Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Mapagballigiak ti Napaay nga Ayan-ayat?

“IMPARIKNANA nga ipatpategnak unay. Ita pay laeng a nariknak daytoy. Ngem di nagbayag kinunana a naamirisna a dinto agballigi ti ayan-ayatmi. Impapanko nga aggibus idin ti biagko. Aldaw ken rabii a nagsangsangitak. Diak makapangan, diak makaturog. Iti dua laeng a bulan, limmag-anak iti 15 kilo, ken nagsakitak pay iti bronchitis. Awanen ti mamaay ti biagko.”​—Renee.

No nagsagabakay man iti maysa a napaay nga ayan-ayat, mabalin a gagangayen dagitoy a balikas. Pagaammoyo unay ti sakit ti nakem a mariknayo iti maysa a nangrakrak kadagiti amin nga inanamayo. Ti riknat’ pannakaipuera ket nasakit, nakababain. Bayat a makidangdangadangkayo nga iliwliwag ti saemna, mabalin nga iyimtuodyo, ‘Apay a diak malipatan ti ayan-ayatmi​—lipaten ti kaayan-ayatko ken pasayaaten ti biagko?’ Saan a kastat’ kalakana.

Apay a Nagrigat?

Impakita ti maysa a panagadal a ti romantiko a singgalut ket mabalin a nadekket unay. Naiyarig dayta iti singgalut ti nagannak-anak. Nupay di pagduaduaan a napaut ti itatanor ti nadekket nga ayan-ayat, kaskasdi, mabalin a nasged dagiti rikrikna iti rugrugina. Diyo ida dagus a matukay ken mapasardeng a kas iti pananglukat ken panangiddep a dagus iti switch ti maysa a silaw. Ket no addakayo iti aw-awagan ti Biblia a “kinalapsat ti kinaagtutubo,” ti pannakatukay ti tarigagay iti sekso ket gistay makaringbaw unay. (1 Corinto 7:36) Daytat’ mamagbalin a narigat unay nga aklonen ti pannakapukaw ti maysa a kaayan-ayat.

Mabalin a ti panagar-arapaap ti maysa a makagapu. Ilawlawag ti maysa a panagadal dagiti managsirarak a dagiti agtutubo “ket nalaklaka a masair, ta no makiayan-ayatda, agannayasda nga arapaapen ti masanguanan a kadua ti kaayan-ayatda. Iraman dagitoy ti arapaap a panagasawa, panaganak, ken panagkadua inggat’ tungpal biag.” Narigat a lipaten dagita nga arapaap, nupay awan unay pamkuatan a pumaysodanto.

Ay-ayatendaka Pay Laeng

Kunaen ti isu met laeng a panagadal a “ti pannakapukaw ti maysa a kaayan-ayat . . . mangiparikna iti pannakapaay ken kinakapuy ti maysa.” Malagip ni Jeanette: “Nalidayka, a kasla awanen ti kaunay-unaymo. Awan ikabkabilangamon. Kaska la maipupuera.” Kas kenkuana, adut’ makarikna iti panagleddaang, pannakabasol, kinaawan serserbi, di makapanunot a naimbag. Daddumat’ nagbekkel pay ketdin.

Isu a mabalin a makadangran kadakayo daytoy a panawen. Nupay kasta, laglagipenyo ti balakad ni Jesus nga “ayatem ti kaarubam a kas iti bagim.” (Marcos 12:31) Kasapulan ken rumbeng laeng nga ayatenyo ti bagiyo. Ti kinapudno a di impateg ti maysa ti panagayatyo kenkuana dina kaipapanan a didakay rumbeng nga ayaten, saan kadi? Dikay rumbeng nga ipagarup nga awanton ti agrayo wenno mangipateg kadakayo, di ngamin? Di aya adda dagiti kabagian ken gagayyemyo a mangdungdungngo kadakayo?

Napatpateg pay, kasanot’ panagrikna ti Dios kadakayo? Ni Lea, a nagbiag idi panawen ti Biblia, ket pudno a nasaem unay ti riknana idi isut’ maipupuera. Pagaammona unay a ni lakayna, ni Jacob, ti napilitan laeng a nangasawa kenkuana, ken inayatna a nangnangruna ni adingna a Raquel. Di pakasdaawan a nariknana a “kaluksawda,” a talaga, ken magurgura. Ngem, nakita ti Dios a naimbag ni Lea. Isut’ binendisionanna iti adu nga annak, ket agpadpada a ti linea ti kinapadi ti Israel ken ti kinaari​—a nagtaudan ti Mesias​—naggapu kenkuana, saan a ken Raquel.​—Genesis 29:30-35.

Awan nakaro a pannakaipuera a makabalbaliw iti kinapudno ti bendision ken ayat ti Dios. Laglagipenyo, ay-ayatennakayo ti Namarsua iti uniberso nga uray la impalubosna ti Anakna nga agsagaba ken matay agpaay kadakayo. (Juan 3:16) Ay-ayatendakayo, ken pudno a napategkayo.

No ti Panagsina ket Pudno a Pagimbagan

Mabalin a mariknayo a daytoy a panagsina ti maysa kadagiti kadaksan pay laeng a napasamak kadakayo, ngem mabalin a sunganina dayta. Narigat man a patien, mabalin a pagimbaganyo ti pannakapaay ti ayan-ayatyo. Kasano a kasta? Kaaduan nga ayan-ayat dagiti agtutubo ket di naballigi. Dumakdakkel ken agbalbaliw pay laeng dagiti agtutubo; nalakada laeng a maikulbo iti aglabas a tartarigagay ken kamali nga ayan-ayat. Kaskasdi, kada tawen, rinibo nga agtutubo ti makiasawa, ngem naladaw unayen inton maamirisda a nagkamalida. Kinuna ti maysa nga ehekutibo ti diario kalpasan ti pannakidiborsiona: “Talaga a kamali ti nasapa a panagasawa. Talaga a diak nabigbig a nagdumat’ kababalin ken dinakkelanmi.”

Ti panagasawa dagiti agtutubo ket nalaklaka a mapaay. Nagdakes a kas iti adda a riknayo ita, ngem utobenyo daytoy​—nasasaemto ti riknayo no di naragsak ti panagasawayo. Amadenyo ti bagiyo no pudno met laeng a nakasaganakayon iti agpaut iti tungpal-biag a panagasawa, isuamin a rebbengenna, agraman ti panangpadakkel iti annak. Ket pudno kadi a nakasaganan ken nataengan ti sigud a kaayan-ayatyo? Laglagipenyo, nasasaem ti mapaay iti panagasawa ngem ti mapaay iti ayan-ayat.

Nangnangruna a maysa a pagimbagan ti panagsina no nagkamalikayo a nakinaig iti maysa a di mangraraem iti nadiosan a prinsipio ken moral a pagalagadanyo. (2 Corinto 6:14) Malagip ni Shana dagiti moral a peggad ti pannakiayan-ayatna iti maysa a taga-lubong: “Kanayon a kunana nga ay-ayatennak. Ngem idi agangay, kiniddawna a makidennaak kenkuana. Nagmadiak. Nabigbigko a dakes dayta. Di nagbayag, di pulos nagparparangen. Rinabii a nagsangitak​—isut’ nagrigat a lipaten!” Ngem nalawag, daytoy a panagsina ti nangispal ken Shana manipud iti pannakadangranna iti naespirituan.

Isu a mabalinyo a matmatan ti panagsinayo kas makaisuro a kapadasan. Kas kunaen ti Proverbio 22:3, “ti manakem a tao madlawna ti dakes, ket aglemmeng, ngem ti nanengneng aglayon laeng ken agsagaba.” Daytoy kadi a kapadasan pagbalinennakayo a nanaknakem, tapno maliklikan ti pannakapaayto manen?

Panangparukma iti Rikrikna

Ngem uray pay nagimbaganyo ti panagsinayo, saan a daytat’ mangep-ep iti saemna. Kasanoyo a maparukma ti rikrikna a kasla di maparukma? Narigat ti agpamarang a daytat’ awan aniamanna kadakayo. Kas kinuna itay nabiit ti magasin a ‘Teen maipapan iti daytoy a banag, “dagiti rikrikna ti bambanag a dikay maitarayan wenno malemmengan. Di agbayag, addada manen.”

Gagangay laeng a makapungtot, maluksawkay iti daytoy. Ngem diyo medmedan ti rikriknayo, a sililiday a maturogkayo iti kada rabii. Surotenyo ti nainsiriban a balakad ti Biblia: “No agpungtotkayo, dikay agbasol; saan koma a lumnek ti init a sipupungtotkay pay laeng.” (Efeso 4:26) Iyebkasyo ti bagiyo iti maysa a mapagtalkan a gayyem wenno kaunay-unay. “No awan ti balakad, dagiti gandat mawasda, ngem iti kaadu dagiti mamalakad mapatibkerda,” kunaen ti Proverbio 15:22. Mabalin a makatulong dagiti nagannakyo wenno Kristiano a papanglakayen kadagitoy a kasasaad. Mabalin a maammuanyonto a napadasanda met dagitoy idi agtutuboda pay laeng.

Ti sabali pay a makatulong a mangparukma iti rikriknayo isut’ panagbalinyo nga okupado. Mabalin nga agpaknikayo, iputputong ti bagiyo, agarapaap, ken mapukawan iti interes iti biag. Malagip ni Jeanette: “Kasla awan maar-aramidam. Basta kaykayatmot’ maturog.” Ngem mamakdaar ti Proverbio 18:1, “Ti suminsina birukenna ti tarigagayanna met laeng, ket karungsotna ti amin a natarnaw a kinasirib.” Agtalinaedkayo ketdi nga okupado. Makikaduakay manen kadagiti mangparegta kadakayo iti umiso a kurso.

Ti nagsayaat a pangituronganyo iti atensionyo isut’ panagbalin nga okupado iti Nakristianuan a ministerio. Insurat ni apostol Pablo: “Gapuna, ay-ayatek a kakabsat, agtaengkayo a sititibker, saan a magaraw, nga aduankayo laeng ti aramid iti Apo, nga ammoyo a ti aramidyo addanto kapapaayanna iti Apo.” (1 Corinto 15:58) Saan a rumbeng nga awan kaes-eskan wenno awan kaipapanan ti biagyo. Ti panangiranud iti naimbag a damag iti sabsabali ti mangyeg ragsak ken pannakapnek.​—Aramid 20:35.

Laglagipenyo met, a no maminsan, dumteng ti panawen ti kinaragsak ken kinaliday. Kabayatan ti kinaliday, mabalin a mariknayo a diyo kabaelan a sarangten dayta. Ngem ti kinapudnona, nasaysayaatto ti pagbanaganyo. Ti panangagas iti sugat​—aniaman a sugat​—busbusenna ti adu a panawen. Diyo taktaken nga agasan dayta babaen iti panagdengdengngeg iti romantiko wenno sentimental a musika ken arapaapen ti dati a kaayan-ayatyo. Agtaklinkay ken Jehova agpaay iti bileg. Pagaammona unay ti pasamak ken rikriknayo. “Ni Jehova adda iti asideg dagiti sitatarumpingay ti pusoda; ken isalakanna dagiti sibababawi ti espirituda.”​—Salmo 34:18.

Narimat ti Masanguanan

Kas maysa nga agtutubo, maysa kadagiti kangrunaaan a sagut kadakayo isut’ panawen. Adu pay a panawen ti agur-uray kadakayo tapno makasursuro ken makagun-odkay iti kapadasan. Usarenyo a nainsiriban daytoy nagpateg a sagut; patanorenyo dagiti kualidad a makatulong kadakayo nga agbalin a manakem a nataengan. Iti kasta makaaramidkayto kadagiti nainsiriban a pangngeddeng maipapan iti panaginnarem ken panagasawa iti masanguanan.

Narigat man, ngem mailiwliwagyonto daytoy a saem, ket mabalin a maparukmayonton dayta. Kunaen ni Renee, a nadakamat itay: “Kabaelak itan a parukmaen dagiti rikriknak. Adut’ nagnakmak. Nasursurok a ti panangaramid iti bambanag iti pamay-an ni Jehova ti mangpasayaat iti amin a banag.”

[Ladawan iti panid 23]

Talaga a nasaem a maimatangan a ti ipatpategmo ket agayat iti sabali