Mapatalgedyo ti Panagtayab

Babaen ti koresponsal ti Agriingkayo! idiay Finland

KADAGITOY a panawen, ti panagtayab ti maysa a napartak ken gagangayen a pamay-an ti panagbiahe. Maibilang met dayta kas maysa kadagiti katalgedan.

Daytoy a kinatalged ket bunga ti napasnek ken nagkaykaysa a panagregget dagiti autoridad ken kompania iti eroplano tapno malapdan dagiti mabalin a peggad. Ti kinatalged ket agpannuray iti sumagmamano a banag. Makatulong dagiti eroplano babaen ti panamagtalinaedda a nasayaat ti kasasaad dagiti eroplanoda babaen ti kanayon a panangsukimat ken panangaywanda. Kasta met a dagiti naibinsa-binsa a plano ti panangilugan ken pammilin ti siaannad a naibagay iti tunggal biahe. Maikabil dagiti bagahe, karga, ken sursurat idiay lugar dagiti karga a maitunos kadagidiay nga instruksion, ken maaramid dagiti panangpattapatta iti kalalainganna a dagsen a maipalubos iti panagbiahe. Ammoyo kadin dagitoy a nasaksakbay a panagsagana?

Ngem umdas kadi amin dagitoy no kinatalged iti panagtayab ti pagsasaritaan? Sigurado a saan! Adda pay dagiti banag a mabalin a maitulongyo kas pasahero ti eroplano. Iti ania a pamay-an? Ammoyo kadin a mabalin a maysakayo a peggad nupay diyo madmadlaw dayta? Wenno makatulongkayo iti kinatalged ti kaaduan a pasahero babaen ti panangammo ken panagtulnog iti dadduma a kangrunaan a pagalagadan iti panagtayab?

Dagiti Eroplano ken ti Kinatalgedyo

Nangaramid ti maysa a panagregget ti ICAO (International Civil Aviation Organization), nga agtigtignay iti sidong ti panangiwanwan ti Naciones Unidas tapno mapasayaat ti kinatalged ti panagtayab, ken makitintinnulong kadagiti nakomersialan nga eroplano. Adda nadekket a pannakikadua ti IATA (International Air Transport Association) ken ATA (Air Transport Association of America) iti ICAO no dagiti bambanag maipapan ti kinatalged ti pagsasaritaan. Nangipablaakda kadagiti pammilin ken pagalagadan ken nangisaganada iti material a pangsanay agraman impormasion a pakagungunaan dagiti kamengda ken ti kaaduan.

Ti pannakapasayaat dagiti nagduduma a kabbaro a kagawaan ken chemical compounds, agraman dagiti elektroniko nga aruaten dagiti pasahero, ti nagbanag iti iyaadu ti bilang dagiti mabalin a peggad. Daytoy met ti nangpaadu kadagiti pakdaar maipapan iti kinatalged ken ti pannakasapul a mapakaammuan dagiti pasahero.

Ania Dagiti Napeggad a Kasasaad a Mabalin a Tumaud?

Mabalin nga ipapatay ti ibunga dagiti sumaganad a kasasaad:

(1) Ti maysa a maleta ti maysa a kameng ti timpuyog dagiti agay-ayam iti skiing ket simged iti pagikargaan nga agturong iti eroplano sakbay a nailugan dayta. Idi nausig, nasarakan a karaman ti linaon ti maleta ti maysa a solvent a mangikkat iti ski wax. Nagubo ti solvent. Adda met idiay maleta ti maysa a gas lighter, ket gapu ti pannakayegyeg dagiti linaon ti maleta, daytat’ simged. Naimbag laengen ta napasamak daytoy iti daga ken saan nga idi addan iti tangatang nga agarup 11,000 metro ti kangatona a mabalin koma a nagbanag iti nakaro unay nga aksidente.

(2) Iti umasping a pamay-an, simged ti maysa a maleta ti maysa a pasahero gapu iti panagririnnisiris dagiti palito ti posporo a kargana.

(3) Iti maysa nga eropuerto, nasarakan ti maysa nga agtartrabaho [sadiay] ti maysa nga agub-ubo a bottled gas. Daydiay ket nganngani bumtak idin!

(4) Ti asido nga intedted ti bateria ti maysa a de-motor a wheelchair ti nangrunot ken nangdadael kadagiti kagawaan ti eroplano. Saan a napalubosan nga agtayab ti eroplano iti sumagmamano nga aldaw tapno daytat’ madalusan ken matarimaan, a nagbanag iti pannakalugi ti eroplano.

Dagiti Saan a Mailugan iti Eroplano

Nangipablaak dagiti nadakamat nga internasional a timpuyog iti maysa a libro a napauluan ti Dangerous Goods Regulations, a magun-odan kadagiti kompania ti eroplano ken kadagiti forwarding agents [ahente iti panangipatulod]. Adu kadagiti pagalagadanna ti mangbukel iti maysa a paset ti nasional a paglintegan iti panagpatayab iti nagduduma a pagilian. Iraman dagitoy a pagalagadan ti maysa a listaan dagiti rinibo a napeggad a banag agraman dagiti naibinsabinsa a pagannurotan iti panangimpake ken panangilugan kadagita a banag.

Adda dadduma a banag ken karga a pulos a saan a maipalubos a maibiahe babaen iti eroplano. Kasta pay met, addada banag a saan a maikarga iti bagaheyo ngem maipalubos nga awitenyo iti sidong ti sumagmamano a kondision. Ken addada banag​—nupay naipakaammon a napeggad​—​a mabalin nga ipalubos dagiti pagalagadan ti maysa nga eroplano nga awitenyo kadagiti bassit a kantidad, kas pangarigan, iti bagahe a bitbitenyo a bukod. No agduadua kayo, nasaysayaat no makiumankayo sakbay ti biaheyo.

Sadinot’ Pakagun-odanyo ti Kasapulan nga Impormasion?

Iyimprenta ti kaaduan nga eroplano kadagiti pakaammuan no kaanoda nga agbiahe ken sumangpet dagiti restriksion maipapan kadagiti napeggad a banag. Nailista met iti tiketyo dagiti banag a saan a maitugot. Kasta pay met, iti maysa a panagtataripnongda idi 1989, inkeddeng dagiti eroplano iti intero a lubong nga ipakaammo iti publiko dagiti peggad a mabalin a di-inggagara a parnuayenda. Iti pangrugian ti 1990, nangiwayat dagiti eroplano iti maysa a kampania a naiturong kadagiti biahero. Naikabil dagiti poster kadagiti eropuerto ken opisina maipapan iti panagbiahe a mangipakaammo iti publiko a dagiti napeggad a banag ti mailista iti maysa a bassit a papel a kadua dagiti tiketda.

Aniat’ Nairaman Kadagiti Napeggad a Banag?

Adu dagiti kasla saan a makadangran a banag nga iti sidong ti sumagmamano a kasasaad ket mamagpeggad iti maysa nga eroplano. Iti panagtayab, kas pangarigan, ti panagduduma ti temperatura ken puersa ti angin ti mabalin a mangpataud ti panagbirri wenno pannakabuong. Adda bambanag a kasla natalged, ngem no maiyasidegda iti dadduma a banag nga iti kadawyan ket saan a napeggad, makapataudda ti maysa a chemical reaction. Daytoy ti pakaigapuan iti uram wenno panagwaras ti makasabidong nga angot. Ngarud, nasken nga ammuenyo no ania ti ikabilyo iti maletayo.

Kas nadakamat itayen, dagiti maiparit a banag iramanda dagiti posporo ken lighter ti sigarilio. Mapalubosankay a mangawit kadakuada iti bitbitenyo a bagahe.

Ti pannakaibiahe dagiti amin a kita ti likido a sumged ket maiparit. Mabalin met a napeggad dagiti pintura, barnis, ken adhesives, ket napegpeggad pay dagiti solvent, thinner, ken acetone.

Amin a kita dagiti sumged a gas, kas iti lighter wenno camping gas refill ket maiparit a mailugan iti eroplano.

Maiparit met dagiti eksplosibo, aniaman a lusis, wenno dagiti banag a nalaka a sumged gapu iti kinapeggadda.

Nalabit nairuamkayon a mangusar iti aniaman a kita ti kemikal ken dagiti produkto ti industria idiay balayyo. Ammoyo kadin a maipawil ti panangitugotyo iti sumagmamano kadagita no agbiahekayo iti eroplano? Dagiti maiparit iramanda dagiti aerosol, pestisidio, bleach, ken cleaner. Mabalin a runotenda wenno parnuayenda ti oxidation wenno dadaelen ti eroplano wenno dagiti bambanag nga adda iti aglawlawda.

Mabalin met a singaen dagiti magnetiko a banag ti panagandar dagiti kagawaan ti eroplano, ket dagiti banag nga addaan radioaktibo ket mabalin a mangdadaelda babaen ti radiasion.

Maapektaranyo ti Panagtayab!

Kadagiti kallabes a tawen, mabalin a tinagiragsakyon nga usaren dagiti amin a kita dagiti kabbaro nga imbension iti benneg ti elektroniks. Nakalatlataken dagiti radio, tape recorder, babassit a video camera, CD player, telepono a cellular, maaw-awit a kompiuter, agraman dagiti remote-control nga ay-ayam. Kas iti gagangay, maipalubos nga ikargayo dagitoy kadagiti bagaheyo la ketdi no inikkatyon dagiti bateriada. Yantangay nagduduma dagiti pagalagadan dagiti eroplano, masapul a makiumankayo iti ahenteyo iti panagbiahe sakbay ti panagimpakeyo. Nupay kasta, pagalagadan ti amin ti saanyo a panagusar kadagitoy a kita ti kagawaan bayat ti panagbiaheyo, yantangay singaenda ti panagtayab ti eroplano.

Maipalubos iti tunggal pasahero a mangitugot iti nakedngan a kantidad ti agas, kosmetiko, ken ti bukod nga inumen a de-alkohol, ken aerosol kas ti spray ti buok ken dagiti antiperspirant mabalin a kadawyan a mairaman iti bagahe.

Tumultulongkayo Kadi a Mangipaay ti Kinatalged ti Eroplano?

Agtultulnogkayo kadi kadagitoy a pagannurotan? Ammoyo kadi dagiti pagrebbenganyo? Sakbay nga agempakekayo agpaay iti sumaganad a panagbiaheyo, agtugawkayo pay ket siaannad a basaenyo dagiti pagalagadan ti panagbiahe, nangnangruna maipapan kadagiti napeggad a banag. Inlawlawagmi dagiti pangkaaduan a pagalagadan, ngem mabalin nga adda naggigiddiatan ti nagduduma a kompania ti eroplano.

No saankayo a sigurado iti maysa a banag, dikay agkedked a makiuman iti eroplanoyo tapno makasigurokayo. Iti kasta, maliklikanyo ti di-ingagara a panaglabsing kadagiti pagannurotan. Ken kangrunaanna, mailisiyo ti bagiyo, dagiti padayo a pasahero, ken ti eroplano kadagiti napeggad a kasasaad. Wen, mapatalgedyo ti panagtayab.

[Ladawan iti panid 25]

Mabigbigyo kadi kadagitoy a banag dagiti saan a rumbeng nga aggian iti bagaheyo?