Ti Panangmatmat ti Biblia

Aniat’ Panggep ti Biag?

“IKALINTEGAN DAGITI MANGITANTANDUDO KEN DARWIN A TI NATURAL SELECTION KET UMDASEN A PANGILAWLAWAG ITI ORGANIKO A BIAG. NGEM KASLA NAINSIRIBAN A NO RUMANG-AY TI MAYSA NGA ORGANISMO NGA AGBALIN A NARIKRIKUT, AD-ADDA A MANAGBABAIN KEN INTELIHENTE, NGARUD TI MAKAGAPU KET DAGIDIAY A KUALIDAD KET KASAPULAN.”​—DYLAN THOMAS (1914-53, DUMADANIW KEN AUTOR ITI WALES).

SAANEN a kabbaro ti panangsapul iti panggep ti biag. Daytat’ pinampanunoten dagiti managusiuso iti adu a siglo. Ipakita ti nabiit pay a panagsaludsod a daytat’ ad-adda a pampanunoten dagiti taga New Zealand itatta ngem iti napalabas a sangapulo a tawen. Uppat-a-pulo ket siam a porsiento iti populasion, nga agtawen iti 15 ken natataengan pay, kunaen ti report a naipablaak idiay Listener, “ti masansan a mangpampanunot iti panggep ti biag,” a ngimmato iti 32 porsiento idi naaramid ti umasping a surbey idi 1985.

Kasla yeb-ebkas dagiti taga New Zealand ti rikrikna dagiti tattao iti dadduma a nasion. Ituloy pay ti Listener: “Ti kumarkaro a panagannayas nga agduadua iti kinapateg ti kaaddatayo nalabit ipamatmatna nga ad-adda nga agdandanagtayo itan ngem idi dekada ’80, ad-adda nga agduadua iti pagturongantayo.”

Nabatad a dagiti sungbat nga impaay dagiti ebolusionista iti sapasap a saludsod nga, Apay addatayo ditoy? ket saan a makapnek iti umad-adu a bilang ti tattao. Makaipaay kadi ti Biblia ti moral a panangiturong a kasapulan tapno masarakan ti maysa ti panggep ti biagna?

“Kangrunaan a Puersa a Mangtignay”

Kadagiti amin a parsua iti daga, ti laeng tao ti mangpampanunot iti panggep ti biag. Ammoyo kadi no apay? Mangipaay ti Biblia ti maysa a rason idiay Eclesiastes 3:11. Maipapan iti Namarsua, kunaenna: “Inikkanna ti tattao iti kabaelan a mangammo iti napalabas ken ti masanguanan.” (The New English Bible) Nupay amin a nabiag salsalimetmetanda ti biag, kasla naisangsangayan ti tao iti panangpampanunotna iti tiempo​—napalabas, agdama, ken masanguanan. Mabalin a mennamennaen ti tao ti napalabas ken manginanama iti masanguanan, nga agplano maipaay iti dayta, wen, sipapasnek pay nga agtarigagay a makiraman iti dayta. Ket mabalin a maupay no dina matungpal dagiti arapaapna maipapan iti masanguanan gapu iti apagkanito a kasasaad ti ababa a panagbiagna.

Gapuna, ti laeng tao ti agsaludsod, Apay addaak ditoy? Sadino ti pagturongak? Nagsurat ni sikiatrista a Viktor Frankl: “Ti panangikagumaan a mangsapul iti panggep ti biagna isu ti kangrunaan a puersa a mangtignay iti tao. . . . Awanen ti aniaman ditoy lubong, kunaek a buyogen ti panagkedked, a mabalin a sieepektibo a tumulong iti maysa a lumasat uray pay iti kadadaksan a kasasaad, no di ti pannakaammo nga adda panggep ti biagna.”

Pinatalgedan ni Jesus ti Natakuatan ni Solomon

Ti panangammo ti panggep ti biag tinignayna ti interes dagiti tattao idi ugma. Usigentayo ti dadduma a pasamak iti historia idi napalabas a tallo a ribo a tawenen iti pagarian ti Israel iti sidong ti turay ni Solomon. Kenkuana, kinuna ti Reina ti Sheba: “Napudno a damag ti nangngegak iti dagak met laeng a maipapan kadagiti ar-aramidmo, ken iti kinasiribmo. Nupay kasta diak pinati dagiti sasao, agpapan yaayko, ket isu ti nakita dagiti matak; ket adtoy! ti kagudua saan a naibaga kaniak. Ti kinasiribmo ken ti kinarang-aymo labsanda ti dayaw a nangngegak.”​—1 Ar-ari 10:6, 7.

Iti panangisuratna iti libro ti Biblia nga Eclesiastes, pinakaammuan ni Ari Solomon dagiti managbasana kadagiti resulta ti maysa nga eksperimento nga inaramidna a mangilawlawag iti panggep ti biag. Daytat’ maysa nga eksperimento kadagiti gundaway a mangtagiragsak iti biag a maitutop iti gagangay nga ari iti Dumaya idi ugma. Iti kapitulo 2, bersikulo 1-10, nalawag nga inladawanna ti naragsak a biag a narigat a panunoten itatta. Pinadasna ti isuamin nga ipaay ti biag babaen kadagiti material a kinabaknang ken nainlasagan a ragragsak. Aniat’ makunana maipapan iti kinapateg dagita nga aramid? Ti sungbatna pagsiddaawenna ti nalabes panagtalekna.

Idi sublianna a panunoten amin dagitoy a banag, masansan a negatibo ti pangngeddengna. Awan mamaay dagitoy, panangsayang ti tiempo. Isut’ nagsurat: “Idin kinitak dagiti amin nga ar-aramid a pinataud dagiti im-imak ken ti aramid a nagbannogak nga inaramid ket, adtoy! isuda amin barengbarengda ken maysa a panagagawa iti angin, ket awan idi ti gunggona iti baba ti init.”​—Eclesiastes 2:11.

Kinunana nga, iti kasayaatan a kasasaad, dagiti naindagaan a ragragsak mangyegda laeng ti temporario a ragsak. Uray pay ti kinasirib ti tao dina maispal ti tao manipud ut-ot ken panagdandanag iti biag.

Umasping iti dayta ti sungbat ni Jesu-Kristo iti pakaseknan ti maysa a tao maipapan iti namaterialan a tawid, idi kinunana kadagiti umim-imdeng a bunggoy: “Pagtalinaedenyo a silulukat dagiti matayo ket agaluadkayo a maibusor iti tunggal kita ti kinaagum, agsipud ta uray no addaan kinaruay ti maysa a tao ti biagna saan nga aggapu kadagiti bambanag nga ik-ikutanna.”​—Lucas 12:15.

Ni laeng Jehova a Dios ti naan-anay a makaparmek iti kinakapuy ti tao iti inaldaw a panagbiag ken makaipaay iti nainsiriban a panggep dagiti tignay ti tao. Gapuna, awan mamaay ti biag no awan ti Dios. Kas nailanad idiay Eclesiastes 12:13, inlawlawag ni Solomon: “Daytoy isu ti pagbanagan ti panggep, amin nangngegan: Agbutengka iti Dios ket salimetmetam dagiti bilbilinna. Ta daytoy isu ti dagup ti rebbeng ti tao.”

Panangtakuat iti Panggep ti Biag

Maulit-ulit a pinatalgedan ni Jesu-Kristo ti keddeng ni Solomon a ti panggep ti biag saan a maisina iti nasayaat a panagbuteng iti Dios. “Adda a naisurat,” kinuna ni Jesus, nga inadawna ti Sao ti Dios, “Ti tao agbiag, saan nga iti tinapay laeng, no di ket iti tunggal sao a rumrummuar iti ngiwat ni Jehova.” (Mateo 4:4; Deuteronomio 8:3) Wen, tapno makapnek ti biag ti maysa a tao, di mabalin a di ikankano ti naespirituan nga aspeto. Maipapan kenkuana, kinuna pay ni Jesus: “Ti taraonko isu ti panangaramidko iti pagayatan daydiay nangibaon kaniak ken panangturposko iti trabahona.” (Juan 4:34) Ti situtulnog a panagserbi iti nailangitan nga Amana isu ti gubuayan iti rag-o ken pannakapnek. Daytoy ti nangtaraon kenkuana. Nangted daytoy ti panggep iti biagna.

Ngarud, magtengan kadi ti biag ti naan-anay a kabaelanna no awan ti Dios? Saan! Makapainteres, naminsan nagsurat ni historiador Arnold Toynbee: “Ti pudno a panggep ti natantan-ok a relihion isu ti panangisaknap kadagiti naespirituan a balakad ken kinapudno nga isu ti kababagasna iti kaaduan a kararua a madanonna, tapno tunggal maysa kadagitoy a kararua mabaelanda a tungpalen ti pudpudno a panggep ti Tao. Ti pudpudno a panggep ti tao isu ti panangidayaw iti Dios ken mangtagiragsak Kenkuana iti agnanayon.” Inyebkas ni mammadto a Malakias ti panangmatmat ti Dios: “Dakayo a tattao mabigbigyonto ti nagdumaan ti nalinteg ken ti managdakdakes, daydiay agserserbi iti Dios ken daydiay saan a nagserbi kenkuana.”​—Malakias 3:18.

[Ladawan iti panid 26]

“The Thinker,” ni Rodin

[Credit Line]

Scala/Art Resource, N.Y.