Dagidiay Nangingina a Bangbanglo

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Francia

TI UMUNA a natalinaay nga aranaar ti bannawag ipanayagna ti nadayag nga aldaw iti kalgaw. Sigaganat a mapan dagiti managpuros ti sabong iti kataltalonan ti jasmin. Dagiti nalaka a malaylay a puraw a sabsabong nakasaganadan a mapuros, ket pabangloenda ti angin.

Sisisigo a rugian dagiti trabahador ti trabahoda, nga usarenda ti dua nga imada. Madamdama napunnon iti sabong ti dadakkel a bulsa ti apronda.Dida mabannog a nakarukob nga agtartrabaho iti kainaran ti kalgaw. Ti nasigo a trabahador makapuros iti uppat a kilogramo (40,000 a sabong) iti agsapa. Kalpasanna maikahon ti anida ket maipan a dagus iti pabrika sakbay a mapukaw ti banglona.

Ti ili ti Grasse, asideg iti Nice, idiay makin-abagatan a daya ti Francia, ket nalatak gapu iti bangbanglona. Iti napaut a panawen, ti jasmin ti reina dagiti sabsabong sadiay. Nupay kasta, iti nabiit pay a tawtawen ad-adu nga jasmin ti maimulmula idiay Ehipto.

Agarup 650 agingga 750 kilogramo (agarup pito milion a sabsabong ti jasmin) ti kasapulan tapno makagun-od iti maysa a kilogramo ti makunkuna a purpuro a bangbanglo, nga agpateg iti agarup $20,000 kada kilogramo idiay Francia.

Ngem kasanot’ pannakaaramid ti purpuro?

Panangisagana iti Sabong ken Mulmula

Dagiti nalaka a sumngaw a solvents, a kas ti benzene, ti kadaywan a maus-usar a panangikkat iti napateg a lana. Dagiti naabotan a metal a labba a naglaon iti sabsabong ti maitapog iti solvent. Maipaaruyot ti solvent ket kalpasanna madalusan. Maulit-ulit dayta agingga a maikkat amin a nabanglo a lana dagiti sabong agraman ti di marunaw nga allid.

Iti kastoy a pamay-an, magun-odan ti napalet a produkto, ti napaglaok a lana ken allid. Maaramid ti purpuro babaen ti panangisina iti nabanglo a lana manipud iti allid. Ti metodo a nadakamat iti immuna a parapo maus-usar a nangnangruna para kadagiti nalaka a malaylay a kita ti sabong a kas ti jasmin, rosas, mimosa, violet, ken tuberose.

Maaramat met dagiti nalaka a sumngaw a likido iti panangikkat iti napateg a lana manipud kadagiti nagango a mulmula a kas ti vanilia ken kanela, a pangrunaw iti tutot a kas ti mirra ken galbanum, ken panangisagana kadagiti ramen nga agtaud iti animal a mainayon iti bangbanglo tapno agpaut ti sayamusomna.

Dagiti ramen manipud animal a mausar a fixatives wenno pangpaandur iti bangbanglo isuda ti lana a patpatauden ti balyena, castoreum manipud iti beaver, musk manipud iti kalakian nga ugsa, ken civet manipud iti civet a pusa ti Ethiopia. Nupay kasta, dagitoy narasay ken agkakangina a fixatives narigaten a magun-odan.

Sabali pay a kadawyan a maus-usar a pamay-an isu ti steam distillation. Daytoy a metodo kasapulanna ti distileria ken kimmiwer a pangsedsed a tubo, a pangikkat ti napateg a lana a kasapulan unay ti managaramid ti bangbanglo. Maibagay unay ti distilasion iti mulmula a kas ti lavender ken citronella a saan a madadael ti alibungubong.

Dagiti sabong ti maipisok iti distileria, maitapog iti danum, ken in-inut a mapagburek. Ti alibungubong a mangaw-awit iti napateg a lana ket agbalin manen a likido no maipadalan iti kondenser. Daytoy a pamay-an ti mangpataud agpadpada iti napateg a lana ken nabanglo a danum, a kas ti danum a nagtaud iti rosas wenno kahel. Ti de kalidad nga eau de colognea ket naglaon iti lana ti limon, kahel, wenno lana ti bergamot. Magun-odan dagitoy a lana babaen ti panangpespes iti ukis ti bunga.

Ti industria ti bangbanglo mangar-aramat pay laeng kadagiti ginasut a kakasta a natural a produkto. Ngem itatta nasaknap met a maus-usar ti rinibu a sintetiko a pangsandi.

Sintetiko a Ramen

Iti napalabas a dua a siglo, ti pannakatakwat kadagiti kemikal a linaon dagiti nabanglo a ramen pinarayraynat’ pannakaammo iti arte ti panangaramid ti bangbanglo. Agarup 10,000 a nabanglo a kemikal ti natakwatanen.

Ti sayamusom ti sabong ket maysa a naisangsangayan a produkto ti adu a kemikal nga elemento. Kas pangarigan, nakailista dagiti sientista iti 200 a rekado a mangbukel iti natural a banglo ti jasmin. Nupay kasta, iti pangrugian daytoy maika-20 a siglo, innem laeng kadagidiay a rekado ti naammuan.

Pinagreggetan ngarud dagiti sientista ti nangtulad kadagiti kabarbaro nga elemento. No dadduma nangpartuatda kadagiti kabarbaro unay a nabanglo a ramen a di maipadis iti natural a katupagda. Addada kabbaro a ramen a maus-usaren iti sumagmamano kadagiti kalalatakan a bangbanglo iti lubong.

Masansan a kasapulan ti adu a tawtawen a panagsirarak tapno makapartuat iti sintetiko a kemikal, ken nagastos unay dayta. Iti sumagmamano a kaso dagitoy a metodo nakapataudda iti pudpudno a banglo ti di pay napuros a sabong, bayat a magun-odan ti natural a lana manipud iti napurosen a sabong a malunglungsoten.

Inlawlawag ni Mr. Jean de Lestrange, direktor ti Parfumerie Fragonard, idiay Francia: “Ti industria ti bangbanglo itatta saan nga agbiag no awan dagiti sintetiko a kemikal. Amin a natural a napateg a lana iti lubong ket saan nga umdas a mangsupusop iti pagkasapulan ti sangalubongan a pagtagilakuan.” Ngem saan nga impabus-ay amin a sabong iti palimedda. Kas pangarigan, awan pay nakatakwat iti sintetiko a pangsandi para iti pudpudno a lirio iti tanap.

Dagiti “Komposer” ti Bangbanglo

Ti maymaysa a bangbanglo ket produkto ti napaglalaok a 30, 50, wenno uray pay 100 a nagduduma a rekado, puro man, napateg a lana, wenno sintetiko a ramen. Ngem saan a mamingga dita.

Saan laeng a nasken a mapaglasinlasin ti nasigo a managaramid ti bangbanglo amin a rekado no di ket rebbengna met a maammuan no kasano a paglalaoken ida sigun iti pakaiyaspinganda. Kasapulan nga annadanna unay ti agtempla ket panunotenna met no dagiti elemento ket agpautda wenno saan. Nasken nga isut’ addaan iti naisalsalumina a kinasaririt tapno kabaelanna a paglasinlasinen ti agarup 3,500 a nagduduma nga angot a mausar iti panangtempla iti nakaad-adu a kita ti bangbanglo.

Siempre, rumbeng a masanay ti tunggal nasigo a managaramid iti bangbanglo. No intay usigen a dagiti narikut nga organo iti panagangot ti tao a buklen iti pinullo a milion nga ur-urat, saan a narigat a maawatan no apay. Tunggal urat kabalinannat’ mangiyallatiw iti impormasion a bukbukodna. Iti librona a Le Parfum, napaliiw ni Edmond Roudnitska: “Ti umariwekwek a posible a kumbinasion ti minilion a mangallatiw nga ur-urat . . . kabaelannat’ umawat iti awan patinggana a mensahe iti panagangot, a mamagbalin a posible . . . ti mangilasin iti kababassitan a pakaidumaan ti angot.”

Ti nalaing nga managaramid ti bangbanglo mabalin a maiyarig iti maysa a tomotokar a mangmennamenna iti tema, a pampanunotenna dagiti nota sakbay nga isuratna iti papel tapno matokar iti instrumento. Iti umasping a pamay-an, ti managaramid ti bangbanglo, a mangpampanunot kadagiti “nota,” isuratnan ti pormulana, a nakasaganan para iti eksperimento iti laboratorio.

Nakatugaw iti sango ti naisangsangayan nga “organo” a maaw-awagan met iti palette, wenno keyboard, a nakaikabilan ti ginasut a babassit a botelia dagiti kasapulan a lana, ti managaramid ipatedtedna ti sumagmamano a miligramo ti produkto a napili kas rekado iti akikid a pirgis ti agsagepsep a papel. Kas maysa a “komposer” ti bangbanglo, pilienna dagitoy a “nota” tapno makaaramid iti “akorde” a kasla mangbukbukel iti maysa a sonata.

Nagduduma dagiti ramen no maipapan iti kapartakda a sumngaw, ket no maluktan ti botelia ti bangbanglo, ti kalalag-anan, ti kapartakan nga agadiwara ti sayamusomna, a maaw-awagan kangrunaan a nota, ti umuna a sumngaw. Makagargari ngem napartak a sumngaw, dagitoy a nota ket mabalin nga ang-angot ti sitro, a kas ti limon wenno bigarade (naalsem a kahel). Intuloy nga inlawlawag ni Jean de Lestrange: “Daytoy ti kapapatgan ken kadelikaduan a paset iti panangaramid iti bangbanglo. Pudno la unay, no saan nga agballigi dagiti kangrunaan a nota, kasta met ti bangbanglo. Ti banglona nasken a makaawis a dagdagus.”

Iti kamaudiananna laeng a rumuar ti napapaut a makintengnga a nota, dagiti banglo iti rosas ken jasmin. Kamaudiananna, mailasinto metten dagiti nababbaba a nota nga agpaut iti maysa nga aldaw.[24] Dagitoy paandurenda ti banglo, ket nupay nagtaudda iti animal iti napalabas, kaaduan kadakuada ti sintetiko itan.

No napilin dagiti rekado, nasken a maaramid ti ginasut nga eksperimento tapno magun-odan ti kasudian a kumbinasion, siaannad a timbangen ken paglalaoken dagiti ramen sigun iti sukat nga inkeddeng ti managaramid ti bangbanglo. Ti naala a banglo mabalin met a runawen iti alkohol tapno tumaud ti bangbanglo ken ti toilet water.

Kalpasan ti panangsagap, panangmarka, ken maudi a panangikarga, mabalinen nga ilako dagiti produkto. Ti narikut a pannakaaramid ti bangbanglo ilawlawagna no apay a no dadduma nakangingngina dayta. “No dadduma,” agsipud ta iti adu a pagilian mapatawan dagiti bangbanglo iti nangato a buis, a mangpangina pay iti dayta.

Iti asideg a masanguanan, ti programa iti panangaramid iti bangbanglo baeten ti tulong ti kompiuter ken ti biotechnology, ti posiblento a mangpapartak ti panagdakkel dagiti nabanglo a selula ti mula a di kasapulan nga urayen pay a matangkenan ti sabong. Sigurado a balbaliwanto dayta ti industria ti bangbanglo.

Nupay kasta, ti panangaramid iti nalatak a bangbanglo ket agtalinaed nga aramid ti arte a kasapulan ti laing ti nasigo a managaramid iti bangbanglo. Masapul a taliawen ti maysa ti nasurok a maysa a siglo nga idudur-as iti industria ti bangbanglo tapno makumbinsir a saririt laeng ti makailawlawag no apay a nakalatlatak pay ingga ita dagiti bangbanglo a napartuat iti nasurok a 50 a tawen a napalabasen!

Bangbanglo iti Tiempo ti Biblia

Isalaysay ti libro ti Biblia a Genesis no kasano a nailako ni Jose iti bunggoy dagiti Ismaelitas idi nga agturongda idiay Ehipto nga addaanda iti “espesias ken balsamo ken mirra,” bambanag a mausar iti panangaramid iti bangbanglo.—Genesis 37:25.

Iti kamaudiananna impakaammo ti Dios ken ni Moises dagiti rekado ti nasayamusom a lana a sapsapo a pangsapsapo kadagiti papadi ken kadagiti nasantuan nga alikamen iti panagdayaw. Inawat met ni Moises ti pormula ti Dios para iti nasayamusom nga insienso a mapuoran iti bigat ken rabii idiay santuario.—Exodo 30:7, 8, 22-30, 34-36.

Iti kaaldawan dagiti ar-ari ti Israel, dagiti babaknang mangus-usarda kadagiti bangbanglo tapno bumanglo ti uneg dagiti balbalayda, pagan-anayda, ken pagiddaanda. Dagiti managaramid ti bangbanglo iti kadaanan a tiempo ti nangbuangay pay kadagiti grupoda. (Nehemias 3:8; Salmo 45:8; Kanta ni Salomon 3:6, 7) Ti puro a nardo nga inaramat ni Marta, ti kabsat ni Lazaro, a nangsapsapo kadagiti saka ni Jesus ket agpateg iti agarup makatawen a sapul ti mannalon. (Juan 12:3-5) Wen, nausar dagiti nangingina a bangbanglo idi immuna a tiempo.

[Footnote]

[Kahon iti panid 17]

Kasano ti Panangpili iti Bangbangloyo

Mangipugsit iti bassit a bangbanglo iti likod ti imayo a dikay iyap-apros.

Bay-anyo a sumngaw ti alkohol iti apagkanito.

Agsinglotkayo. Iti kastoy a pamay-an mailasinyo dagiti kangrunaan a nota.

Aguraykay bassit tapno mailasinyo dagiti nababa a nota.

No iti panagkunayo ket saan a makaay-ayo kadakayo daytoy a bangbanglo, aguraykay bassit sakbay a padasenyo ti sabali. Laglagipenyo a ti bangbanglo ket maysa a “sonata.” Asinot’ dumngeg iti dua a sonata nga aggiddan?

[Dagiti Ladawan iti panid 15]

Kadaanan a distileria a sigud a maus-usar para iti distilasion

Ti ‘keyboard’ dagiti angot nga us-usaren ti managaramid kadagiti nagduduma a kita ti bangbanglo

[Credit Line

Ladawan: Impaay ti Musée de la Parfumerie Fragonard, Paris

[Dagiti Ladawan iti panid 16]

Sumagmamano a sabsabong a mausar iti panangaramid ti bangbanglo

Lavender

Jasmin

Mimosa