Tulongan ti Anakyo a Mangsaranget Kadagiti Parikut iti Eskuelaan

APEKTARANNATAY amin dagiti dumakdakes a kasasaad ti lubong, agraman dagiti annaktayo. Siuumiso nga impadto ti Sao ti Dios, ti Biblia, nga iti kaaldawantayo “dumtengto dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan” ket “dagiti nadangkes a tattao ken dagiti agpampammarang rumang-aydanto manipud dakes nga agturong iti dakdakes pay.” (2 Timoteo 3:1-5, 13) Gapuna, ti panageskuela itatta napno kadagiti pakarigatan bayat a dagiti eskuela makigubalda kadagiti kasasaad a manmano a napadasan dagiti nagannakda idi. Ania ti maaramidan dagiti nagannak tapno matulonganda dagiti annakda a makapagballigi?

Panangpilit ti Kapatadan

Kaaduan nga ubbing mapadasanda ti panangpilit ti kapatadanda no dadduma. Agsennaay ti maysa nga estudiante a Pranses: “Aramiden dagiti nagannak ken ti kagimongan ti kabaelanda, ngem saan nga umdas dayta. Dagiti agtutubo a delingkuente pilitenda dagiti dadduma nga agtutubo. . . . Dagiti nagannak a dida pengdan dagiti annakda dida ar-aramiden ti rumbeng nga aramiden dagiti nagannak.”

Dagiti responsable a nagannak padasenda a tulongan dagiti annakda a mangpatanor kadagiti naespirituan a kualidad a mangipaay iti mental, emosional, ken naespirituan a bileg a kasapulanda tapno maanduranda dagiti makadadael a panangpilit ti kapatadanda. “Sipapasnek nga ikagkagumaanmi a tulongan dagiti annakmi a mangpabileg iti panagraemda iti bagida,” ilawlawag ti maysa nga ama, “tapno didanto marikna a nasken a magun-odda ti anamong dagiti kapatadanda. No saan a napateg kadakuada ti panagbalin a kas kadagiti dadduma nga ubbing, nalaklakada a pagkedkedan ti panangtulad iti dakes nga aramid nga ipilpilit dagiti kapatadanda a rumbeng a pagkedkedanda.” Tapno masuruan dagiti annakna no kasano a tamingenda dagiti narigat a kasasaad, mangipaay daytoy a naganak iti tiempo a panangakemna iti paset ti estudiante ken mannursuro wenno kaklase, nga idramada nga aktual dagiti narigat a kasasaad a mabalin a bumangon ken idemostrada dagiti pamay-an a mangsaranget kadagitoy. Manangsaranaykay koma a naganak, ket tulonganyo ti anakyo a mangpatanor iti panagtalek iti bagina.

Kinasalawasaw

Bayat a bumaba ti moral a pagalagadan ti sangalubongan, gagangayen ti kinasalawasaw. Iti adu a daga masansan a mangngegan dayta uray kadagiti programa ti TV iti nasapa pay nga oras nga adu pay ti agbuya. Gapuna, mangngegan ti kinasalawasaw kadagiti pagay-ayaman iti eskuelaan, pasilio, ken kuarto a pagadalan.

Ikalintegan ti dadduma a mannursuro ti panagsalawasaw ken panagilunod, nga irasonda a mabalin a parnuayen dagiti estudianteda ti kababalinda maipapan iti kasta a panagsasao. Ngem ti kasta a pagalagadan palubosanna laeng dagiti eskuela a mangpatanor kadagitoy a dakes a pagsasao nga agbalin a paset ti maawat nga inaldaw a pagsasao.

Ilawlawag ti maysa a masirib a naganak iti naasi a pamay-an no apay a ti panangisao kadagita a sasao ket di maipalubos iti pamilia. Malapdanna met ti parikut maipapan iti kinasalawasaw iti klase babaen ti panangsukimatna iti listaan dagiti adalen tapno maammuanna no ania dagiti libro nga adalen ti anakna. No adda aniaman a kinasalawasaw kadagiti libro a napili wenno itantan-okna ti imoralidad, nalabit maikalikagumna iti mannursuro ti ubing a mangpili iti maisukat a libro a nasaysayaat dagiti linaonna. Ti natimbeng a yaadani idemostrana ti kinanainkalintegan.​—Filipos 4:5.

Imoralidad ken Droga

Ipalgak dagiti surbey a bigbigen dagiti adu a nagannak a “managbabainda wenno kabainda unay a pagsasaritaan ti sekso idiay pagtaengan.” Ngarud, agpannurayda iti eskuelaan a mangipaay kadagiti annakda iti umiso nga impormasion [maipapan iti sekso]. Ngem ipadamag ti The Sunday Times iti Londres a, sigun iti maysa nga aduanen kapadasan a maestro, ti di gagangay a nakaad-adu a panagsikog dagiti tin-edyer itatta ket “ad-adda a parikut maipapan iti kababalin imbes a parikut iti kinaignorante maipapan iti pamay-an ti pananglapped iti panagsikog.” Kalintegan a nangnangruna dagiti nagannak ti mangipasdek kadagiti pagalagadan ti kababalin nga inanamaenda a taginayonen dagiti annakda.

Pudno met laeng dayta iti panangabuso ti droga. Ti kurang a panangiturong ti nagannak pakaruenna ti parikut. “No agparang a saanen a makaay-ayo ti biag ti pamilia iti ubing,” kuna ti Francoscopie 1993, “ad-adda met ti panagreggetna a mangsapul iti isukatna. [Ti panagtomar] iti droga ti masansan a maysa kadakuada.” Bigbigen ni Micheline Chaban-Delmas, presidente iti institusion a Toxicomanie et Prévention Jeunesse (Drug Use and the Protection of Youth) a “narigat ti agbalin a naganak. Masapul a nakabantayka a kanayon; masansan a dagiti droga ti pamay-an a mangpaalerto kadagiti nagannak nga adda dakes a mapaspasamak. No marikna ti agtutubo a saan nga ikankano ti ina wenno amana no isut’ tukonanda ti droga, mabalin a dagitoy ti kasla karkarna a solusion dagiti parikutna.”

Ilawlawag ti maysa a naganak a taga Canada no kasano nga isu ken ti asawana talaga a naginteresda iti panageskuela ti balasangda: “Itulodmi ni Nadine a mapan ken agawid manipud eskuelaan. Masansan, kalpasan ti panangdagasmi kenkuana, agsasaritakami maipapan iti napasamak iti aldawna. No maammuanmi nga adda kasla serioso a banag, isut’ kasaritami a dagus maipapan iti dayta wenno iruarminto manen dayta a tema no panangrabii wenno bayat ti panagsasarita ti pamilia.” Mayebkasyo ti kasta met laeng a pannakaseknan ken ayat iti anakyo babaen ti panangtaginayon a silulukat iti komunikasion.

Panangasing ken Kinaranggas

Ti panangasing ket “maysa kadagiti makaallilaw unay a parikut iti eskuelaan,” kuna ni Maureen O’Connor iti How to Help Your Child Through School. Napaliiwna met a “kasano man ti panangparigatna kadagiti biktima, masansan a dida kayat nga ibaga dayta iti maysa a nataengan gapu ta agamakda a maibilang a ‘nasikap.’”

Nakalkaldaang ta, dadduma a mannursuro matmatanda ti panangasing a kas gagangay a kababalin. Ngem umanamong dagiti dadduma iti edukador a ni Pete Stephenson, a mamati a ti panangasing ket maysa a “porma ti panangabuso” ket patalgedanna a “saan a pagsayaatan dagiti naasing ti mangitultuloy iti dayta.”

Ania, ngarud, ti maaramidanyo no biktimaen ti maysa a naasing ti anakyo? “Ti kapatgan a salaknib,” insurat ni O’Connor, “isu ti nataengan a komunidad a pagnanaedan [dagiti biktima].” Makisaritakayo iti maysa a mannakipagrikna a mannursuro. Daytoy ipanamnamananto iti anakyo nga ibilangyo a dua a di maanamongan dagita nga agresibo a kababalin. Adun nga eskuelaan ti addaan iti nalawag a pagalagadan a maibusor iti panangasing ta sipapanayag a salaysayen dagiti mannursuro idiay klase.

Biniktima dagiti naasing ni Natalie gapu iti relihionna. “Agsipud ta maysaak kadagiti Saksi ni Jehova, ininsultodak, ket no dadduma dadaelenda dagiti alikamek,” isalaysayna. Tapno marisut ti parikut, imbagana kadagiti dadakkelna maipapan iti dayta, a nangisingasing nga isut’ makisarita kadagiti mannursurona. Inaramidna daytoy. “Inkeddengko met a teleponuan dagiti dadakkel ti dua a kaeskuelaak a mangas-asing kaniak,” kunana pay. “Agsipud ta nailawlawagko ti parikut kadakuada, simmayaaten dagiti kasasaad ita. Iti kasta nagun-odko ti panagtalek agpadpada dagiti mannursurok ken ti kaaduan a kaklasek.”

No dadduma, masarakan dagiti nagannak a ti anakda ti naasing, saan a ti biktima. No kasta, masapul a sukimatenda a naimbag no aniat’ mapaspasamak iti pagtaenganda. “Dagiti ubbing nga agresibo unay ket masansan nga agtataud kadagiti pamilia a saan a mangrisrisut a naimbag kadagiti pagsusupiatan,” ipadamag ti The Times iti Londres, a kunana pay: “Masursuro ti naranggas a kababalin.”

Nakasaksaknapen ti kinaranggas kadagiti dadduma a lugar. No ti napolitikaan a kinariribuk pagbalinenna nga imposible ti panageskuela, masarakan dagiti ubbing a mangipatpateg iti neutralidad, no dadduma, a nainsiriban nga agtalinaeddan iti pagtaengan. Ngem no rumsua ti riribuk no addada idiay eskuelaan, sisisirib nga aglibasda a pumanaw idiay eskuelaan ket agawiddan agingga a maisubli ti kinatalna.

Nakapuy a Panangisuro

Makatulong ti nasayaat a komunikasion iti anakyo ken dagiti mannursuroda no mamataud kadagiti parikut ti nakapuy a panangisuro. “Paregtaenmi a kanayon ti balasitangmi a mangmatmat a sipopositibo kadagiti masursurona idiay eskuelaan,” kuna ti maysa nga agassawa. Ngem no di mapagbalin dagiti mannursuro a makaawis ti adalen, dagus a maupay dagiti ubbing. No kastoy ti kasasaad ti anakyo, apay a dikay paregtaen a makisarita a pribado iti mannursurona?

Tulonganyo ti agtutuboyo a mangisagana kadagiti saludsod a, no nasungbatan, palakaenna ti pannakaawat iti panggep ti leksion ken ti panangammo no kasano nga usaren ti naisuro. Ngem daytoy laeng dina ipanamnama ti pudno ken napaut nga interes iti adalen. Adut’ agpannuray iti bukodyo nga ulidan kas nagannak. Ipakitayo a manangipategkayo babaen ti panangsalaysay kadagiti leksion iti anakyo, ket tumulongkayo kadagiti proyekto a panagsukimat nga intuding ti mannursuro.

Idiay eskuelaan, adda dagiti ubbing a nagtaud iti nasinasina a pamilia, wenno agnanaed iti sidong ti manangabuso ken naliway a kasasaad, ket ngarud kurang ti panagtalek ken panagraemda iti bagida. Makilangenda kadagiti ubbing a mabalin a nasaysayaat ti kasasaadda. Mabigbig ti kaaduan a nagannak a masapul nga itultuloyda a tulongan dagiti annakda a mangsaranget kadagiti parikut a tumaud idiay eskuelaan. Ngem ti ngay pannakilangen dagiti nagannak kadagiti mannursuro? Ania a kita ti relasion ti rumbeng a sukayenda, ken kasano?

[Kahon iti panid 7]

Biktima Kadi ti Naasing ti Anakyo?

BALAKADAN dagiti eksperto ti nagannak a siputanda dagiti mangipalgak a pagilasinan iti anakda. Agkedked kadi a mapan ageskuela, liklikanna dagiti kaeskuelaanna, sumangpet a nasugatan wenno napisang ti kawesna?

Paregtaenyo ti anakyo a mangipudno a siuumiso no ania ti napasamak. Daytoy tulongannakayto a mangammo no ti panangasing ket isu a talaga ti parikut. No talaga a parikut, ngarud makisaritakayo iti maysa a mannakipagrikna a mannursuro.

Tulonganyo ti anakyo a mangsaranget babaen ti panangisingasing a kanayon a nasinged kadagiti mapagtalkan a kaeskuelaanna ken liklikan dagiti lugar ken okasion a mabalin a mapasamak ti panangasing. Ti ubing a managpakatawa ken ammona ti agsao a manglisi iti narikut a kasasaad ti masansan a makaliklik kadagiti naasing.

Liklikan ti nakaro a panagdanag, ket dikay gargarien nga agibales.