Pananggun-od iti Nasaysayaat a Pannakaaat
“DIAK kunaen a daytat’ nakasaysayaat a tiempo iti panagbiag ti babai,” inamin ti maysa a babai a naglasat iti menopause, “ngem pagarupek a makasursuroka manipud iti dayta. Nasursurok a raemen dagiti limitasionko. No kasapulan ti bagik ti bassit a panangtaripato wenno inaná, ipangagko ket ipaayko ti rumbeng a panagraem.”
Maysa a surbey kadagiti babbai a naipadamag iti magasin a Canadian Family Physician ipalgakna a “ti di pannakaammo iti inanamaen” isut’ kadadaksan a banag maipapan iti menopause. Nupay kasta, marikna dagiti babbai a nakaawat iti menopause a maysa a gagangay a panagbalbaliw a “saanda unay a madanagan, naliday, ken naalipunget ket ad-adda a manginanamada iti panagbiagda.”
No Ania Dayta
Kastoy ti panangdepinar ti Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary iti menopause: “Ti tiempo ti gagangay a panagsardeng ti panagkadawyan a gagangay a mapasamak iti nagbaetan dagiti tawen nga 45 ken 50.” Naibilang met ti menopause a kas ti maudi a panagsardeng ti panagkadawyan.
Iti dadduma a babbai, pettat nga agpatingga ti panagkadawyan; maturpos ti maysa a tiempo ti panagkadawyan ket saanen a pulos a dumteng ti sabali. Kadagiti dadduma, agsublisubli, a dumteng a mabaetan ti tallo a lawas wenno sumagmamano a bulan. No mapalabasen ti intero a makatawen a din agkadawyan ti babai, pudno a maibaganan a dimtengen ti menopause idi naudi a panagkadawyanna.
Kaano ken Apay a Mapasamak Dayta
Dagiti natawid a pagannayasan, sakit, rigat, pannakaagas, ken pannakaopera maimpluensiaanna ti tiempo ti idadatengna. Idiay Norte America, ti promedio a tawen nga idadateng ti menopause ket agarup 51. Ti tiempo ti idadatengna ket kaaduanna a manipud iti apagtapog ti 40 agingga iti 55 ket manmano a nasapsapa wenno naladladaw. Ipamatmat ti estadistika a dagiti babbai nga agsigarilio nasapsapada nga ag-menopause ket dagiti nadagdagsen a babbai naladladawda nga ag-menopause.
Iti pannakaipasngay, linaonen dagiti obario ti babai ti amin nga itlog a magun-odanna, sumagmamano a gasut a ribo ti bilangda. Bayat ti tunggal panagkadawyan, manipud 20 agingga iti 1,000 nga itlog ti agmataengan. Kalpasanna, maysa wenno sagpaminsan nasurok a maysa, ti iruar ti obario ket mabalin a mapertilisado. Matay dagiti dadduma a nataengan nga itlog. Kasta met, maitunos iti proseso ti panagmataengan ti itlog, kankanayon nga umadu ken bumassit ti kaadu ti estrogen ken progesterone.
Bayat nga aglasat ti babai iti arinunos ti tawtawen a 30, mangrugin a bumassit ti kaadu ti estrogen ken progesterone, a mabalin a main-inut wenno umadu/bumassit, ket mabalin nga awan rummuar nga itlog iti tunggal panagkadawyan. Saanen a regular ti panagkadawyan, a gagangay a nabatbattaway ti idadatengna; agbaliwen ti wagas ti panagkadawyan, nga agbalin a nakiddit wenno nabulos. Kamaudiananna, awanen ti mairuar nga itlog, ket sumardengen ti panagkadawyan.
Ti maudi a panagkadawyan isu ti panagpatingga ti proseso ti panagbalbaliw ti kaadu ti hormone ken ti panagandar ti obario a mabalin nga agpaut agingga iti sangapulo a tawen. Nupay kasta, agtultuloy a patauden dagiti obario ti sangkabassit nga estrogen iti agarup 10 agingga iti 20 a tawen kalpasan ti menopause. Dagiti adrenal gland ken dagiti selula ti taba mangpataudda met ti estrogen.
Napateg a Panagbalbaliw iti Panagbiag
Dagiti tisyu a sensitibo iti wenno agpannuray iti estrogen ket maapektaranda bayat a bumassit ti estrogen. Makuna a ti panagbara ti bagi ket resulta dagiti epekto ti hormone iti paset ti utek a mangtimtimbeng iti temperatura ti bagi. Saan nga ammo ti eksakto a mekanismona, ngem kasla lumamiis ti thermostat ti bagi ta ti temperatura a marikna idi a komportable ket giddato nga agbalinen a nabara, ket bumara ti bagi ken agkaling-etan tapno palamiisanna ti bagina.
Iti librona, ti The Silent Passage—Menopause, kuna ni Gail Sheehy: “Kagudua kadagiti amin a babbai nga addaan iti panagbara ti bagi mangrugi a mariknada ida bayat nga agkadkadawyanda pay laeng a gagangay, a mangrugi iti apagtapog ti tawen nga uppat a pulo. Ipakita dagiti panagadal a kaaduan a babbai agbara ti bagida iti unos ti dua a tawen. Kakapat kadagiti babbai mariknada ida iti unos ti lima a tawen. Ket marikna ti 10 porsiento kadakuada iti unos ti panagbiagda.”
Iti daytoy a tiempo ti panagbiag ti babai, umingpis dagiti tisyu ti mabagbagi ket saan unayen nga agbasá bayat a bumassit ti estrogen. Dadduma a sintoma a mapadasan ti babbai, kuna ni Gail Sheehy, mabalin nga iramanna ti “panagling-et iti rabii, di pannakaturog, di matimbeng a panagandar ti basisaw, pettat nga idadakkel ti siket, panagbitik ti puso, panagsangit nga awan gapgapuna, panagpungtot, migraine, panaggagatel, panagariyamyam ti kudil, [ken] pannakalipat.”
Dagiti Tiempo ti Panagliday
Patauden kadi ti ibabassit ti estrogen ti panagliday? Nagbalin a topiko ti adun a debate daytoy a saludsod. Ti sungbat kasla ipamatmatna a paglidayenna ti dadduma a babbai, kas kadagidiay nga agbaliwbaliw ti riknada sakbay pay ti panagkadawyanda ken dagidiay makurkurangan ti turog kas resulta iti panagling-et iti rabii. Dagiti babbai iti daytoy a grupo ti kasla sensitibo unay kadagiti emosional nga epekto ti ibabassit/yaadu dagiti hormone. Sigun ken Gail Sheehy, dagitoy a babbai gagangay a “mabang-aranda unay no makagtengdan iti tiempo a nalpasen ti menopause” ket agpapadan ti kaadu ti hormone.
Nakarkaro pay dagiti sintoma a mapadasan dagiti babbai a pettat nga ag-menopause kas resulta ti radiasion, chemotherapy, wenno ti pannakaikkat ti dua nga obario gapu iti operasion. Dagitoy a pamay-an pataudenna ti kellaat nga ibabassit ti estrogen ket iti kasta mangrugin dagiti sintoma ti menopause. Mabalin a maireseta ti pannakasukat ti estrogen kadagitoy a kaso, agpannuray iti salun-at ti babai.
Adu ti nagdudumaan ti kinakaro ken kita dagiti sintoma kadagiti nagduduma a babbai, uray pay kadagiti babbai nga agkabagian. Ti makagapu ket agduma ti kaadu dagiti hormone kadagiti babbai ken agduma met ti kaadu ti ibabassitda. Mainayon pay, agduduma ti rikna dagiti babbai, pakarigatanda, abilidadda a mangsaranget, ken ti pananginanamada bayat nga umadanida iti menopause.
Ti tiempo ti menopause masansan a maigiddan kadagiti dadduma a makaparigat a kasasaad iti panagbiag ti babai, kas iti panangaywan kadagiti lallakayen/babbaketen a nagannak, panagtrabaho, pannakaimatang kadagiti ubbing a dumakdakkel ken pumanawdan iti pagtaengan, ken dadduma pay a panagbalbaliw iti biag a kinaagkabanuag. Dagitoy a pakarigatan mabalin a pataudenna dagiti pisikal ken emosional a sintoma, agraman ti kinamanaglilipat, di panangikaskaso, panagdanag, kinaalipunget, ken panagliday, a mabalin a maipambar a maigapu iti menopause.
Maysa a Tukad ti Panagbiag
Ti menopause ket saan a panagpatingga ti makagunggona a panagbiag ti babai—panagpatingga laeng ti biagna nga agpaadu. Kalpasan ti maudi a panagkadawyan ti babai, nataltalgedton dagiti riknana, saanen nga agbaliwbaliw babaen iti binulan nga ibabassit dagiti hormone.
Nupay impamaysatayo iti panagsardeng ti panagkadawyan gapu ta daytat’ nalawag a panagbalbaliw, dayta ket panangiparangarang laeng iti proseso ti panagbalbaliw bayat nga agsardengen ti babai iti biagna nga agpaadu. Ti pubertad, panagsikog, ken panagpasngay ket panawen met iti panagbalbaliw a mapakuyogan kadagiti panagbalbaliw ti hormone, bagi, ken emosion. Ngarud, ti menopause, isu ti maudi, ngem saan nga isu ti kakaisuna a tiempo nga inapektaran ti hormone a panagbalbaliw iti biag ti maysa a babai.
Gapuna, ti menopause ket maysa a tukad ti panagbiag. “Nalabit,” insurat ti dati nga editor in chief iti Journal of the American Medical Women’s Association, “sumardengton ti panangmatmat dagiti tattao iti menopause a kas maysa a pakarigatan, wenno uray pay kas ‘ti panagbalbaliw,’ ket makitada dayta a siuumiso a kas ‘sabali manen a panagbalbaliw.’”
Mangipanamnama, kunaen ti libro a Women Coming of Age a ti pagpatinggaan ti kinabunga ti babai “ket gagangay ken di maliklikan a kas iti naikeddeng a panangrugina. Ti pannakagteng iti menopause ket talaga a pagilasinan ti pisikal a salun-at—maysa a pagilasinan a ti makin-uneg a pagorasan ti bagi[na] ket nasayaat ti panagandarna.”
Ania, ngarud, ti mabalin a maaramidan tapno pagbalinen a naannayas ti panagbalbaliw no mabalin? Ken kasano a makasaranay ti asawa ken dagiti miembro ti pamilia iti daytoy a panagbalbaliw ti biag? Usigen ti sumaganad nga artikulo dagitoy a banag.
[Ladawan iti panid 6]
Ti menopause masansan a maigiddan kadagiti dadduma a makaparigat a kasasaad, a pakairamanan ti panangaywan kadagiti lallakayen/babbaketen a nagannak