Maysa a Baro a Lubong a Mangpennek Kadagiti Amin
MABALIN a di nakapapati, a pudno nga asidegen ti maysa a baro a lubong. Dumtengto dayta iti umiso a tiempo a mangispal iti dagatayo sakbay a madadael a naan-anay ti kabaelanna a mangtaginayon iti biag. Ket daytoy a baro a lubong ikkatennanto dagiti amin a nakaam-amak a peggad iti panagbiag ti tao. Kasano ti panangaramidnanto itoy?
Kalpasan ti panangitudona iti kinapeggad ti kasasaad ti lubong, nagimtuod ni historiador nga Arnold J. Toynbee adu a tawtawen ti napalabasen: “Aniat’ aramidentayo tapno maisalakantayo?” Iti panangsungbatna iti saludsodna, kinunana: “Iti politika, mangipasdek iti maysa a konstitusional a sistema kooperatiba ti sangalubongan a gobierno.”
Nupay kasta, nupay maysa a “sistema kooperatiba,” ti umay a baro a lubong saanto a babaen “iti politika.” Daytoy dina iraman ti demokrasia wenno aniaman a sabali nga inaramid-tao a napolitikaan a kapanunotan. Daytoy a baro a lubong ibanagnanto dagiti kalatna agsipud ta maymaysa laeng a gobierno ti mangiturayto iti dayta. Iti nakaskasdaaw nga agsasaruno a panagtignay, daytoy a sangalubongan a gobierno pukawennanto a dagus dagiti amin a parikut a sangsanguen ti sangatauan itatta. Kasano? Babaen ti panangpukawna kadagiti pakaigapuan dagitoy a parikut ken dagiti lapped a masansan a mangpaay iti panangikagumaan a mangkorehir kadakuada.
Kinapudnona, kasano koma a maibanag dayta? Saan kadi nga agturayto pay laeng dagiti imperpekto a tao, tattao a napaneknekanen a dakes ken di makabael a mangrisut kadagiti parikut ti tao? Bueno, panunotenyo laengen no adda dagiti naan-anay nga agturay daytoy a sangalubongan a gobierno, a di agimbubukodan a mangpampanunot kadagiti pagimbagan dagiti iturayanda. Kalpasanna usigenyo no kasano a marisutto dagiti parikut.
Aggigiddan a Solusion
Babaen iti maysa a sangalubongan a gobierno dagiti naan-anay nga agturay, awanton dagiti sinaggaysa a nasion ken dagiti naisangsangayan a porma iti gobiernoda. Dagiti estadista, embahador, ken dadduma a politiko saandanton a mangituray kadagiti adu a nasion, tribo, ken rasa iti sangatauan. Dinton kasapulan dagiti adu a lokal ken nasional a kabisera, agraman dagiti patakder ken pagtaengan dagiti opisialda. Daytoy pagpatinggaennanton ti nangina a panangtaginayon kadagita a patakder, agraman dagiti gastos dagiti opisiales nga agbiahe a mapan tumabuno kadagiti sesion, gimong dagiti komite, ken dagiti kumperensia dagiti opisiales ti nasion wenno iti sabali a pagilian. Awanto metten dagiti nagastos unay a departamento ti gobierno, nga addaan kadagiti nakaad-adu a katulongan, sekretario, ken eskribiente, agraman dagiti alagaden ken pamay-an a mangtaktak iti irarang-ay.
Talaga nga addanto talna agsipud ta awanton dagiti mangbingaybingay a nasionalismo, a sinukatanen ti maysa a nagkaykaysa a sangalubongan nga agturay. Dinton kasapulan dagiti armada, buyot iti taaw, ken puersa iti tangatang, agraman dagiti armasda, kameng dagiti nangangato a komandante, ken dagiti opisiales iti babaenda, a mangsalaknib iti kinaturay ti tunggal nasion. Ket awanto metten dagiti sistema ti panagespia. Iti sidong ti maysa a sangalubongan a gobierno nga addaan kadagiti naan-anay nga agturay, awanton dagiti paglakuan a sadiay siwayawaya wenno saan a legal a magatang wenno mailako dagiti armas; ken awanto metten dagiti dagdaga a tarigagayan nga iturayan ti dua wenno ad-adu pay nga agbibinnusor a nasion. Amin a tao ditoy daga ket maymaysanton a di nabingaybingay a grupo. Ngarud, awanton ti nasionalismo.
Usigenyo pay dagiti gunggona nga agpaay kadagiti tao iti sidong ti maymaysa a di nabingaybingay a gobierno nga addaan kadagiti naan-anay nga agturay. Dagiti dadakkel ti impluensiana a negosiante, kas kadagiti manangpataud kadagiti armas, saandanton a maimpluensiaan dagiti politiko tapno maitultuloyda ti agpataud ken aglako kadagiti makadadael a produktoda. Awanton dagiti nasikap a manangsulbog kadagiti opisiales a mangipaulog kadagiti linteg wenno pagalagadan nga agpaay laeng iti pagimbagan ti pagilian; awanton dagiti agsisimparat a naisangsangayan a departamento ti gobierno, a mangbusbos kadagiti dadakkel a gatad ti kuarta nga agpaay kadagiti awan mamaayna a proyekto a manggunggona laeng iti sumagmamano; awanton ti di pannakitinnulong a mangipaalagad kadagiti linteg a manglapped iti parikut ti polusion gapu iti inaagum a nakomersialan a panggep (tapno masalimetmetan ti nangato a ganansia); saanton a mapaay dagiti linteg a mangsalaknib kadagiti agpegpeggad a kita [iti biag] gapu iti naisangsangayan a pagimbagan.
Makorehir dagiti Dadduma a Parikut
Ti kasta a naan-anay a sangalubongan a gobierno dina palubosan ti panangirurumen. Inton agturayen, kitaennanto a mataming iti umiso, nainkalintegan a pamay-an dagiti kriminal nga ar-aramid. Iti kasta, dagiti umili mawayawayaandanton iti panagbuteng a mamapatay manen dagiti napegpeggad pay a manangpapatay.
Ket ti ngay sangalubongan nga organisado a sindikato ti krimen ken dagiti nabileg nga organisasion dagiti aglaklako ti droga? Naan-anayton nga ipatingga ti maysa a naan-anay a sangalubongan a gobierno dagitoy. Dagiti linteg ti nasion a manglapped iti pannakapagawidda iti ilida tapno mabistada iti pagilianda ket saanen a natalged a pamusposan agpaay kadagita nga internasional a kriminal. Ti nasirib a panangusar dagitoy a managlabsing iti linteg kadagiti babassit a biddut iti linteg ti pagilian ken ti impluensia dagiti politiko napalabaston. Ti laeng panangikkat iti krimen pukawennanto metten dagiti adu a dadduma a sakit ti kagimongan ditoy daga, kas iti sugal, panagdadangadang dagiti gang, pornograpia, panagbalangkantis, ken panagipuslit. Anian a nagsayaatan ken naekonomia a panangkorehir!
Wen, amin dagiti nakarikrikut a parikut a mangrirriribuk iti kaaduan a nalalaing a pampanunot ti sangatauan itatta ket naan-anayton a marisut iti kasta a baro a lubong. Ket tunggal maysa naan-anayto a makorehir—a mamimpinsan ken agpaay kadagiti amin. Saanton nga agsagaba a pulos dagiti maudi a kaputotan.
Saan nga Arapaap a Naitantan nga Irarang-ay
‘Ngem,’ nalabit imtuodenyo, ‘kasanonto a maipaay dagiti naan-anay nga agturay a mangituray iti kasta a baro a lubong?’ Ti Namarsua ti tao ti mangipaayto kadakuada! Kasla kadi saan a nakapapati daytoy? Bueno, usigenyo laengen: No naaddaankayo iti pannakabalin a mangaramid iti kasta, dikayto kadi pagpatinggaen dagiti amin a kasasaad ditoy daga a mangpataud iti kasta unay a rigat? Siempre pagpatinggaenyo! Pagarupentay kadi ngarud, a saanto a kasta ti aramiden ti Namarsua?
Kinaagpaysona, ti naayat a Namarsuatayo panggepna ti mangbuangay iti maysa a baro a lubong, ket ti pamay-an ti panangiyegna iti dayta isu ti maysa a nalinteg a gobierno ti lubong. Daytoy ti insuro ti Anakna, ni Jesu-Kristo, nga ikararag dagiti tao kadagitoy a sasao: “Umay koma ti pagariam. Maaramid koma ti pagayatam, kas sadi langit kasta met ditoy daga.”—Mateo 6:10.
Dayta a pagarian ket pudpudno a gobierno, maysa a sangalubongan a gobierno. Ti Arina, ni Jesu-Kristo, “addaanto kadagiti iturayan manipud baybay agingga iti baybay, ken manipud idiay Karayan inggana kadagiti pungpungto ti daga.” (Salmo 72:8) Ket mabiiten a sukatanna dagiti amin a gobierno ti tao, kas ikari ti Sao ti Dios no kunaenna: “Kadagiti al-aldaw dagita nga ar-ari, ti Dios ti langit mamangonto iti maysa a pagarian [ti gobierno nga iturayan ti Ari ti Dios, ni Jesu-Kristo] nga kaanoman dinto madadael ket ti panagturayna dinto met maited iti sabali nga ili; ngem burakennanto ken ibusennanto amin dagitoy [agdama] a pagpagarian, ket isu agtalinaedto iti agnanayon.”—Daniel 2:44.
Yantangay daytoy a sangalubongan a gobierno nga imbangon ti Dios ti langit ket iturayanto dagiti nabilbileg ngem tao nga agturay, ibanagnanto amin a naimbag a bambanag a saan a kabaelan nga aramiden dagiti agturay a tao. Deskribiren ti Biblia ti gobierno ti Dios a kas nailangitan a monarkia a buklento iti Ari, ni Jesu-Kristo, a tulongan dagiti kamkameng iti 144,000 nga espiritu a persona. Amin dagitoy nga agturay mapagtalkandanto a tattao a nangipakita iti naan-anay a kinatarnaw bayat ti panagbiagda ditoy daga sakbay ti pannakapagungarda iti biag idiay langit. Addaandanto amin iti nagsayaatan a kasasaad nga agtrabaho a maipaay iti pagimbagan ti sangatauan agsipud ta napadasanda dagiti kasapulan dagiti tao bayat ti panagbiagda ditoy daga.—Apocalipsis 14:1-3.
Panunotenyo dagiti parikut nga ikkaten daytoy. Gapu ta saanda a matay, dagitoy nga espiritu nga agturay saandanto a mabannog wenno matay. (1 Corinto 15:50, 53) Ket dagitoy saanda a masulisog a mangballikug iti kinahustisia wenno mangipakita iti pabor a kasukat dagiti regalo. Ta, aniat’ sililimed a maipaay a pasuksok iti maysa a di matay nga espiritu a persona? Kuarta, maysa a kahon iti nangingina nga arak, maysa a panagbiahe iti gangannaet nga isla, wenno dagiti tiket iti pabuya wenno konsierto? Dagitoy a namaterialan a bambanag mabalin a sulisogenna dagiti tao ngem dina masulisog dagitoy nga espiritu a parsua. Gapuna saanto nga agsagaba iti kinadakes dagiti tao nga iturayan dagitoy nga agturay iti kinadakes ti gobierno a gagangayen itatta.
Ti Baro a Lubong Pennekennakayto
Maysakay kadi a nataengan a tao? Panunotenyo dagiti amin a pannakaammo, kinasigo, ken kapadasan a nagun-odanyon bayat dagiti adu a tawen. Ngem nadlawyo kadi a nupay no nagsayaat ti panagpampanunot wenno sarirityo, adda main-inot ngem kankanayon a panagkapuy dagiti kabaelan ti bagiyo? Saanen nga agtignay ti bagiyo sigun iti pampanunotenyo a kas idi. Wen, kumapkapuyen ti panaggarawyo, kumapkapsutkayon, ket bassiten ti panagibturyo. Kumapkapuyen ti panagkita ken panagdengngegyo, ken dagiti piskelyo kumapkapsutdan, bayat a kankanayonen ti pannakariknayo iti ut-ot.
Ngem padasenyo a panunoten ti sirib a nagun-odan iti adu a tawtawen a panagbiag iti agtutubo a bagi a nasaysayaatto pay ngem ti nagun-odanyo idi addakayo kadagiti edad a 20’s—wen, ti kabaelan ti bagiyo ket kas ti kasayaat ti panunotyo. Panunotenyo dagiti adu a bambanag a maaramidanyo gapu iti nasalun-at a pammagiyo! Ta, babaen iti nasayaat a pammagi nga agtignay a maitunos iti nataengan a panunot, masarakanyonto nga aniaman a trabaho nga aramidenyo ket makaparagsak. Ti kapadasanyo ipalubosnanto ti panangaramidyo a sisasayaat kadagiti bambanag, isu a mangnayonto iti kasta unay a pannakapnekyo. Ket no maysakay nga agtutubo, panunotenyo ti ragsak iti panangsalimetmet iti kinaagtutubo ken pigsayo bayat ti pananggun-odyo iti sirib, pannakaammo, ken kapadasan iti agnanayon.
Ita, umaddangkay pay, ket panunotenyo dagiti kapatada ken gagayyemyo, kakadua ken kakabagian, amin kastoy ti kasasaadda. Panunotenyo ti magapuananyo amin iti panagbangon, panagpatakder, wenno panagaramid kadagiti bambanag. Anian a nakaskasdaaw nga inanama ti ipaay daytoy kadagiti nalaing a tattao, kas kadagiti artist, musiko, diseniador, landscaper, hardinero, ken botaniko! Nakaskasdaawto dagiti maaramidanda. Dagiti nakapimpintas a painting, balay, hardin, parke—wen, ti pannakapataud dagiti nagsayaatan nga instrumento ti musika ken ti arte iti nasigo a panangusar kadakuada ket sumagmamano laeng kadagiti nakaskasdaaw nga ar-aramidda.
Maysa kadagiti panggep daytoy a baro a lubong a gobierno isut’ panangisublina iti kinaperpekto ti bagi ti rasa ti sangatauan. Ti panagkita, panagdengngeg, ken dadduma pay a sentidoyo agandardanton a naan-anay. Iti kasano kabayag? Bueno, no ti natauan a gobierno itukonna kadakayo ti panangagas a mangipanamnama iti 50-porsiento a pannakapabaro dagiti amin a panagandar ti bagiyo iti makatawen a bassit laeng ti magasto, dikay kadi magagaran a makauna nga agpaagas? Daytoy a baro a lubong a gobierno ipanamnamana ti naan-anay, 100-porsiento a libre a pannakaisubli ti kinaperpekto—saan laeng a makatawen, 5 a tawen, wenno 50 a tawen, no di ket iti agnanayon.
Dikay ibilang a di nakapapati daytoy a nakaskasdaaw nga inanama a pudno a tagiragsakento dagiti tao ditoy daga a mismo. Usigenyo, kadagiti panid 7 agingga iti 10, dagiti dadduma a bendision a tagiragsakento dagiti managayat iti Dios.
[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 7-10]
Ti Iyegto ti Baro a Lubong
Panagpatingga ti Krimen ken Kinaranggas
“Ngem dagiti nadangkes magudasdanto ditoy daga.”—Proverbio 2:22.
Pannakapukaw iti Gubat
“Ket pandayendanto dagiti kampilanda a pagbalinen a dingding ti arado, ket dagiti pikada pandayendanto a komkompay. Ti maysa a nasion saannanto nga itag-ay ti kampilan a maibusor iti nasion, ket didanto adalenen ti pannakigubat uray kaano.”
Adu a Nasayaat a Bambanag a Kanen ti Isuamin
“Addanto kinaruay ti bukel iti daga; iti tapaw dagiti bambantay ti bungada margaayandanto.”—Salmo 72:16.
Nasayaat a Pagtaengan ken Makaay-ayo a Trabaho agpaay iti Tunggal Maysa
“Ket isuda bangonendanto dagiti balbalay, ken agtaengdanto kadakuada . . . Isuda didanto mangbangon, ket sabali ti agnaed; didanto agmula ket sabali ti mangan.”—Isaias 65:21,22.
Kappia iti Nagbaetan dagiti Tao ken Animal
“Ket ti lobo makipagnaedto iti kordero, ket ti leopardo makikaiddanto iti urbon a kalding; . . . ket ti maysa nga ubing a bassit idalannanto ida.”—Isaias 11:6.
Awanen ti Sakit, Panaglakay, wenno Ipapatay
“Ket punasennanto ti amin a lulua kadagiti matada, ket awanton ni patay, ket awanto metten ti sasaibbek, wenno sangsangit, wenno rigrigat; ta dagidi immuna a bambanag napalabasdan.”—Apocalipsis 21:4.
Agungar dagiti Natay nga Inay-ayat
“Umay ti oras a dagiti amin nga adda kadagiti pakalaglagipan a tanem mangngegdanto ti timekna [ni Jesus], ket rummuardanto.”—Juan 5:28, 29.