Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Apay Agtalinaed a Birhen?

“TI KINABIRHEN,” kuna ni mannurat a Lesley Jane Nonkin, “ket nagbalinen kas ngipen ti maladaga, ‘banag a mapukaw sakbay ti panagturpos.’” Ipamatmat daytoy a komento ti napalugod, iresponsable a kababalin dagiti agtutubo maipapan iti sekso. Itatta, ti agtutubo a birhen pay laeng ket mabalin a dillawen dagiti dadduma, ken matmatanda a saan a mannakibagay. Iti maysa a surbey maipapan kadagiti agtutubo, inamin dagiti agtutubo a lallaki a “tarigagayanda unay” a pukawen ti kinabirhenda. Inamin dagiti birhen nga agtutubo a babbai a mariknada nga “abnormalda.”

Kas impakita ti maysa a napalabas nga aritikulo, nupay kasta, ti kinabirhen ket umiso iti imatang ti Dios.a Itantandudona dayta ken kondenarenna ti panagdenna a di nagkasar kas dakes ken makadangran. (1 Tesalonica 4:3-8) Uray pay kasta, ti panagtalinaed a birhen kasapulanna ti panangsaranget kadagiti panangpilit. Apay a nasken nga aramiden dayta ti maysa nga agtutubo? Adda kadi pagsayaatan ti panagtalinaed a birhen?

Pamay-an iti Pananggun-od ti Ayat?

Ipagarup ti adu nga agtutubo a ti sekso ket maysa laeng a wagas ti panangiyebkas iti ayat—wenno tapno maayat. Kadawyan laeng ti panagtarigagay a maayat. Ket dagiti agtutubo masansan nga addaanda kadagiti partikular a kasapulan iti daytoy a banag. Ilawlawag ti libro a Coping With Teenage Depression: “Ti kumapkapsut a kinasinged ken panangtaripato kadagiti adu a pamilia isut’ maysa a gapu no apay a dagiti agtutubo mangsapulda iti liwliwa ken kinasinged iti sabali a gubuayan. Adu a pamilia ita ti okupadoda unay ta awan tiempodan maipaay iti maysa ken maysa ken iti pannakiraman kadagiti aktibidad ken panagtalek. . . . No saan a makasarak ti agtutubo iti ayat ken panangasikaso idiay pagtaengan, ibilangna ti pannakiraman iti sekso kas ti maudi nga addang maipaay iti kinasinged ken pammaneknek nga adda mangay-ayat ken mangipatpateg kenkuana.”

Pudno daytoy iti maysa a balasitang nga agnagan Ann. Ilawlawagna: “Adu dagiti agtutubo ti makarikna a kasla awan mangipatpateg kadakuada, nalabit gapu ta bassit laeng ti atension nga ipapaay dagiti dadakkelda. Di agbayag kasapulanda ken tarigagayanda a maayat wenno agbalin a nasinged iti maysa. Napasamak dayta kaniak. Nagtalgedak iti maysa a lalaki a mangipateg kaniak.”

Nupay kasta, ti pudno nga ayat “saan a naalas ti panagkukuana, saan nga agimbubukodan.” (1 Corinto 13:4, 5) Iti uneg ti nadayaw a pagasawaan, nadayaw ken nasayaat ti panggep ti sekso. (Genesis 1:28; Proverbio 5:15-19) Ngem iti ruar ti pagasawaan, masansan nga agserbi dayta kas maysa laeng a pangagas iti emosional a sugsugat, ilalapsut iti panangpilit, pamay-an a mangitan-ok iti bumabbaba a panangipateg iti bagi, sungbat iti panangpilit dagiti kapatada, wenno gundaway a mangtagiragsak iti kinasinged dagiti agassawa a di aklonen dagiti pagrebbengan. Kinuna ni Dr. Louis Fine: “Kaaduanna, ti pannakiraman ti agtutubo iti sekso ket naulpit, nasaem, ken makadadael iti bagi; daytat’ saan a panangipakita iti pannakaseknan, panangiranud, wenno rikna.”—“After All We’ve Done for Them”—Understanding Adolescent Behavior.

Pudno daytoy iti kaso ni Ann. “Nagsikogak,” kinunana. “Ket idi napasamak dayta, nabigbigko a maseknan dagiti dadakkelko, nga ipatpategdak. Dagiti nagannakko ti adda iti sibayko bayat ti panagsikogko—saan a ti lalaki a nagtaklinak. Isut’ awanen.”

Nupay awan nakas-ang a pagbanaganna, kas ti panagsikog, ti maiparit a relasion masansan a dangranna ti rikna ti maysa. Kuna ti libro a The Private Life of the American Teenager: “Dadduma mariknada nga ab-abusuen ida dagiti nobioda a nangpangta a makisinada malaksid no umannugotda a makidenna. Ket no agkedkedda, masansan a mariknada a naabusarda, nangruna no maguped ti relasion wenno agtultuloy gapu laeng iti sekso.”

No Ubing pay Laeng a Mangasawa

Kuna ti dadduma a ti sekso tulonganna ti agpareha nga agbalin a nasinged iti maysa ken maysa. Ngem no ti agpareha ket ubbingda pay laeng a mangasawa, ania ngay ti panggep ti panagbalin a nasinged? Agbanag laeng dayta iti emosional nga ut-ot no maguped ti relasion. Iti librona a How to Raise Parents, ipalagip kadatayo ni mannurat a Clayton Barbeau a ti “kinaagtutubo ket panawen a patpatanorenyo ti personalidadyo, panangtakkuat no sinokayo.” Insaludsodna: “No diyo ammo no sinokayo, kasanokayo koma nga agayat, ken kasanoyo ngarud a maam-ammo ti sabali pay?”

Maysa pay, ti sekso bayat ti panaginnarem ket paulimekenna laeng, saanna a parayrayen ti makagunggona a komunikasion. Maigiddato iti dayta, ti rikna ti pannakabasol mabalin nga isut’ mamagsina iti agpareha. (Roma 2:15) “Ti riknak ti pannakabasol pinataudna ti nalawlawa a luang iti relasionmi,” impudno ti maysa a balasang. “Nasakit ti nakemko iti [nobiok] gapu ta pinagbalinnak a narugit. Diak payen maiturong dagiti matak kadagiti dadakkelko gapu iti nalaus a bainko.” Insennaay ti sabali pay nga agtutubo: “Inwaksik amin a pinatik, dagiti prinsipiok ken panagraem iti bagi, ken ti nadalus a konsiensiak—amin tapno adda laeng mangipateg kaniak.”

Umiso ngarud ti pananggupgop ni Clayton Barbeau idi a kunana: “Panagkunak ti panangay-ayam dagiti agtutubo iti sekso ket kas dagiti maladaga a mangig-iggem iti nitroglycerin.”

Ti Tulbek ti Naragsak a Panagasawa?

Kuna ti dadduma nga agtutubo a ti pananggun-od iti kapadasan iti sekso ket isaganana ida a nasaysayaat maipaay iti panagasawa. Ngem maisupadi ti ipakita dagiti kinapudno. Ngamin, dagiti seksual a parikut iti panagasawa ket masansan a mainaigda iti emosion—saan a ti kinaawan iti seksual a kapadasan. Mabalin a ti panagdenna a di nagkasar ket makadadael iti panagasawa. Rakrakenna ti panagraem iti maysa ken maysa ken suruanna ti agpareha nga agtignay kangrunaanna gapu laeng iti pisikal a pannakapnek; mabaybay-an ti emosional a kinasinged. Kas kinuna ti libro a Building a Successful Marriage: “Ti panagdenna sakbay ti panagasawa ket naibatay kangrunaanna iti pisikal a pannakapnek, maibatay iti kinaagum imbes a panagrinnanud.” Kamaudiananna, ti naagum a panangmatmat iti sekso agtungpal iti ladingit. Ti pannakapnek iti panagasawa ket masagrap no ipakat dagiti agassawa dagiti prinsipio ti Biblia ken ad-adda a maseknanda iti panangited ngem iti inaagum a panangawat.—1 Corinto 7:3; idiligyo ti Aramid 20:35.

Ti libro a Why Wait Till Marriage? itudona met ti sabali pay a problema: “Dagiti lallaki ken babbai a napalugod iti sekso sakbay ti panagasawa ket saan a mainanama nga agbalbaliwda a simimilagro no agasawadan. Kaaduanna, itultuloyda a watwaten dagiti seksual a tarigagayda kas ti inar-aramidda idi sakbay ti panagasawada.” Kinuna ti libro: “No napateg kadakayo ti kinapudno iti panagasawa, ngarud bigbigenyo a naisinggalut dayta iti kinapudno sakbay ti panagasawa.” Ti panagtalinaed a birhen agingga iti panagasawa matulongannakayo a mangpatanor iti moral a pigsa a kasapulan iti panangsurot iti bilin ti Biblia: “Ti panagasawa nadayaw koma kadagiti isuamin, ket ti pagiddaan awan koma ti tulawna; ta ti Dios ukomennanto dagiti mannakiabig ken dagiti mannakikamalala.”—Hebreo 13:4.

Maysa nga artikulo iti mararaem a medikal a pagiwarnak ti nagkuna: “Nalawag a dagiti birhen ad-adda a naballigi ti panagasawada gapu ta masansan nga addaanda iti dadduma pay a prinsipio, kas koma iti dakdakkel a panangipateg iti annongen, ad-adu nga abilidad a mangitantan iti panangpennek, rimmang-ay a pannakaseknan gapu iti panangsurot kadagiti pagalagadan, ken dagiti umasping pay a kababalin.” Dagidiay simamaag a mangiwalin iti kinabirhenda ket agbabawidanto.b Kuna ti maysa a balasang: “Agtawenak iti 14 ket saanakon a birhen. Buyogen ti amin a puso ken kararuak, pagbabawiak unay dayta. Nasaem ti pusok gapu ta kayatko ti agbalin a birhen a babai a tarigagayan ti agbalinto nga asawak.”

Liklikanyo ti Panangdangran iti Bagiyo

Adda maysa a maudi a pagsayaatan ti kinabirhen a nasken nga usigenyo. Ipakita ti Biblia a dagidiay di mangikankano kadagiti linteg ti Dios “sagabaenda ti supapak ti panangaramidda iti dakes.” (2 Pedro 2:13) Kasano a ti panagdenna a di nagkasar agbanag iti kasta a panangdangran iti bagiyo? Usigenyo, kas pangarigan, ti maysa nga artikulo iti magasin a Seventeen: “Kuna dagiti managsirarak iti AIDS a kumarkaro ti panagdanagda gapu iti makitkitada nga iyaadu ti panagsaknap ti AIDS virus kadagiti agtutubo.” Kaskasdi, iti baet ti panagsaknap daytoy a makapapatay a sakit, ipanayag ti maysa a panagadal nga “agarup kakatlo laeng [kadagiti agtutubo a nasurbey] ti nangbaliw iti seksual a kababalinda kas resulta ti panagamakda iti dayta a sakit.”

Dagita nga agtutubo saanda met a mabigbig a ti imoral a kababalin ket mabalin nga agbanag iti panagsikog, nakaad-adu a sakit a maiyakar babaen iti sekso malaksid iti AIDS, pannakariribuk ti emosion, nabibineg a konsiensia, ken—kangrunaan iti amin—nadadael a relasion iti Dios. Dikay dangran ti bagiyo. Kunaen ti Proverbio 14:16: “Ti masirib a tao agbuteng, ket umadayu iti dakes.” Dikay paallilaw iti sarsarita a ti panangusar iti kondom bayat ti panagdenna lapdanna ti panagsaknap ti AIDS. No iti biang ti Dios, ti laeng natalged ken maawat a sekso ket iti uneg ti pagasawaan. Agingga a mangasawakayo, salimetmetanyo ti kinabirhenyo. Dikay paallukoy kadagiti sabsabali nga ibain wenno pukawen dayta.

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 26]

Adu a mangisuko iti kinabirhenda sakbay ti panagasawa mariknada a naabusarda