Makagunggona Kadi ti Arsisio Kadagiti Nataengan?
“Mapabannayat Kadi ti Panagarsisio ti Panaglakay?” Daytat’ maysa a paulo iti The New York Times agarup lima a tawenen ti napalabas. Impadamag ti artikulo: “Natakuatan dagiti sientista ti medisina manipud Tufts University [idiay Boston] nga uray dagiti lallakay nga agtawen iti 90 ket pumigsa pay ken mapatibkerda dagiti piskelda no ikagumaanda ti naganetget a panagarsisioda.”
Umad-adu dagiti pammaneknek a talaga a magunggonaan dagiti lallakay manipud panagarsisio. Impadamag ti Pebrero 1991 a ruar ti Harvard Health Letter ti maysa a panagadal idi 1990, a kunana: “Siam [nga agtataeng iti maysa a balay a pagtaraknan] nga agtawen iti 87 inggat’ 96 ti nakaturpos iti dua a bulan a naganetget a panagarsisio a mangpatibker kadagiti piskel babaen ti panangusarda iti barbel.” Maipapan iti daytoy a panagadal, inlawlawag ti Mayo Clinic Nutrition Letter: “Dagiti nakipaset ngangngani naminduat’ pimmigsaan dagiti piskel ti sakada, dimmakkel ti piskel ti patongda iti 9 a porsiento ken napasayaatda ti nagapuananda kadagiti pannubok iti panaggarawda.”
Impadamag dagiti managsirarak: “Ti makaay-ayo a pannakitunosda iti programami a panagarsisio ket naisangsangayan no panunotentayo a lakaydan, saanda unayen a makagaraw, agkakanat ti nakaro a sakit ken paliado a panagtigtignayda ken saanda unayen a makapangan.” Napaneknekan manen a napateg ti panagarsisio.
Kas pangarigan, usigenyo ti 90-ti-tawenna a ni Jack Siebert, a naatake idi 1979 a nangparalisado iti kanawan a bagina ken saan a nangpapagna kenkuana malaksid no agusar iti walker. Tunggal agsapa iti unos ti nasurok a sangapulo a tawen, agidda iti katrena ken ingato ti saan a paralisado a gurongna sana garawen dayta iti agarup 20 minuto a kaslattay agbisbisikleta. No dadduma, isadagna ti paralisado a makinkanawan a gurongna iti makinkannigid (kas makita iti ladawan) sana garawen a kaslattay agpedpedal. Saan laeng a nangpapigsa daytoy a regular a panagarsisio kadagiti piskel ti sakana tapno kaskasdi a makapagna babaen iti walker no di ket nangtulong pay kenkuana a mangmantinir iti nasayaat a panagandar ti pusona ken namagtalinaed iti isipna nga alerto.
Isu a laglagipenyo, saan pay unay a naladaw tapno mangrugikayo nga agarsisio. Pudno, mabalin a dikayto pulos nga agtaray iti Boston Marathon—42 kilometro a tarayen—iti lima nga oras ken lima a minuto, kas ti nataray ti 82-ti-tawenna a ni John Kelley idi 1990. Wenno dikayto mataray iti pito nga oras ken siam a minuto, ti nabaelan ti 84-ti-tawenna a ni baing Mavis Lindgren idi 1991. Nupay kasta, indagadag itay napan a tawen ti magasin ti American Heart Association a Circulation: “Napateg nga iyugaliyo ti mangpanunot kadagiti pamay-an nga agbalinkayo nga aktibo.”
Inlawlawag ti magasin: “Uray pay dagiti saan unay a nadagsen nga aramiden iti inaldaw ket makaipaay iti napaut a gunggona iti salun-at ken kissayanna ti posibilidad a panagsakit ti puso. Dagita nga aramid iramanna ti panagpagnapagna, panagmula, panagtrabaho idiay arubayan, panagtrabaho idiay balay, panagsala ken ti naisingasing a panagarsisio idiay balay.”
[Ladawan iti panid 23]
Magunggonaan iti panagarsisio ti maysa a baldado a lakay, kas daytoy 90-ti-tawenna a biktima iti pannakaatake ti puso