Ti Panangmatmat ti Biblia

Pagtalkanyo Kadi ti Konsiensiayo a Mangigiya Kadakayo?

BAYAT a magmagnakayo iti kanayon a mapagnaan nga eskinita, nalabsanyo ti maysa nga elegantet’ panagkawesna a babai a dina napupuotan a nakatnag iti maysa a lukot ti papel de banko. Bayat a pinidutyo dagita, isut’ nakitayo a dagus a nagluganen iti kotsena. Aniat’ aramidenyo? Kamakamenyo isuna wenno ibulsayon ti nabengbeng a papel de banko?

Ti sungbat agpannuray iti konsiensiayo. Aniat’ ibagana nga aramidenyo? Napatpateg pay, mapagtalkanyo aya ti ibagana nga aramidenyo? Mapangnamnamaanyo aya ti konsiensiayo a mangigiya kadakayo?

No Ania ti Konsiensia

Nadeskribir ti konsiensia kas nakaisigudan a pannakailasin iti umiso ken di umiso, maiparbeng ken di maiparbeng, naimbag ken dakes. Ilawlawag ti Biblia ti panagandar ti konsiensia idiay Roma 2:14, 15: “Ta no ti tattao kadagiti nasion nga awan lintegda gapu iti nakaparsuaan a rikna, aramidenda dagiti bambanag ti linteg, dagitoy, uray awan lintegda, isuda ti linteg kadakuada met laeng. Isudat’ mangipakita ti aramid ti linteg a naisurat kadagiti pusoda, bayat a ti konsiensiada met laeng ti mangpaneknek kadakuada ken, dagiti pampanunotda, agpipinnabasolda wenno agpipinnambarda pay ketdi.” Gapuna, nadisenio ti konsiensiayo tapno tulongannakayo a mangtingiting kadagiti kasasaad, mangaramid kadagiti umiso a pili, ken amirisen dagiti piniliyo. Ngem mapagtalkanyo aya dayta?

Depende iti kasasaad. Ngamin, adda nabatad a pammaneknek a ti managbiddut a konsiensia maituggodna ti maysa iti di umiso a kababalin. Ti kinapudno a ti konsiensia[yo] ipalubosna ti maysa nga aramid ket saan a garantia nga anamongan ti Dios dayta. Kas pangarigan, sakbay a nagbalin a Kristiano, indaulo ni Saulo ti Tarso ti pannakaidadanes dagiti Kristiano. Inanamonganna ken nakiraman pay ketdi iti pannakapapatay ti Kristiano a martir a ni Esteban. Iti laksid amin dagitoy, isut’ di binuribor ti konsiensiana.​—Aramid 7:58, 59; Galacia 1:13, 14; 1 Timoteo 1:12-16.

Idiay Nazi Alemania bayat ti Gubat Sangalubongan II, kinuna ti adu a tropa ti SS a nagtulnogda laeng kadagiti bilin idi tinutuok ken pinapatayda ti minilion kadagiti kampo a pagbaludan ni Hitler. Impalubos ti konsiensiada nga aramidenda dayta. Ngem iti panangukom ti lubong​—nangnangruna unay iti panangukom ti Dios​—dina inanamongan dagiti aramidda. Rumbeng laeng a makondenarda.

Apay a Di Nasayaat ti Panagandarna?

Apay a ti pinarsua ti Dios di nasayaat ti panagandarna? Ilawlawag ti Biblia. Gapu iti panagbasol ti tao babaen iti kinasukir ni Adan, naikuna a ti basol “nagari,” a mangpilit iti tattao a tungpalen dagiti tarigagayna. (Roma 5:12; 6:12) Ti konsiensia ti tao a perpekto idi damo, nagbalin a tiritir; ti puersa ti basol ti ad-adda a mangringbaw iti dayta. (Roma 7:18-20) Agbanag daytoy iti panagbinnusor a pagaammotayo unay: “Masarakak ngarud daytoy a linteg nga idinto a tarigagayak nga aramiden ti naimbag, ti dakes sumango kaniak. . . . Makitak ti sabali a linteg kadagiti kamengko a bumusbusor iti linteg ti nakemko ket ipannak a sikakayaw iti linteg ti basol nga adda kadagiti kamengko.”​—Roma 7:21-23.

Malaksid pay iti natawid a kinakapuytayo, maapektaran met dagiti konsiensiatayo babaen kadagiti impluensia ti aglawlawtayo. Kas pangarigan, nabatad a ti panangpilit dagiti kapatadada ti nangtiritir wenno nangbibineg iti konsiensia dagiti SS a tropa dagiti Nazi a nadakamat itay. (Idiligyo ti Proverbio 29:25.) Kasta met nga adda epekto ti panangipastrek iti panunot kadagiti di makapabileg a banag kas ti imoralidad ken kinaranggas iti TV ken kadagiti sine ken libro. No kanayon a maisarangtay kadagita a banag, agbalindanton a saan unay a dakes, ket kumapuyto metten ti konsiensiatayo. Iti sabali a pannao, “dagiti dakes a pannakikuyog, dadaelenda dagiti nasayaat a kababalin.”​—1 Corinto 15:33.

No nasanay ti maysa a tao a mangammo ken mangraem kadagiti linteg ti Dios, nabatad a ti konsiensiana ad-adda nga agbalin a mapagtalkan a giya ngem no isut’ di nasanay. Kaskasdi, uray ti maysa a tao nga addaan pannakaawat ken nauneg a panangapresiar kadagiti dalan ti Dios mabalin nga adda panawen a mabigbigna a ti konsiensiana ket saan a mapagtalkan a giya gapu iti natawid a basol ken kinaimperpekto, ken nalabit uray dagiti impluensia ti aglawlawna.

Aniat’ Maaramidantayo?

Mabalin kadi a mabalbaliwan ti konsiensia, mapagbalin nga ad-adda a makailasin kadagiti umiso a prinsipio? Wen. Binalakadan ni Pablo dagiti Kristiano a mabalin “a gapu iti pannakaasaasda, dagiti riknada nairuamdan a mangilasin ti naimbag ken dakes.” (Hebreo 5:11-14) Ti kasta a panangasaas ken panangiruam iramanna ti panagadal iti Biblia, panangiturong ti naisangsangayan nga atension iti perpekto a paguadan nga imbati kadatayo ni Jesu-Kristo. (1 Pedro 2:21, 22) Kalpasanna, bayat nga usarentayo ti riknatayo a mangaramid kadagiti pangngeddeng, ad-adda nga ilikliknatayo ti konsiensiatayo kadagiti dakes a pampanunot ken ar-aramid ken idagadagna nga aramidentayo ti makaay-ayo ken umiso.

Ngem ditay koma aginlilinteg iti bagitay met laeng wenno kunaen a gapu ta ti maysa a banag “dina buriboren ti konsiensiatayo,” daytat’ umiso. Ti umiso ken natalged a panangusar dagiti imperpekto iti konsiensiada ti maiyilustrar babaen iti panagannad ti maysa a natalged a driver. No kayat ti driver ti agbuelta, sigud a kitaenna nga umuna ti sarming iti kannigid ken kannawan ti kotsena. No addda makitana a kotse, ammona a di natalged ti agbuelta. Ngem, uray awan makitana, bigbigen ti naannad a driver a dina makita amin a direksion​—dina kanayon a makita amin no agpannuray laeng iti sarming. Gapuna, isut’ saan laeng a kumita iti sarming. Agtaliaw tapno kumita, a siguraduenna nga awan lugan iti kalsada sakbay nga agbuelta. Pudno met daytoy iti konsiensia. No pakdaarannakayo, ipangagyo dayta! Ngem uray pay no di mamakdaar nga umuna, agbalinkayo a kas ti masirib a driver​—siguraduenyo a naimbag nga awan peggad.

Usigenyo ti panunotyo no maitunos met laeng dayta iti panunot ti Dios. Usarenyo ti Saona kas pangsubokan iti panangtingitingyo iti konsiensiayo. Nainsiriban a kunaen ti Proverbio 3:5, 6: “Agtalekka ken ni Jehova iti amin a pusom, ket dika agtalged iti pannakaawatmo met laeng. Kadagiti amin a dalanmo isu ti bigbigem, ket isu iturongnanto dagiti desdesmo.”

Isu a nainsiriban no ipangagyo ti konsiensiayo. Ngem kaskasdi nga ad-adda a nainsiriban nga idilig amin nga aramidentayo iti pagayatan ti Dios kas ipalgak ti Saona. Satayto laeng makuna a buyogen ti panagtalek, “Agtalekkami nga adda nasayaat a konsiensiami.”​—Hebreo 13:18; 2 Corinto 1:12.

[Ladawan iti panid 26]

“Pannakakumberte ni San Pablo”

[Credit Line]

Painting ni Caravaggio: Scala/Art Resource, N.Y.