Panagkakabbalay a Buyogen iti Ayat

Patgek a Lola ken Lolo,

Naimbagkayo met laeng aya? Kasla makapampanatengak.

Agyamanak iti pannakiay-ayamyo kaniak idi naminsan a kalman. Impandak idiay parke ken iti pagdigosan ti publiko. Tinagiragsakko unay dayta.

Inton sumaganad a tawen iti Pebrero 11, addanto konsierto iti eskuelaanmi. No addanto manen wayayo, pangngaasiyo ta umaykayonto.

Maragragsakankami no umaykayo, Lola ken Lolo.

Pangngaasiyo ta aywananyo ti bagiyo, ken kanayon koma a naimbagkayo. Lumamlamiisen [ti tiempo], gapuna agan-annadkayo tapno dikay agpanateng.

Inanamaek ti iyaayyonto manen a makiay-ayam kaniak. Pangngaasiyo ta idanonyo ti pakomustak kada Yumi ken Masaki.

Mika (Haponesa)

SINURATANNAKAY kadin ti apokoyo iti kastoy? No wen, idi naawatyo dayta, awan duadua a nagrag-okayo unay. Dagita a surat ket pammaneknek iti nagsayaat ken manangipateg a relasion dagiti apong ken appoko. Ngem ania ti kasapulan tapno maipasdek, mataginayon, ken mapabileg daytoy a kita ti relasion? Ken kasano a talaga a magunggonaan ti tallo a kaputotan?

Ayat​—“Naan-anay a Singgalut ti Panagkaykaysa”

Kuna da Roy ken ni Jean, dua a Britano nga apong: “Mariknami a dagiti kangrunaan a prinsipio isu ti panangbigbig iti kinaulo ken ti panaglalangen a buyogen iti ayat.” Dagitoy dua a Saksi ni Jehova ti nangisitar a nangnangruna iti teksto iti Colosas 3:14, a mangdeskribir iti Nakristianuan nga ayat kas “naan-anay a singgalut ti panagkaykaysa.” Ti ayat pataudenna ti panagraem, panangpampanunot, panangipateg, ken panagkaykaysa ti pamilia. No sumangpeten ni tatang manipud iti trabaho, tumarayen ti intero a pamilia a sibabara a mangsabat kenkuana. No adda ayat iti pamilia, kasta met laeng ti mapasamak no sumangpet dagiti apong. “Addan da Lola ken Lolo!” siraragsak nga iyikkis ti maragragsakan nga ubing. Dayta a rabii, mangrabii ti pamilia agraman dagiti apong, ket kas iti nakayugalian, agtugaw ti apong a lakay iti kabesera. Mailadawanyo kadi ti bagiyo ken ti pamiliayo iti kastoy a naayat nga eksena? Tagiragsakenyo kadi daytoy a bendision?

“Ti Ubanan nga Ulo Balangat ti Kinadayag”

Nakabatbatad, ti ayat ken panagraem kadagiti apong masapul nga agtultuloy a maiparangarang, saan laeng a kadagiti naisangsangayan nga okasion. Gapu itoy, nasken a kanayon a sursuruan dagiti ubbing. Makasursuro ti ubbing a mangayat kadagiti kabagian ken ti dadduma iti uneg ti pamilia, babaen ti panangtulad iti ulidan dagiti nagannakda. Nakapatpateg ti ulidanda, kas dinakamat ti adu a napagsaludsodan iti daytoy a tema. Kunaen ni Macaiah, maysa nga ama a taga Siudad ti Benin, Nigeria: “Patiek a ti ulidanko a mangraraem kadagiti katugangak nakatulong met kadagiti annakko nga agbalin a napakumbaba ken managraem. Awagak dagiti katugangak a ‘Daddy’ ken ‘Mommy.’ Mangngeg ken makita dagiti annakko a raemek ida a kas kadagiti bukodko a nagannak.”

No saan a raemen dagiti appoko dagiti apongda, mabalin a maupay dagitoy, saan a gapu iti biddut a mismo no di ket gapu ta saan a korehiren dagiti nagannak ida. Kuna ni Demetrio, maysa nga apong a taga Roma, Italia: “Makitak ti panagayat ti anakko a babai ken ti manugangko a lalaki kadakami iti pamay-an a panangsursuroda kadagiti appokomi a mangdayaw ken mangraem kadakami.” Sagpaminsan, mabalin a napasig unay ti panangtrato dagiti appoko kadagiti apongda, ta kasla kaay-ayamda laengen a kaedadda ida, wenno natangsit pay ketdi ti kababalinda. Rebbengen dagiti nagannak a korehiren ti kasta a pagannayasan. Kuna ni Paul, maysa a Saksi a taga Nigeria: “Agarup makatawenen, rinugian dagiti ubbing a tagibassiten ni nanangko. Idi nadlawko daytoy, imbasak kadakuada ti Proverbio 16:31: ‘Ti ubanan nga ulo balangat ti kinadayag,’ ken impalagipko met kadakuada nga inak ni Lolada. No kasano a raemendak, rumbeng nga agraemda met kenkuana. Inyadalko met kadakuada ti kapitulo 10 ti libro a Ti Kinaagtutuboyo​—Pananggun-od ti Kasayaatan iti Dayta,a a napauluan ‘Kasanot’ Panangmatmatyo kadagiti Nagannak Kadakayo?’ Ita, awanen ti aniaman a parikutda iti panangraem ken ni apongda a baket.”

Dagiti Gunggona iti Panangparang-ay iti Relasion ti Pamilia

Maparang-ay ti panagpinnateg dagiti miembro ti pamilia uray no adayo ti pagindegan ti maysa ken maysa. Kunaen ni Stephen, maysa nga apong a lakay a taga Nigeria: “Suratanmi ti tunggal maysa nga apokomi. Adut’ tiempo a busbosen daytoy a trabaho, ngem dakkel unay ti gunggona iti panangpabileg ken panangtaginayon iti nasinged a relasion kadagiti appoko.” Nasken unay ti panangikagumaan dagiti nagannak iti daytoy. Dadduma, sigun iti kasasaadda, kanayon ti komunikasionda babaen iti telepono.

Ilawlawag ni Giuseppe, maysa nga apong a lakay a taga Bari, Italia, nga addaan iti 11 nga appoko, no kasano a pinarang-ayna ti nabara a pannakigayyem kadagiti kasisingedan a miembro ti pamiliana: “Itatta, tallo kadagiti innem a pamilia a mangbukel iti ‘nasinged a pamiliak’ ti adayon ti pagnanaedanda. Ngem saan a makalapped dayta iti nasayaat a panaglalangen ken panaguummongmi. Adda ugalimi nga agtataripnong a sangsangkamaysa iti maminsan iti tinawen, dakam amin a 24.”

No agbukbukod nga agbiag dagiti apong, no nabattaway ti panagbibinnisita, panagawag iti telepono, wenno panagsurat kadagiti miembro ti pamilia, nalabit lumamiisen ti relasion. Masapul a maiparangarang a kanayon ti panagpinnateg. Dadduma nga apong a dandanin ag-40 agingga iti ag-60 wenno nasalun-atda pay, kayatda ti agbukbukod nga agbiag bayat a napigsa ken masuportaranda pay ti bagida. Nupay kasta, no naan-anay nga iputputongda ti bagida kadagiti miembro ti pamilia, masarakandanto met nga inton talaga a kasapulandan ti panangipateg, saanda a magun-odan a dagus dayta.

Ti sabali pay a nasayaat a singasing agtaud ken Michael, maysa nga apong a lakay a taga Nigeria: “Iyaplikarko ti Nabalitokan a Linteg ni Jesus​—nga aramiden kadagiti sabsabali ti kayatyo nga aramidenda kadakayo. Gapu iti dayta a rason kasta unay ti panagayat dagiti annakko kaniak. Tagiragsakenmi ti nasayaat a komunikasion.” Innayonna pay: “No adda aramiden dagiti appokok a mangupay kaniak, kasaritak ida no kasapulan. Ngem no daytat’ mabalin a palabsen, basta lipatekon dayta.”

Adda nasayaat nga epekto dagiti babassit a sagut ken panagtigtignay dagiti apong. Ti naasi, makaparegta a sasao, imbes a ti kanayon a panagreklamo, pasayaatenna ti biag ti pamilia. Ti panangipaay iti tiempo kadagiti appoko, panangisuro kadakuada kadagiti makaparagsak nga ay-ayam ken makagunggona a babassit a trabaho, panangisarsarita kadagiti estoria ti Biblia wenno burburtia ti pamilia, pataudenna ti makaay-ayo ken napaut a pakalaglagipan. Dagita a babassit ngem napateg a bambanag ti mamagbalin a nakaragragsak ti biag.

Dagiti Gunggona ti Panagraem iti Maysa ken Maysa

“Dagiti apong,” kuna ti doktor a ni Gaspare Vella, “masapul a naannadda a saan a mangsupiat wenno makisalisal iti autoridad dagiti nagannak a mangpadakkel iti ubing.” “Ta no kasta,” inayonna, “lablabsanda ti saklawen ti rebbengenda kas apong ket agawenda ti lugar dagiti nagannak.” Maitunos daytoy a singasing iti kunaen ti Kasuratan, a kangrunaan a rebbengen dagiti nagannak ti mangsanay kadagiti annakda.​—Proverbio 6:20; Colosas 3:20.

Gapu iti kapadasanda iti biag, nalaka laeng a mangipaay dagiti apong iti balakad. Nupay kasta, masapul nga agannadda a dida mangipaay iti di matarigagayan ken no dadduma saan a maawat a balakad. Kuna da Roy ken ni Jean: “Napateg a maawatan a rebbengen a nangnangruna dagiti nagannak ti mangsanay ken mangdisiplina kadagiti annakda. No dadduma, mabalin a marikna ti maysa a naingetda bassit ket no maminsan napalugodda. Isu a masapul a medmedan ti pannakasulisog a makibiang.” Patalgedan da Michael ken Sheena, dua pay a Britano nga apong, ti isu met laeng a punto: “No dumawat dagiti annak ti balakadtayo, ipaaytay dayta, ngem di nasken nga inanamaentayo nga awatenda dayta, wenno maupaytayo no dida awaten dayta.” Nasayaat a dagiti lallakayen a nagannak agtalekda kadagiti naasawaanen nga annakda a lallaki ken babbai. Ti kasta a panagtalek pasayaatenna ti relasion dagiti tallo a kaputotan.

Da Vivian ken Jane, nga agindeg iti abagatan nga Inglaterra, kanayon nga ikagumaanda ti mangsalimetmet iti panangdisiplina ti anakda ken manugangda a babbai kadagiti appokoda, isu a pakipagnanaedanda: “Dikam padasen nga ipilit ti kapanunotanmi no naiduma ti kapanunotanmi. No mabigbigda a suportaranmi ti ina ken amada, saandakam a padasen dagiti ubbing a ‘pagkasiren.’” Uray no awan dagiti nagannak, masapul a naannad dagiti apong a mangdisiplina kadagiti appoko. Kuna ni Harold, a taga Britania: “Masapul a nasaksakbay a pakisaritaan ti apong kadagiti nagannak ti aniaman a disiplina a makitana a kasapulan no awan dagiti nagannak.” Inayon pay ni Harold a ti naasi, ngem natibker, a sao kadagiti appoko wenno ti basta panangipalagip “iti kalikaguman ti naganak” ket masansan nga umdasen.

No madlaw ni Christopher, maysa nga apong a lakay a taga Nigeria, ti biddut dagiti annakna a mismo, liklikanna ti panangibaga iti dayta iti imatang dagiti appokona: “Mangipaayak iti nasken a balakad kadagiti nagannak no bukbukodda a kaduak.” Ket, aramiden met dagiti nagannak ti pasetda a mangpatalged a maraem ti saad dagiti apong. “Nasken,” kuna ni Carlo, maysa nga ama nga agindeg idiay Roma, Italia, “ti pulos a di agreklamo maipapan kadagiti biddut dagiti apong wenno dadduma a miembro ti pamilia iti imatang dagiti annak.” Kuna ni Hiroko, maysa a Hapones nga ina: “No adda rumsua a parikut kadagiti nakaikamangak, pakisaritaak nga umuna dayta iti asawak.”

Ti Rebbengen Dagiti Apong a Mangsursuro

Tunggal pamilia adda bukodna a historia, ugali, ken dagiti kapadasan a mangiduma iti dayta kadagiti amin a sabsabali. Kaaduanna, dagiti apong ti mangipaay iti pakasaritaan ti panagkakabagian ti pamilia. Sigun iti maysa a pagsasao nga Africano, “tunggal lakay a matay ket maysa a libraria a nauram.” Iyallatiw dagiti apong ti pakalaglagipan dagiti kabagian ken dagiti napateg nga okasion ti pamilia, agraman dagiti nasayaat a kababalin ti pamilia a masansan a mamagkaykaysa iti pamilia babaen ti panangipaay iti nabileg a moral ken naespirituan a pamunganayan. Uray din iraman ti moral a panangiwanwan nga ipaay ti Biblia, kinuna ti maysa nga eksperto a no “di ammo dagiti agtutubo ti pakasaritaan ti pamilia, dumakkelda nga awanan ti pamunganayan a kapadasan dagiti immun-una kadakuada, awananda kadagiti nasayaat a kababalin, kurang ti panagtalekda ken di natalged ti relasionda kadagiti dadduma a tao.”​—Gaetano Barletta, Nonni e nipoti (Dagiti Apong ken Appoko).

Kayat dagiti appoko ti dumngeg kadagiti estoria idi ubbing pay da nanang ken tatangda ken dagiti dadduma pay a kabagianda. Ti panangbuya kadagiti retrato iti album ket makaisuro a naimbag ken makalinglingay. Anian a panagayat ken panangipateg a patauden ti panangestoria dagiti apong kadagiti naglabas a pasamak a nailadawan kadagiti retrato.

Kuna da Reg ken Molly, dua a Britano nga apong a Saksi ni Jehova: “Maragsakankami a makilangen kadagiti appoko ken mangaramid kadagiti bambanag a kaduada, a dikam bibiangan ti nasinged a singgalutda kada Nanang ken Tatangda, sungbatanmi dagiti adu a saludsodda, makiay-ayam kadakuada, agbasa a kaduada, ipakitami kadakuada no kasano ti agsurat, denggenmi ida nga agbasa, asikasuenmi ti panageskuelada a buyogen ti naayat a panaginteres.”

Ti nakaro a pagbiddutan dagiti adu nga apong ken nagannak isut’ panagdanag laeng maipapan iti pisikal a pagimbagan dagiti annak ken appoko. Kunaen da Molly ken Reg, dagiti nadakamat iti ngato: “Ti kadakkelan a tawid a maipaaytayo kadagiti annak ken appokotayo isu ti pannakakita a mapadakkelda iti pudno a pannakaammo iti Sao ti Dios.”​—Deuteronomio 4:9; 32:7; Salmo 48:13; 78:3, 4, 6.

Panagtignay a Maitunos iti Nadiosan a Sursuro

Ti Nasantuan a Biblia, ti Sao ti Dios, “adda bilegna” kadagiti tattao. Adda abilidadna a tumulong kadakuada a mangkontrol wenno mangiwaksi kadagiti mamagsisina a kababalin, kas iti kinaagum ken kinatangsit. (Hebreo 4:12) Ngarud, dagidiay mangyaplikar kadagiti sursurona, lak-amenda ti talna ken panagkaykaysa iti pamilia. Maysa kadagiti adu a teksto a makatulong kadagiti tallo a kaputotan a mangiwaksi iti aniaman a di pagkinnaawatan a tumaud iti nagbabaetanda isu ti Filipos 2:2-4, a mangparegta kadagiti amin a mangiparangarang iti ayat ken kinapakumbaba iti isip, a taginayonen ti panagkaykaysa, ‘nga itultuloy a kitaen, saan a ti personal a panaginteres kadagiti laeng bukodda a bambanag, no di ket kasta met ti personal a panaginteres kadagiti bambanag ti sabali.’

No agtignay[da] a maitunos iti nadiosan a sursuro, nasken nga ipangag nga agpadpada ti nagannak ken appoko ti balakad nga “itultuloyda a bayadan ti rumbeng a pangsubad kadagiti nagannakda ken kadagiti apongda,” iti namaterialan, emosional, ken naespirituan. (1 Timoteo 5:4) Babaen iti nasalun-at a panagbuteng ken Jehova, mangiparangarangda iti nauneg a panagraem kadagiti apong, a laglagipenda dagiti sasaona: “Tumakderkanto iti sango ti ubanan nga ulo, ket dayawemto ti langa ti lakay, ket agbutengkanto iti Diosmo.” (Levitico 19:32) Iparangarang dagiti apong ti kinaimbag babaen ti panangikagumaanda a mangparang-ay ti pagsayaatan dagiti kaputotanda: “Ti naimbag a tao makaibati iti tawid kadagiti annak dagiti annakna.”​—Proverbio 13:22.

Dagiti apong, nagannak, ken appoko, agkakabbalayda man wenno saan, agpapadada a magunggonaan iti panagpipinnateg a naibatay iti ayat ken panagraem, kas kunaen ti Proverbio 17:6: “Ti balangat ti lallakay isu ti appokoda a lallaki, ket ti imnas ti annak a lallaki isu ti ammada.”

[Dagiti Footnote]

[Ladawan iti panid 8]

Ti panagtataripnong ti pamilia makatulong iti panagkaykaysa ti pamilia

[Ladawan iti panid 9]

Maparegta dagiti apongyo no suratanyo ida

[Ladawan iti panid 10]

Ti panangukag iti album ti pamilia a kadua dagiti appokoyo mabalin a makagunggona a kapadasan