Tulongan ti Annakyo a Mangsaranget iti Pannakaupay
“Adu nga ubbing ti di makasarak iti maymaysa a pagtaengan —pisikal wenno emosional—no kayatda ti agsarita.”—Depression—What Families Should Know.
NAGSAYAATAN ti pannakaawag ti pamilia a maysa nga emosional a laboratorio. Daytat’ maysa a sentro a pagsirarakan a sadiay ti ubing subokenna dagiti patpatienna, paliiwenna dagiti pagbanaganda, ken mangrugi a mangipaay kadagiti pudno a panangipapanna iti biag. Kasano a maipasigurado dagiti nagannak a mangar-aramid dagiti annakda iti kasta a napateg nga eksperimento iti nasayaat imbes a makaupay nga aglawlaw?
Umimdeng
Paregtaen ti libro a The Child in Crisis dagiti nagannak: “Kanayon a makisaritakayo iti anakyo.” Kas dalan iti biag iti nagbaetan ti naganak ken anak, ti panagsarita ket napateg a nangnangruna no adda di nasayaat a paspasamak iti pamilia. Dikay pulos ipagpagarup a gapu ta naulimek ti ubing, awan ti dakes nga epekto ti dakes a paspasamak wenno makibagbagay. Mabalin a basta medmedmedanna laeng ti panagdanag ken panagsagaba a siuulimek, kas ti maysa a pito ti tawenna a balasitang a dimmagsen iti 15 kilo iti las-ud ti innem a bulan kalpasan ti panagsina dagiti dadakkelna.
Ti sao a “pannakisarita” ipamatmatna ti dua wenno ad-adu pay nga agsasarita. Gapuna, saan laeng a ti naganak ti agsao. Nangbiruk da Rick ken ni Sue iti pannakabalakad idi a ti innem-tawenna a baritoda nakapataud iti di magawidan a dakes a kababalin idiay pagtaengan. Kalpasan ti pannakisaritana iti intero a pamilia, adda napaliiw ti manangbalakad. “Inusig a naimbag dagiti nagannak dagiti isuamin a banag, babaen iti napaut ken masansan a sobra a panangilawlawag,” kinunana. “Kasta met, ad-adda a dagiti nagannak ti agsarsarita, ket makitak a din makaanus dagiti ubbing.” Nasayaat no palubosan ti ubing a mangiyebkas iti bagina. (Idiligyo iti Job 32:20.) No dina maibaga dagiti parikutna no rumsuada, mabalin a pagminarennanto dagita kamaudiananna.—Idiligyo ti Proverbio 18:1.
Napateg ti pannakisarita no kasapulan ti disiplina. Aniat’ rikna ti ubing iti panangtubngar? Maawatanna kadi no apay a natubngar? Imbes nga ibaga laeng iti ubing no kasano ti rumbeng a panagriknana, ammuenyo no ania ti adda iti pusona. Makirinnasonkayo kenkuana tapno maiwanwan iti umiso a konklusion. “Mangipaay iti balakad a napateg nga usigen,” insurat ni Elaine Fantle Shimberg, “ngem bay-anyo ti ubing a mangtingiting iti dayta.”
Bigbigenyo Dagiti Riknana
Dadduma a nagannak lapdanda ti panagsasarita babaen kadagiti sasao a kas iti: “Sumardengkan nga agsangit.” “Saan a rumbeng a kasta ti riknam.” “Saan a dakes unay dayta kas iti pagarupem.” Nasaysayaat no bigbigenyo dagiti rikna ti ubing. “Makitak nga adda mangpalpaladingit kenka.” “Madlawko a pudno a naupayka.” “Ammok a mabalin a naupayka.” Daytoy ti mangitultuloy iti panagsasarita.
Ti libro a How to Talk so Kids Will Listen & Listen so Kids Will Talk mangipaay iti pudno a kapaliiwan maipapan itoy: “No ad-adda a dika ikankano dagiti naliday a rikrikna ti ubing, ad-adda a dinanto maikkat dagiti negatibo a rikrikna. No nalaka nga awatem dagiti negatibo a rikriknana nalaklaka a malipatan dagiti ubbing ida. Pagarupek a mabalin a kunaenyo a no kayatyo ti maaddaan iti naragsak a pamilia, nasaysayaat no nakasaganakayo a mangipalubos ti panangiyebkasda iti adu a kinalidayda.”—Idiligyo iti Eclesiastes 7:3.
Makipagriknakayo
“Yantangay kaaduan a nataengan matmatanda ti lubong ti ubing sigun iti ammoda,” insurat ni Mary Susan Miller, “ad-adda a panunotenda a nariribuk ti biagda ngem ti biag ti dadduma.”
Wen, nalaka laeng a malipatan dagiti nagannak dagiti rigat ken panagdandanagda idi dumakdakkelda. Ngarud, masansan nga ibilangda a bassit laeng ti pakadanagan dagiti annakda. Masapul a laglagipen dagiti nagannak no ania ti kapada ti panangsaranget iti ipapatay ti maysa a taraken, ti ipapatay ti maysa a gayyem, ti iyaakar iti kabbaro a sangakaarrubaan. Masapul a lagipenda dagiti pagam-amkanda idi ubingda pay, uray dagiti di nainkalintegan. Ti pananglagip ket maysa a sekreto ti pannakipagrikna.
Mangipaay iti Umiso nga Ulidan
Ti pamay-an ti panangtaming ti anakyo iti pannakaupay agpannuray iti pamay-an ti panangtamingyo iti dayta kas naganak. Padasenyo kadi a palag-anen ti rigat babaen ti panagaramid iti kinaranggas? Ngarud dikay masmasdaaw no ti anakyo iyebkasna ti pakadanaganna iti kasta met laeng a pamay-an. Agsagabakayo aya a siuulimek no mariribukkayo iti kasta unay? Ngarud kasano a dawatenyo nga iyebkas ti anakyo [ti parikutna] a sipupudno ken addaan panagtalek? Mailimlimed kadi dagiti pakaupayan iti sangakabbalayanyo ta mailibakda imbes a bigbigen ken risuten ida? Ngarud dikay pagsiddaawan dagiti dakes a pisikal ken emosional nga epekto dayta iti anakyo, ta aniaman a panangikagumaan a mangilimed iti dayta gagangay laeng a pakaruenna ti pannakaiyebkas dayta.
Ti panangpadakkel kadagiti annak iti maysa a napno ti pakaupayan a lubong mangipaay kadagiti naisangsangayan a karit kadagiti nagannak. Ti panagadal iti Biblia tinulongannan dagiti adu a mangsaranget kadagitoy a karit. Inanamaentayo daytoy, ta ti Autor ti Biblia isu met laeng ti Namunganay iti biag ti pamilia. “Ti kinasirib ti Dios mapaneknekan gapu kadagiti gapuananna,” kinuna ni Jesu-Kristo. (Mateo 11:19, The New English Bible) Babaen ti panangalagadda kadagiti prinsipio ti Biblia, makitanto dagiti nagannak a dagiti Kasuratan ket “naimbag a pakasursuruan, pakababalawan, pakatinggaran, pakadisiplinaan iti kinalinteg.”—2 Timoteo 3:16.
[Ladawan iti panid 10]
Ti nasayaat a panagsasarita bang-aranna ti pannakaupay
[Ladawan iti panid 11]
Napattog ti barito ti gatas, pinagungtan ni manongna, ngem buyogen ti pannakaawat a liniwliwa ni tatangna