Kaanonto nga Agpatingga ti Trahedia?

KAANONTO nga agpatingga ti panagbalin dagiti ubbing a biktima ti pannakakumaw, pannakaabuso, pananggundaway, ken masansan iti dakes nga impluensia dagiti kapatadanda? Salakniban kadi ida ti ad-adu a pannakaipaalagad ti linteg ken naing-inget a dusa dagiti krimen a maibusor kadagiti ubbing? Pasardengen kadi ti ad-adu a programa ti kagimongan a mangipaay ti taraon, pagtaengan, ken edukasion ti panangabuso ken ti panagtalaw iti pagtaengan? Makatulong kadi ti panangisuro kadagiti nagannak a mangipateg kadagiti annakda ti nasaysayaat a kinasigo iti komunikasion tapno matulongan dagiti nagannak a manglapped iti pangawis ti kinaragsak a mangallukoy kadagiti annakda a mapan iti makadadael nga aglawlaw?

Nupay mabalin a makatulong dagita nga addang, agingga a di mapukaw ti kangrunaan a gapu dagita a trahedia, agtalinaedto a maipasidong dagiti ubbing iti adu a panagsagaba. Sigun iti maysa nga agtutubo, aniaman a panangikagumaan a mangtaming iti parikut dagiti timmalaw nga ubbing a saan a manglapped iti panangabuso wenno ti panagliway iti pagtaengan ket mabalin a saan nga epektibo unay tangay ti pannakadangran ket naaramiden.

Ti Kangrunaan a Makagapu

Ania ti kangrunaan a makagapu kadagitoy amin a parikut? Kasanonto a mapukawda? Ilawlawag ti Biblia a ti pamilia ket rarauten dagiti di makita nga espiritu a parparsua, ni Satanas ken dagiti demoniona, a nagragsakanda ti kinaranggas, pananggundaway iti sekso, ken narugit a sekso. (Genesis 6:1-6; Efeso 6:12) Idi adda ni Jesus ditoy daga, rinaut dagitoy a demonio dagiti ubbing. Sinagaba ti maysa nga agtutubo a lalaki ti pannakatutuok a panagkuyegyeg ken pannakaipurruak iti apuy.​—Marcos 9:20-22.

Adu a siglo pay sakbay ti kaadda ni Jesus ditoy daga, pagragsakan dagiti demonio ti panangtutuok ken panangpuor agingga a matay kadagiti ubbing a maidaton iti nakadakdakes a pagano a didios a kas kada Baal, Cemos, ken Molok. (1 Ar-ari 11:7; 2 Ar-ari 3:26, 27; Salmo 106:37, 38; Jeremias 19:5; 32:35) Ngarud, itatta, iti daytoy lubong a kumarkaron ti kinadakesna, saan ngarud a nakaskasdaaw a puntiriaen dagiti demonio ti ubbing nga agsagaba iti sidong dagiti situtulok nga ahente a tattao a mangpabain, mamarigat, ken mamapatay kadagiti agtutubo. Masansan a dagiti mangar-aramid kadagita a nakaam-amak a krimen pumpunnuenda ti isipda iti pornograpia, isu a mangrubrob iti kinarugitda iti sekso.

Kimmaro ti panangpilit dagiti demonio iti pulí ti sangatauan iti panawentayo, ta awagan ti Biblia daytoy a tiempo iti historia a “ti maudi nga al-aldaw” ti agdama a dakes a sistema dagiti bambanag. Impadtona a dagitoy ket “napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan.” Nakarkaro itatta ngem idi, agbanag ti impluensia dagiti demonio iti panangiparangarang dagiti tao iti kinadakes dagitoy a dakes nga espiritu a parparsua. Impadto ti Biblia a dagiti tattao iti kaaldawantayo agbalinda a narungsot, awanan panagteppel, awanan nainkasigudan a panagayat, awanan panagayat iti kinaimbag.​—2 Timoteo 3:1-5, 13.

Nagsayaat ti panangiladawan dayta kadagiti naagum a tattao nga agparnuay kadagiti pelikula, rekord, magasin, ken liblibro a mangitan-ok iti pannakikamalala, droga, panagpakamatay, panangpapatay, panangrames, incesto, panangadipen, ken panangtutuok. Babaen kadagitoy ken kadagiti dadduma a pamay-an, intandudo dagiti demonio ti maysa a kultura, a kas iti dakes nga angin, minulitanna nga agpadpada dagiti isip ken puso dagiti agtutubo ken natataengan, a pinukawna dagiti nasayaat a kababalin ken ti nadiosan a moralidad ti pamilia.

Paset ti pagilasinan iti maudi nga al-aldaw ti yaadu ti panangkumaw iti ubing, panangmolestia, ken panangpapatay. Kanayonanna, kinuna ti Biblia a ‘dagiti tattao managayatdanto iti bagbagida, saan a sidadaan iti aniaman a tulagan, saan a nasungdo, manangparpardaya.’ Gapuna, itatta, masansan a mapugsat ti singgalut ti panagasawa kalpasan la unay ti pannakaaramidda. Bayat nga umadu ti diborsio, umadu met ti panangkumaw dagiti nagannak. Ket umadu ti panangkabkabil ken panangpapatay ti agdama wenno dati nga asawa, a kaaduan kadagiti biktima ti babbai. Gapuna, makitatayo ti maysa a kaputotan dagiti ubbing a paregtaen dagiti nagannakda nga agtalaw babaen ti panangbaybay-a ken panangabuso kadakuada. Kasta met, mailasin ti tiempotayo babaen kadagiti ubbing a “nasukir kadagiti nagannak,” a “natangken ti uloda,” ken kaykayatda ti makikadua kadagiti kapatadanda imbes a raemenda ti nadiosan a nasayaat a kababalin.​—2 Timoteo 3:2-4.

Dandanin Agpatingga ti Trahedia

Nupay kasta, dandanin agpatingga ti impluensia ni Satanas ken dagiti demoniona. (Apocalipsis 12:12) Kunaen ti padto idiay Apocalipsis 20:1-3 a pukawento ti Dios ni Satanas ken dagiti demoniona. Kalpasanna, ti nailangitan a Pagarian ti Dios, nga imatonan ni Jesu-Kristo, iturayannanto daytoy daga iti kinalinteg, nga ipaayna ti kinahustisia ken ipanamnamana ti kinatalged kadagiti amin. (Salmo 72:7, 8; Daniel 2:44; Mateo 6:9, 10) Awanton dagiti naagum a komersial a sistema a mangirurumen kadagiti napanglaw ken manggundaway iti kinakapuy ti tao agpaay iti gunggona, ta “ti lubong aglabas ken kasta met ti tarigagayna.” (1 Juan 2:17) Amin dagidiay agaramid ti kinadakes mapukawdanto, kas ipadto ti Proverbio 2:22: “Dagiti nadangkes . . . magudasdanto ditoy daga.”

Ilawlawag ti Mikias 4:4 nga addanto kinatalged ken talna agpaay kadagiti amin iti baro a lubong ti Dios: “Awanto ti mangpabuteng kadakuada.” Kasano a posible dayta? Babaen iti naarian a linteg ti ayat. Dayta a natan-ok a linteg iturongnanto dagiti amin a panunot ken tignay. Dagidiay agbiag iti dayta a tiempo nasursurodanton nga iparangarang ti personalidad ni Jesus ken ni Amana, ni Jehova a Dios, ta no saan, didanto mapalubosan nga agtultuloy nga agbiag. Babaen ti panangikawesda iti bagbagida kadagiti ‘nadungngo a panagayat ti pannakipagrikna, kinamanangaasi, kinapakumbaba iti panagpampanunot, ken kinaalumamay,’ mapukawto ti kinaagum iti kasasaad ti tao. (Colosas 3:12) Agraniagto ti biag iti kinaragsak; rumimatto dagiti pagtaengan iti kinabara ket ti dungngo agbalinton a gagangay iti isuamin a daga.

Ikari ti Isaias 65:21-23 ti nawadwad a taraon ken nasayaat a pagtaengan para iti isuamin: “Bangonendanto dagiti balbalay, ken agtaengdanto kadakuada; ket agmuladanto kadagiti kaubasan ket kanendanto ti bungada. . . . Didanto agtrabaho iti ubbaw, didanto agpasngay a maipaay iti didigra.” Awanton ti panangabuso. Awanton ti panagsagaba dagiti ubbing wenno nagannak.

Magunggonaan Itan

Uray pay itan, kadagiti maudi nga oras daytoy dakes a sistema, mangyeg kadagiti gunggona ti pannakaammo ken ni Jehova ken ti panggepna a mangisubli itoy daga a paraiso. Nakaipaayen kadagiti adu nga agtutubo ken nagannak ti namnama ken rason a pagragsakan, uray pay no nabiktimada iti tiempotayo. Kas pagarigan, ni Tamara, a nadakamat iti napalabas nga artikulo, ilawlawagna ti napasamak iti biagna.

“Idi agtawenak iti 18, nakiasawaak ket iti dadduma a pamay-an binaybay-akon dagiti ‘gagayyem[ko],’ a dadduma kadakuada ti nagtungpal iti pagbaludan, pannakaadikto iti droga, wenno iti kinabalangkantis. Ngem ikutko pay laeng idi ti isu met laeng a personalidad, gapuna nangrugi dagiti pannakisupiat iti asawak. Nupay kasta, kalpasan la unay ti panangipasngayko iti anakmi a lalaki, adda napasamak a naan-anay a nangbalbaliw iti biagko. Nakasarakak iti Biblia ket rinugiak a binasa dayta. Maysa a rabii binasak ti kapitulo idiay Proverbio a kunana a ti ‘pannakasarak iti kinasirib ket kas pannakasarak iti nalmeng a gameng.’ (Proverbio 2:1-6) Sakbay a naturogak iti dayta a rabii, inkararagko dayta a kinasirib. Iti sumaganad nga agsapa, kiniriring dagiti Saksi ni Jehova ti doorbellko. Rinugiak ti nakipagadal iti Biblia kadakuada, ngem medio nabayag bassit nga inyaplikarko ti nasursurok manipud iti Biblia. Kamaudiananna, inkeddengkon a suroten iti Nakristianuan a wagas ti panagbiag ket nabautisaranak. Itan, kaduak ti asawak, tumultulongakon kadagiti dadduma nga umawat iti pannakabang-ar nga ipaay ti Dios.”

Wen, nasarakan ni Tamara ti Gubuayan dagiti amin a pannakabang-ar, ni Jehova a Dios. Isut’ nailangitan nga Ama a dinto mangbaybay-a kadagidiay a kumpet kenkuana. Ibaga ti Salmo 27:10 kadatayo: “No da ama ken ina baybay-andak, ni ngad Jehova pidutennakto.”

Ni Domingos, a nadakamat nga immuna, nakasarak met iti pudno a pamilia a nangipaay iti liwliwa, pammaregta, ken saranay. Isalaysayna: “Maysa nga aldaw nakaawatak iti maysa a kopia ti Panagimdeng iti Naindaklan a Mannursuro ket nasdaawak a nakaammo nga adda nagan ti Dios, Jehova.a Timmabunoak iti maysa kadagiti gimong dagiti Saksi ni Jehova ket nasdaawak a makakita nga awan ti panangidumduma a naibatay iti kasasaad iti kagimongan. Rinugian dagiti Saksi ti nangyadal iti Biblia kaniak nupay nakurapay ti panagkawkawesko, saan a nasayaat ti ugalik, ken diak agtalek iti isuamin. Nagin-inut a tinulongandak a mangidian iti dati a wagas ti panagbiagko. Tinulongandak pay a manggun-od iti trabaho. Kamaudiananna, natulonganak a rumang-ay nga agturong iti bautismo.”

Ti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova ket kas maysa a salaknib kadagiti agtutubo. Maragsakan dagiti Saksi a tumulong iti asinoman nga agtarigagay a mangammo iti nakaskasdaaw a namnama iti masanguanan. Dakkel ti liwliwa a yegna kadagidiay mangbirok iti pannakirelasion iti nailangitan nga Amada, tangay nasanay dagiti Saksi a mangipaay iti balakad ken panangiwanwan manipud iti Sao ti Dios, ti Biblia. Ilawlawag ti maysa a Saksi a masapul a maipakita kadagiti agtutubo a makarimon met ken ni Jehova ti makarimon a kasasaad a pakasarakanda iti bagbagida. Kuna ti Saksi: “Di kayat ni Jehova a maabuso dagiti ubbing. Dina kayat nga agbalinda a malidliday. Ngem dina kayat nga isukatda ti maysa a kita ti panangabuso iti sabali a kita ti panangabuso​—panangabuso a malak-amanda kadagiti lansangan. Mabalin nga agkonsultada kadagiti nataengan nga indibidual iti organisasion ni Jehova tapno maibagada kadakuada maipapan kadagiti parikutda ken maipakita no kasano ti panangrisutda iti parikut.”

Para kadagiti ubbing a mangipangag, mangipaay ti Sao ti Dios iti nabileg a pakagutugotan a mangliklik iti silo ti panangpilit ti kapatadan. Ni Frances, maysa a 17-tawenna a balasitang, ti ginargari ti kaeskuelaanna nga agay-ayam iti hooky idiay eskuelaan iti namin-adu a daras a dina imbagbaga kadagiti nagannakna. Kamaudiananna, isut’ timmalaw idiay pagtaengan. Kalpasan ti adu nga oras a panangpadanagna kadagiti nagannakna, isut’ nagawid. Kalpasanna, bimmisita ti dua a Saksi manipud iti kongregasionna. Naammuanda a ti kasasaad ti pamilia saan nga isu ti nakaigapuan ti parikut, ket siaayat a nangipaayda iti balakad. Inlawlawagda ti Nakristianuan nga obligasion dagiti agtutubo a mangraem kadagiti nagannakda (Efeso 6:1, 2); a masapul a liklikan ti di kinamapagtalkan, tangay nagay-ayam iti hooky a dina imbagbaga kadagiti nagannakna (Efeso 4:25); ken ti kinapateg iti panangliklik iti dakes a pannakikuyog. (1 Corinto 15:33) Isut’ immanamong.

Tulong Manipud iti Ngato

Nakasarak met ni Cheryl iti tulong manipud ken Jehova iti panangtamingna ti panangkumaw ti dati nga asawana kadagiti annakna.b Idi napagsaludsodan no aniat’ nangtulong kenkuana a makapagballigi itoy a dakes a kapadasan, kinunana: “Ti immuna nga inaramidko isut’ panangbasak iti Salmo, nangnangruna ti Salmo 35. Makaliwliwa a maammuan a ni Jehova nakitana ti kinaawan hustisia a mapaspasarak.” Kunaen ti Salmo 35:22, 23: “Sika nakitam, O Jehova. Dika agulimek. O Jehova, dika kadi adayo kaniak. Matignayka kadi, ket agriingka iti kalintegak, . . . iti met laeng kalintegak.”

Kalpasan ti dua a tawen, babaen iti saranay ni Jehova ken tulong manipud kadagiti Saksi, sinango ni Cheryl ti dati nga asawana, ket binisitana dagiti annakna. Nakaipaay iti makaliwliwa a sungbat no apay a napasamak daytoy kadakuada ken impanamnamana kadakuada a dina binaybay-an ida. Agsipud ta sinanay ni Cheryl dagiti annakna nga agdayaw ken Jehova, nabaelanna nga imbaga kadakuada ti panagtalekna kadakuada. Inlawlawagna: “Ammok nga ay-ayaten dagiti annakko ni Jehova, ket dina ipalubos ti napaut a pannakadangran a dumteng kadakuada.”

Kastat’ pannakarisut ti parikut. Babaen ti kankanayon a panangikagumaan ni Cheryl a makilangen kadagiti opisial ti imigrasion iti ganggannaet a daga ken ti panagtalekna ken ni Jehova babaen iti napasnek a panagkararag, naisubli dagiti annakna kenkuana. Kinuna ni Cheryl: “Talaga a makunak a babaen laeng iti tulong ni Jehova a napasublik ida.”

Anian a nagpateg ti panangisurotayo kadagiti annaktayo itan tapno maammuanda no asino ni Jehova ket agdayawda kenkuana! Kuna ti Biblia idiay 1 Pedro 3:12 a dagiti mata ni Jehova “addada kadagiti nalinteg, ket dagiti lapayagna naiturongda iti ararawda.” Talaga a maysa a pagkamangan dagiti annaktayo ni Jehova. Ti naganna ket “nabileg a sarikedked. Ti nalinteg agkamang kenkuana ket masalakniban.”​—Proverbio 18:10.

Nupay agbibiagtayo iti nakapegpeggad a tiempo ket di kanayon a maammuan no aniat’ mapasamak kadagiti annaktayo, ammo dagiti nagannak nga agdaydayaw ken Jehova nga awan ti napaut a pannakadangran a dumtengto kadagiti agtutuboda a matalek. Inkarina pay nga isublina manipud ken patay dagidiay amin a nagsagaba kas biktima iti tiempotayo ken pukawenna ti saem ken panagsagaba a naipaay kadakuada.​—Isaias 65:17, 18; Juan 5:28, 29.

Nakaskasdaaw ti namnama iti baro a lubong ti Dios. Kasta met ti pannakabigbig nga iti mabiiten pukawenton ti Dios ni Satanas ken ti dakes a sistemana ditoy daga. Awanton ti aniaman a pagpeggadan dagiti annaktayo. Maysa kadagiti kanta a kankantaen dagiti Saksi ni Jehova kadagiti gimong ti kongregasionda kastoy ti panangiladawanna ti dayta a baro a sistema: “Inton agkantat’ ub-ubbing,/narag-on, natalnan amin,/ken natnatay agungardan,/no gunggonat’ mamatmatan”!

Iti sumaganad a pannakasabetyo iti dadduma kadagiti Saksi ni Jehova, dawatenyo kadakuada nga ipakitada kadakayo no kasano a maammuanyo met ti ad-adu pay maipapan kadagiti pagrag-oan nga adda iti masanguanan iti umay a baro a lubong ti Dios iti kinalinteg. Maragsakandanto a tumulong kadakayo a makakita no kasano a ti Sao ti Dios makayeg iti adu a liwliwa itan ken ti biag nga agnanayon kamaudiananna.​—Salmo 37:29; Apocalipsis 21:4, 5.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 12]

“Di kayat ni Jehova a maabuso dagiti ubbing”