Abusado a Nagannak​—Ti Kangrunaan a Mangupay

“Gapu ta bassit laeng ti pannakaammo [dagiti ubbing] kadagiti bambanag iti ruar ti pamilia, dagiti nasursuroda idiay pagtaengan maipapan iti bagbagida ken kadagiti dadduma agbalinda a sapasap a kinapudno a naipasagepsep a naimbag iti isipda.”​—Dr. Susan Forward.

MAYSA a managdamili mangala iti sangkatipkel a pitak, nayonanna ti umiso a kaadu ti danum, ket damilienna a maysa a napintas a basehas. Kasta met, suksukogen dagiti nagannak ti panangmatmat ti ubing agpadpada iti bagina ken iti lubong. Babaen iti ayat, panangiwanwan, ken disiplina, dumakkel ti ubing a maysa a nasimbeng a nataengan.

Nupay kasta, masansan a dagiti impresion iti isip ken puso ti ubing ket patauden dagiti abusado a nagannak. Ti emosional, pisikal, ken seksual a panangabuso pataudenda ti di umiso a panagpampanunot a maipasagepsep a naimbag ken narigaten a baliwan.

Emosional a Panangabuso

Nasaksakit ti sasao ngem ti danog. “Diak malagipen ti aldaw a di imbaga [ni nanang] kaniak a naim-imbag pay a diak naiyanak,” kuna ni Jason. Malagip ni Karen: “Kanayon a naipaawat kaniak a dakesak wenno adda pilpiliana.”

Gagangay a patien dagiti ubbing ti pammadakes kadakuada. No kanayon a maibaga a maag ti maysa nga ubing, ngarud, mabalin a mariknana inton agangay nga isu ket maag. Ibagam iti maysa a balasitang nga isut’ awan mamaayna, ket patienna dayta. Limitado ti panangmatmat dagiti ubbing ket masansan a dida maawatan ti umiso ken ti nalabes a panangabuso wenno ulbod.

Pisikal a Panangabuso

Malagip ni Joe ti abusado iti pisikal nga amana: “Rugiannak a danogen agingga a naipidegnak iti diding. Itultuloynak a danogen iti nakapigpigsa ta maplengak . . . Ti nakabutbuteng unay a paset isut’ diak pannakaammo no aniat’ mangpapungtot kenkuana!”

Maulit-ulit a maluen ni tatangna ni Jake. Idi naminsan a panangmalona, idi agedad ti innem ni Jake, nablo ti takkiagna. “Diak ipakita kenkuana wenno kadagiti kakabsatko a babbai wenno ken Nanang nga agsangitak,” malagip ni Jake. “Dayta laengen ti nabati a dayawko.”

Ti libro nga Strong at the Broken Places kunana a ti pisikal a pannakaabuso iti kinaubing maipadis iti “inaldaw, linawas, wenno binulan a pannakaaksidente iti kotse.” Ti kasta a pannakaabuso isurona ti ubing a di natalged [a pagbiagan] ti lubong ken awan ti mapagtalkan. Mainayon pay, masansan a ti kinaranggas ibungana ti kinaranggas. “No di masalakniban dagiti ubbing kadagiti manangabusoda,” mamakdaar ti magasin a Time, “ngarud masapul a masalaknibanton ti publiko kadagiti ubbing.”

Seksual a Panangabuso

Sigun iti maysa a pattapatta, 1 iti 3 a balasitang ken 1 iti 7 a barito ti mapilit a makidenna inton agedaddan iti 18. Kaaduan kadagitoy nga ubbing agsagabada a siuulimek. “Kas sosoldado a di masinunuo ti kasasaadda,” kuna ti libro a The Child in Crisis, “dagitoy agtalinaeddan a mabutbuteng ken nakabasol iti adu a tawtawen.”

“Anian ti pananggurak ken tatangko iti panangabusona kaniak ken anian a pannakariknak a nakabasolak iti pananggurak kenkuana,” kuna ni Louise. “Mabainak unay ta rebbeng nga ayaten ti maysa nga ubing dagiti nagannakna ket diak kanayon nga inay-ayat dagiti dadakkelko.” Maawatan dagita a rikna no agbalin a manangdangran ti kangrunaan a manangsalaknib ti ubing. Inimtuod ni Beverly Engel iti The Right to Innocence: “Kasano a maaklontayo a ti nagannaktayo, a rumbeng a mangayat koma kadatayo, ket dinatay unay ipatpateg?”

Ballikugen nga interamente ti seksual a panangabuso ti panangmatmat ti ubing iti biag. “Tunggal nataengan a namolestia idi ubing pay iparikna ti kinaubingna kenkuana nga isut’ awanen serserbina, awan mamaayna, ken nakadakdakes,” insurat ni Dr. Susan Forward.

Di Malipatan

“Saan laeng a ti bagi ti ubing ti naabuso wenno nabaybay-an,” insurat ni Linda T. Sanford. “Riribuken ti nariribuk a pamilia ti isip ti ubing.” No maabuso ti ubing iti man emosional, pisikal, wenno seksual, isut’ makapatanor iti rikna a di maay-ayat ken awan mamaayna.

Ni Jason, a nadakamat nga immun-una, nababa ti panagraemna iti bagina kas nataengan ta makuna nga isut’ mabalin nga agbekkel. Iti panangikabil ti bagina kadagiti mamagpeggad-biag a kasasaad, impatona a ti biagna kas ti insuro ni nanangna kenkuana: ‘Dika koman naiyanak.’

Iti pananglagip kadagiti epekto ti pannakaabuso iti pisikal kas maysa nga ubing, kuna ni Joe: “Di malipatan dagiti epekto ti panangabuso uray no awankan idiay pagtaengan wenno nagasawakan. Kankanayon a maam-amakak ket marurodak iti panagamakko.” Ti danag iti pisikal a pannakaabuso pagbalinenna dagiti ubbing a manginanama kadagiti dakes a pannakatrato ken dagiti nainget a depensa a mangbalud imbes a mangsalaknib.

Para ken Connie, nangpataud ti incesto ti di umiso a panangipapan iti bagina a naigameren iti kinanataenganna: “Kaaduanna pampanunotek pay laeng a mabalin a kitaen dagiti tattao ti unegko ket makitada a makarimonak.”

Amin a kita ti panangabuso mangisuro iti makadadael a leksion a mabalin a maigamer iti kinanataengan. Pudno, ti naammuan mabalin a mapukaw. Paneknekan dayta dagiti adu a nakalasat a nakaungaren manipud pannakaabuso iti kinaubing. Ngem anian a nagsayaat no mabigbig dagiti nagannak a manipud iti pannakaiyanak ti ubing, suksukogendan ti kaaduan a panangipapanna iti bagina ken iti lubong. Ti pisikal ken emosional a pagimbagan ti ubing ket tengtenglen dagiti dadakkelna.

[Ladawan iti panid 7]

Nasaksakit ti sasao ngem ti danog