun-atyo isut’ panangsigurado a kasapulan ti pannakaiyospital,” kuna ni Dr. Sidney Wolfe, direktor ti Public Citizen Health Research Group. Sadinoman ti pagnaedanyo, no masakitkayo, addaankay iti kalintegan ken annongen a mapakaammuan iti kinapudno maipapan iti medikal a problemayo. Masansan a maipaay ti mismo a doktoryo dagiti nasayaat a sungbat.

Ngem no adda panagduadua, mairekomendar ti agwaywayas a maikadua nga ipinion. Iti dadduma a daga, kalikaguman pay dagiti kompania ti seguro ti maikadua nga opinion sakbay a bayadandat’ sumagmamano a klase ti napeggad a pannakaoperar. Ken adda met dagidiay mangala iti maikatlo nga opinion tapno maikeddeng dagiti panaggigiddiat iti pannakaresita ken panangagas. Ti kangrunaan a punto isu daytoy: Adda man ti maysa nga opinion, dua wenno ad-adu pay, ti masirib a pasiente utobenna a nalaing iti bagina ti pannakasapulna ken kinasirib ti naisingasing a pannakaagas.

Emerhensia a Pannakaiserrek

Siempre, iti emerhensia a kasasaad, mabalin nga awanen panawen a manggun-od iti nagduduma a medikal a rekomendasion. Mabalin pay ket nga awan-puotna ti pasiente, di makasao wenno makasurat idi naipan iti ospital. No dadduma masapul nga agtignay nga insigida dagiti doktor, uray pay sakbay a makasarita dagiti kabagianna tapno maammuan ti tarigagay wenno kayat ti pasiente. Dagita a kasasaad ipaganetgetnat’ kinapateg unay ti nasapa a panagpanunot ken panagplano.a

No iti maysa a pasiente a Saksi ni Jehova, iraman daytoy ti panangitugot a kanayon ti nakompleto ken agdama a Medical Directive/Release Document. Iti daytoy a kard iyebkas nga antimano ti pasiente ti tarigagayna no iti medikal a pannakaaywan ket ipaaynat’ nasken nga impormasion tapno mabalin a makasarita dagiti medikal nga empleado dagiti kabagian wenno dadduma pay a makaammo iti tarigagayna. Nupay dina sakupen amin a posible a kasasaad, daytoy nasken a kard agserbi a kas legal a dokumento nga agsarita no dikay makapagsao.

Makatulong met unay no, iti emerhensia, maysa a nasinged a gayyem wenno kabagian a makaammo iti pannakaagas a kayatyo ken iti pammatiyo ti makaumay iti ospital a tumulong kadakayo. Posible man dayta nga insigida wenno saan, ti agdama a Medical Directive/Release Document mabalin a makatulongto tapno masalakniban dagiti kalinteganyo.

Uray no ti maysa ket saan a bautisado a ministro a Saksi ni Jehova ken awanan itoy a dokumento, mabalinnat’ mangisagana iti umasping a nakasurat (nasaysayaat no naimakinilia) a sasao. Daytoy ti mangibalabala kadagiti tarigagayna no iti medikal a pannakaagasna, nga ibaganat’ aniaman a limitasionna, ken ipakitana no asinot’ rebbeng a pakaammuan no adda emerhensia.

Panangsurat kadagiti Porma ken Testimonia

Dakkel ti panagduduma dagiti kalintegan ti pasiente iti intero a lubong. (Kitaenyo ti kahon, panid 7) Kadagiti sumagmamano a pagilian dagitoy a kalintegan kasta unay ti iyaaduda kadagiti napalabas a tawen; saan a mapalubosan ti doktor a mangipaay iti aniaman a panangagas no awan anamong ti pasiente, a masansan a nakasurat. Daytoy ti maysa a rason no apay a dagiti ospital adda bukodda a porma a kayatda a pirmaanyo. No kastat’ kasasaad iti pagnaedanyo, makatulong ti sumaganad.

Basaenyo a naimbag ti amin a porma sakbay a pirmaanyo ida agsipud ta ti pirmayo kaipapananna nga umanamongkayo, ipalubosyo, ti aniaman a kunaen ti porma. Diyo palubosan ti asinoman a mangganat kadakayo a mangpirma iti porma ti pannakaiserrek, wenno porma ti pammalubos iti pannakaagas, no saanyo pay a nabasa a naimbag. No dikay anamongan ti maysa a paset ti kadawyan a porma, ikkatenyo dayta a paset. Uray no iprotestada a daytat’ porma ti ospital ket di mabalin a mabaliwan, nupay kasta dayta ket legal a katulagan, ket didaka mabalin a kalikaguman a mangpirma iti aniaman a dimo anamongan. Nupay diyo kayat ti agparang a di nainkalintegan, nasken a dikay makikompromiso iti daytoy a banag—addaankay ti kalintegan nga agkedked nga umanamong iti aniaman a paset ti porma.

Nangnangruna no maipapan iti pammalubos iti pannakaopera wenno aniaman a pannakausar ti dara, usigenyo a naimbag ti tunggal parapo. Dadduma a Saksi ni Jehova nabiglada iti natakkuatanda iti porma ti ospital a maipagarup a naisagana para kadakuada. Nupay kunaenna iti damo a maraemto ti tarigagay ti pasiente maipapan iti dara, ti naud-udi a parapo kunaenna nga, ‘Iti maysa nga emerhensia wenno no ti doktor mariknana a kasapulan, pagtalinaedenna ti kalintegan a mangiyalison ti dara.’ Kasta met, gapu ta ti Saot’ Dios bilinenna dagiti Kristiano nga umadayo iti dara, naimbag a kaugalian ti mangisurat iti “Awan Panangyalison iti Dara” kadagiti amin a papeles a maited kadakayo. (Aramid 15:28, 29) Daytat’ mangilatak iti takderyo kadagiti amin a kameng ti ospital. Kinapudnona, umad-adun a pasiente ti agkitakit iti dara gapu ta kayatda a liklikan ti risgo ti pannakaala ti hepatitis, AIDS, ken dadduma pay a makapapatay a sakit.b

Dagiti pasiente iti sumagmamano a pagilian basbassit ti kalinteganda ngem kadagidiay nadakamat itay. Addada lugar a ti doktor isut’ linteg, ket dagiti pasiente agarup maibilangda nga addada iti sidong ti asina. Maysa a doktor manipud iti pagilian iti laud binisitanat’ maysa a nasion ti Africa ket napaliiwna: “Saanak pay met a nakasagana, iti wagas a pannakisarita ti doktor kadagiti pasiente . . . Di pulos nakapagsao a mismo dagiti pasiente malaksid no kasaritada ida. Dida pinagsaludsodan dagiti doktorda.” Nupay dayta a kaugalian ad-adda a parigatenna ti pasiente, ti masirib a Kristiano kaskasdi nga—addaan panagraem ngem sipipinget—irupirna a masapul a maraem ti kangrunaan a natauan a kalinteganna iti kinatarnaw iti bagi ken pannakiraman iti panagsasarita a makaapekto iti bukodna a salun-at.

Pannakisao kadagiti Medikal nga Empleado

Rebbeng a ti doktoryo ti kangrunaan a manangitandudoyo ken gubuayan ti impormasion; gapuna, agpannuray ti adu iti no kasano kaannad ti panangpiliyo iti maysa a doktor. Kunat’ maysa a mannurat: “Bigbigenyo a dagiti doktor kasda la iti asinoman. Iparangarangda ti naan-anay a saklawen ti naimbag ken dakes [nga] ar-aramiden met ti dadduma kadatayo. Kaaduan a doktor aramidendat’ kabaelanda kadagiti pasienteda, ngem dadduma nairuamda [nakondisionda] nga agpanunot nga adda kalinteganda nga agdesision para kadakayo. No ti pammati wenno personalidad ti doktor maisuppiat kadakayo, sumapulkay ti sabali a doktor.”

Ikagumaanyo a masungbatan a naan-anay dagiti saludsodyo ken iti pakapnekanyo sakbay nga umanamong iti aniaman a panangagas. (Kitaenyo ti kahon, panid 8.) No adda diyo maawatan, dikay mabain a mangibaga iti dayta. Kiddawenyo a nalaka koma a maawatan ti pannakailawlawagna, a saan a kadagiti termino ti medisina. Naintaktikaan met no bayat ti pannakisarita iti doktor, iyebkasyo ti napasnek a panangipateg iti pannakaawatna iti takderyo a naibasar kadagiti narelihiusuan a pammatiyo.

Padasenyo ti mangipasdek iti nainggayyeman a pannakirelasion iti kameng ti ospital a mangtamtaming kadakayo kas kadagiti nars, ta mabalinanda ken rebbeng a dakkel ti maitulongda iti pannakaaywan ken panagimbagyo. No mangiyegda iti agas wenno ineksion, siguraduen a dagitoy ket para kadakayo. Praktikal daytoy nga addang, ta agpapan pay dagiti naimbag a panggep, adda dagiti panagkamali.

Nalabit agparang nga okupado ti kameng ti ospital, ngem laglagipen a pinilida daytoy a linea ti trabaho gapu ta maseknanda iti tattao ken pudno a tarigagaydat’ tumulong. Mabalinyo ti makitinnulong kadakuada no nalawag ti panangiyebkasmo kadagiti kasapulan ken pakaseknam. Awan nars, (wenno asinoman a kameng ti ospital) ti addaan kalintegan a mangbutbuteng kenka, a kas iti: “Matayka no dika awaten daytoy a pannakaagas.” Ireportmo dagita a panangabuso iti administrasion ti ospital agraman kadagiti kabagian wenno iti ministroyo; mabalin nga addada iti saad nga agsao para kadakayo.

Anian no Rumsuat’ Problema?

Adda dagiti okasion nga, agpapan pay maipakat amin dagitoy a punto, masarakan dagiti pasiente ti bagida iti nakaro a pannakisubang iti medikal a sistema. Nupay karkarna dagita a sirkumstansia, aniat’ aramidenyo no giddato a masarakanyo ti bagiyo iti kasta a kasasaad?

Umuna, dikay agdanag. Masansan a narigat daytoy a tiempo kadagiti amin a maseknan, no nerbiosokay unay. Isu a ti panagtalinaedyo a kalmado, rasonable, ken managraem ket makatulong. Maikadua, usigen ken sapulen amin a mabalin a tumulong. Mabalin a ti ospital addaan iti pannakabagi ti pasiente a mabalinyo a kasao ken mabalin a pakagun-odanyo iti tulong.

Dagiti Saksi ni Jehova siguraduenda a mapakaammuan dagiti panglakayenda iti kongregasion. Dagitoy masirib ken aduan kapadasan a manangbalakad makatulongda pay a sumapul kadagiti mannakitunos a pasilidad no serioso unay ti kasasaad ket kasapulan a maiyakar.c Laglagipen met dagiti pudno a Kristiano ti agtalek iti pannakabalin ni Jehova a Dios. Kadagiti narikut a kasasaad masansan nga awan ti agmaymaysa, sakupenna amin a sungbat, ket no iti bukodtayo a pigsa, mabalin a ditay ammo a mismo ti turongantayo. Adut’ nakasarak a no naaramid aminen a kabalinan ti tao, ti ibabaw-ing iti Dios babaen iti kararag saan laeng a nangiyeg liwliwa no di ket kasta met kadagiti di nainanama a solusion.—1 Corinto 10:13; Filipos 4:6, 7.

Sapay koma, ta awanankayto kadagiti kastoy a problema, ngem nasayaat ti agplano a nasakbay. Laglagipen met nga adda sumagmamano a mainanama kadakayo bayat ti panagianyo iti ospital. Ti ospital ket nagsayaat a lugar a pangipakitaan kadagiti Nakristianuan a kalidad kas iti kinaanus, kinamanagyaman iti asi a naipakita, ken nangnangrunat’ panagyaman kadagidiay timmulong kadakayo. Ti ababa a surat iti kameng ti ospital, wenno uray pay ti nanumo a regalo a naited kas ebkas ti panagyaman, mangiyeg iti manayon nga epekto. Ti panagianyo iti ospital mabalin nga ipaayannakayo iti gundaway a mangasaba babaen iti mismo a mapagulidanan a konduktayo, iti kasta nayonanna ti nasayaat a reputasion a tagtagiragsaken dagiti pasiente a pudno a Kristiano.—1 Pedro 2:12.

[Footnotes]

[Kahon iti panid 5]

No Pasientekayto iti Ospital

Laglagipen iti pannakaiyospital:

□ 1. Itugot ti agdama a Medical Directive/Release Document wenno nakasurat, napirmaan a testamento dagiti tarigagayanyo.

□ 2. Pilienyo a naimbag ti doktoryo.

□ 3. Siguraduen a nasken ti pannakaiyospital.

□ 4. Basaen ken suratan a siaannad amin a porma ti pannakaiserrek iti ospital. No maysakayo a Saksi ni Jehova, ipabigbigyo ti bagiyo a kasta.

□ 5. Mangitugot iti bassit laeng a personal a bambanag a kasapulan, kas iti bata de baño, pangsipilio, ken mabasa a material.

□ 6. Ibati iti pagtaengan ti aniaman nga alahas, kaaduan nga elektrikal nga aplayans, ken sobra a kuarta.

[Kahon iti panid 7]

Dagiti Kalintegan ti Pasiente

No maiyospital ti maysa a pasiente, di koma unay agsiddaaw iti aglawlawna ken ipagarup nga isut’ awanen kuentana. Isut’ addaan kadagiti kalintegan a pagragsakan a raemen ti kaaduan nga ospital ken dagiti kamengda. Dagiti sumaganad a kalintegan napaababada ken naibasar iti sangapulo a nailista iti libro a How to Stay Out Of the Hospital, ni Lilia L. Anastas, RN.d

Ti pasiente addaan kalintegan a:

1. Maaywanan a siaasi ken addaan panagraem babaen kadagiti makabael nga empleado.

2. Manggun-od manipud iti doktorna iti kompleto ken agdama nga impormasion maipapan iti pannakaresitana, pannakaagas, ken iyiimbagna kadagiti termino a maawatan ti pasiente.

3. Umawat kadagiti nasken nga impormasion manipud iti doktor tapno makaipaay iti naimpormaran a pammalubos sakbay a mairugi ti aniaman nga addang ken/wenno pannakaagas. No adda dagiti napateg a medikal a pagpilian, adda kalintegan ti pasiente a makaammo kadagita nga impormasion.

4. Agkitakit iti pannakaagas inggat’ palubosan ti linteg.

5. Mataming a pribado ti aniaman a bukodna a programa ti medikal a pannakaaywan.

6. Inanamaen nga amin a komunikasion ken rekord no iti pannakaaywanna ket mataming a kompidensial.

7. Inanamaen nga, iti inggat’ kabaelanna, agtignay a nalaing ti ospital iti panagkalikagum ti pasiente iti serbisio wenno iti pannakaiyakar iti sabali a pasilidad no la ket medikal a mapalubosan.

8. Makagun-od iti impormasion iti aniaman a relasion ti ospital kadagiti dadduma a mangaywan-salun-at ken edukasional nga institusion no la ket mainaig iti pannakaaywanna.

9. Mabalakadan no ti ospital mangisingasing wenno mangaramid iti panageksperimento a mangapektar iti pannakaaywanna wenno ti pannakaagasna.

10. Manginanama iti umdas nga agtultuloy a pannakaaywan ken mangammo a nasakbay no siasino kadagiti doktor ti magun-odan ken sadino ti pakasarakan kadakuada.

[Footnote]

[Kahon iti panid 8]

Pannakasalaknib ken Pannakiraman ti Pasiente

“No kasano nga awan naakusar a tao a mapan iti korte nga awanan abogado, kasta met nga awan koma ti pasiente a sumrek iti ospital iti dakkel a siudad nga awanan miembro ti pamilia wenno nasinged a gayyem a nakasagana a mangtaming iti pagimbagan ti pasiente ken agsao no kasapulan.”—June Bingham, The Washington Post, Agosto 12, 1990.

“Kadagiti tawtawen ti ideya a pannakiraman ti pasiente kadagiti medikal a pangngeddeng ket adayo iti panunot ken ugali dagiti doktor. Ket naadal dagiti pasiente manipud kadagiti nasaem a kapadasan a ti naruay a makasukisok panagsalsaludsod iyadayona ida kadatayo, ta masansan a kaguratayo dagita a panagimtuod.

“Kaskasdi, ti ideya nga ammotayo ti pagimbagan ti pasientetayo ket iti kasta makapagtignay para iti paglainganda nga awanen panagimtuod ket napaneknekan a di umiso ta ti maysa mabalin nga agsiddaaw laeng iti kinaregta ti pannakairupir dayta a kapanunotan. . . .

“Mabalintay ti di kumanunong kadagiti pasiente, makirinnason pay kadakuada, a mabalin a guyugoyentay pay ida, ngem rebbeng nga aramidentay amin dagitoy iti espiritu ti kinadungngo kadakuada. Inggat’ mabalin rebbeng a raementayo ti kayat ti pasiente wenno ti dina kayat kadatayo.”—Dr. Jay Katz, sikiatrista, propesor iti Yale University, The Medical Post, Canada.

“Dagiti pasiente saanda a maladaga ket dagiti doktor saanda a nagannak. . . . Wen, kasla karkarna a kasapulan a palagipan dagiti medikal nga estudiante, kasta met kadagiti doktor, a dagiti pasiente ikuyogda met iti pannakisangoda kadagiti doktor dagiti inanama . . . a mapagtalkanda ken agtalekda iti bagida, mapalubosanda nga agtakder a bukbukod a saanda bibiangan ti panagpannurayda, a pakisaritaan ken denggen ida, a tratuen ida nga awan panangidumdumana ken saanda a madominaran, a maraem ti estilo ti panagbiagda, ken mapalubosanda nga agbiag iti wagas a bukodda a pagayatan.”—The Silent World of Doctor and Patient, ni Dr. Jay Katz.

“Ti panagserbi mangrugi iti pannakisangotayo kadagiti pasiente. Agarup 4 milion a pannakisango kadagiti pasiente iti inaldaw ipaayanda dagiti doktor idiay America ti gundaway a mangidemostra saan laeng nga iti kinalaingtayo, no di kasta met ti pudpudno a kinamanangaasi, ti kinadungngotayo ken debosion iti tunggal indibidual a pasiente a pagserserbiantayo.”—James E. Davis, M.D., presidente ti American Medical Association.