Watchtower ONLINE A LIBRARIA
Watchtower
ONLINE A LIBRARIA
Iloko
  • BIBLIA
  • PUBLIKASION
  • GIMONG
  • g95 9/8 pp. 8-11
  • Kasanot’ Kasasaad ti Lubongtayo Ita?

Awan video-na ti napilim.

Pasensiakan, adda problema iti pannakai-load ti video.

  • Kasanot’ Kasasaad ti Lubongtayo Ita?
  • Agriingkayo!—1995
  • Subtitulo
  • Umasping a Material
  • Ti Panangabuso iti Droga​—Idi ken Itatta
  • Dagiti Gamat ti Internasional a Krimen
  • Nagbaliwen ti Mapa
  • No Kasano a ti Maiparit a Droga Apektaranna ti Biagmo
    Agriingkayo!—1999
  • Droga—Adda Aya Aniaman a Namnama?
    Agriingkayo!—1988
  • Agballiginto Aya ti Pannakidangadang iti Droga?
    Agriingkayo!—1999
  • Droga—Napeggad ken Makapapatay
    Agriingkayo!—1988
Kitaen ti Ad-adu Pay
Agriingkayo!—1995
g95 9/8 pp. 8-11

Kasanot’ Kasasaad ti Lubongtayo Ita?

DAKAYO a nataenganen idi tapno malagipyo ti 1945, nakakitakayo kadi kadagiti panagbalbaliw iti pagalagadan ken moral? Riniwriw ti nangaklonen iti “baro a moralidad,” a maipagarup a mangipaay iti dakdakkel a wayawaya. Ngem ania ti subadna?

Kinuna ti maysa a 70-ti-tawenna a lalaki a nagserbi iti U.S. Navy bayat ti maikadua a gubat sangalubongan: “Iti dekada 40, ad-adu ti panagtalek, ket agtitinnulong dagiti agkakaarruba. Sadiay nagindeganmi idiay California, dikam pay ikandado dagiti ruanganmi. Awan ti krimen iti lansangan, ket talaga nga awan ti naarmasan a kinaranggas kadagiti eskuelaan. Nanipud dayta a tiempo dandani napukawen ti panagtalek.” Ania ti kasasaad itatta iti lugaryo iti lubong? Naipadamag nga idiay Siudad ti Nueva York, kagudua kadagiti tin-edyer nga agtawen iti nasurok a 14 ti agawit kadagiti armas. Dagiti pagilasin iti metal ket nausar iti dadduma nga eskuelaan tapno maikagumaan a lapdan ti pannakaiserrek dagiti kutsilio, pagtabas ti karton, ken dagiti paltog. Tinawen agarup sangariwriw a tin-edyer idiay Estados Unidos ti agsikog, ket 1 iti 3 kadagitoy ti agpaaborsion. Dagiti ubbing pay a tin-edyer ket innadan​—ubbing nga addaan annak.

Ti nabileg a panangimpluensia dagiti homoseksual ken lesbian iti pannakaipaulog ti linteg intandudona ti estilo ti panagbiagda a sieepektibo ta umad-adu a tattao ti nangpanuynoy ken nangaklon iti dayta. Ngem, mairamanda iti dadduma, nasaem met ti naganabda iti sakit ken ipapatay gapu kadagiti mayakar iti sekso a sakit a kas ti AIDS. Nagsaknapen ti epidemia ti AIDS kadagiti heteroseksual ken dagiti manangabuso ti droga. Pinataudna ti ipapatay ken pannakadadael idiay Africa, Europa, ken Norte America. Ket awan ti makita a panungpalanna.

Kunaen ti A History of Private Life: “Ti kinaranggas, alkoholismo, dagiti droga: dagitoy dagiti kangrunaan a porma ti sumiasi a kababalin iti Sueko a kagimongan.” Mabalin nga agaplikar met dayta a sasao iti kaaduan a pagilian iti Makinlaud a lubong. Babaen iti pannakarbek ti narelihiosuan a kababalin, adda aglaplapusanan a panagpababa ti moral uray pay iti adu kadagiti klero.

Ti Panangabuso iti Droga​—Idi ken Itatta

Idi dekada 40, dandani di ammo idi ti kaaduan a populasion ti Makinlaud a lubong ti panangabuso ti droga. Wen, nangngeganen dagiti tattao ti morpina, opium, ken cocaine, ngem bassit laeng a grupo ti nangabuso kadagitoy a droga. Awan dagiti mangidadaulo iti panagdroga wenno managlako a kas pangawagtay kadakuada itatta. Awan dagiti adikto kadagiti kanto. Itatta, ania ti kasasaad iti 1995? Ammo ti adu a managbasami ti sungbat manipud kadagiti kapadasanda iti sangakaarrubaanda a mismo. Dagiti mainaig iti droga a panangpapatay agbalbalinen nga inaldaw a pasamak iti adu kadagiti kangrunaan a siudad iti lubong. Dagiti politiko ken hues ti kautibuen dagiti nabibileg a mangidadaulo iti panagdroga a mabalin a mangibilin ken makagun-od iti bilin a mangpapatay iti asinoman a di makitunos nga addaan ti impluensia a tao. Ti nabiit pay a historia iti Colombia ken dagiti pannakainaigna iti droga ti pammaneknek iti daytoy.

Adda agarup 40,000 a matay gapu iti saplit ti droga iti tinawen idiay Estados Unidos laeng. Talaga nga awan dayta a parikut idi 1945. Di ngarud pakasdaawan a kalpasan ti adu a dekada a panangpadas dagiti gobierno a mangpukaw iti panangabuso iti droga, insurat ni Patrick Murphy, dati a police commissioner iti Siudad ti Nueva York, ti maysa nga artikulo agpaay iti Washington Post nga addaan iti paulo a “Nalpasen ti Pannakidangadang iti Droga​—Nangabak ti Droga”! Kunana a “ti negosio a droga . . . ket mairamanen kadagiti kababalligian a negosio idiay [Estados Unidos], nga addaan iti ganansia a makagteng iti kangato a $150 bilion itoy a tawen.” Nakasaksaknap ti parikut ket kasla di masolbar. Umad-adu dagiti mangabuso ti droga, ket kas iti dadduma a bisio, maad-adikto dagiti biktimana. Daytat’ industria a mangpabpabileg iti ekonomia ti sumagmamano a nasion.

Nagsurat ni John K. Galbraith, propesor iti economics, iti librona a The Culture of Contentment: “Ti panaglako iti droga, awan lislisianna a panangpaltog, dadduma a krimen ken di pannakaiturong ken panagsisina ti pamilia ket paset aminen ti inaldaw a panagbiag.” Kunaenna a dagiti komunidad ti minoridad iti adu a kangrunaan a siudad ti America “ti sentro itan a pagam-amkan ken pakaupayan.” Kunana a “manamnama ti nakarkaro a panagrurod ken riribuk ti kagimongan.” Apay a kasta? Agsipud ta, kunana, bumakbaknang dagiti nabaknang ken dagiti napanglaw, “dagiti kapanglawan,” nga umad-adu ti bilangda, pumangpanglawda.

Dagiti Gamat ti Internasional a Krimen

Umad-adu dagiti pammaneknek a dagiti gunglo ti kriminal isaksaknapdan ti impluensiada iti sangalubongan. Iti adu a tawen ti organisado a krimen, agraman ti “sindikato[na] iti krimen,” ket addaan kadagiti koneksionna iti Italia ken ti Estados Unidos. Ngem itan namakdaaren ti Sekretario-Heneral ti NU a ni Boutros Boutros-Ghali a ti “organisado a krimen a lumbes iti nasion . . . dina ikankano dagiti beddeng ken agbalin a sapasap a puersa.” Kinunana: “Idiay Europa, Asia, Africa ken idiay America, aktibon dagiti puersa ti kinadakes ket awan ti mailaksid a kagimongan.” Kinunana pay a “ti krimen a lumbes iti nasion . . . pakapuyenna dagiti pamuon a mismo ti urnos ti demokrasia iti isuamin a nasion. [Dayta] dadaelenna ti kasasaad ti negosio, dadaelenna dagiti pangulo ti politika ken pakapuyenna ti kalintegan ti tao.”

Nagbaliwen ti Mapa

Kinuna ni Vaclav Havel, presidente iti Czech Republic, iti panagbitlana idiay Philadelphia, E.U.A., a dagiti dua a kapapatgan a napolitikaan a pasamak iti maudi a paset ti maika-20 a siglo isu ti pannakarbek ti kolonialismo ken ti panagpatingga ti Komunismo idiay Makindaya nga Europa. Ti panangidillig iti mapa idi 1945 iti daydiay 1995 ipakitana ti dadakkel a panagbalbaliw a napasamak iti paset ti lubong, nangnangruna idiay Africa, Asia, ken Europa.

Pagdiligenyo ti kasasaad ti politika kadagiti dua a petsa. Iti las-ud ti 50 a tawen, nakagteng ti Komunismo iti kangitingitanna tapno manungpal laeng kalpasanna iti kaaduan kadagiti dati a Komunista a pagilian. Kadagidiay a nasion sinukatanen ti dadduma a porma ti “demokrasia” ti turay a totalitariano. Nupay kasta, adu a tattao ti agsagsagaba kadagiti epekto iti pannakabalbaliw ti kagimonganda a nagbalin a market-based economy (ekonomia a sadiay siwayawaya nga agandar ti industria ken dagiti pribado a negosio a di unay pakibiangan ti Gobierno). Nasaknap ti kinaawan ti trabaho, ken masansan nga awan pateg ti kuarta. Idi 1989 ti ruble ti Russia ket agpateg iti $1.61 (E.U.). Iti pannakaisurat daytoy, kasapulam ti 4,300 ruble nga itupag iti maysa a doliar!

Impadamag ti magasin a Modern Maturity nga itatta agarup 40 a riwriw a Ruso ti agbibiag iti kinapanglaw. Kinuna ti maysa a Ruso: “Dikam pay kabaelan ti matay. Dikam kabaelan ti pumpon.” Uray pay ti nalaka a pumpon ket aggataden iti agarup 400,000 a ruble. Agtutuonen dagiti di naitabon a bangkay kadagiti morgue. Maigiddan iti dayta, pagaammo unay a nasurok a 36 a riwriw nga Americano ti agbibiag iti kinapanglaw idiay Estados Unidos!

Ti koresponsal ti Guardian Weekly maipapan iti negosio a ni Will Hutton, nagsurat maipapan kadagiti parikut ti Makindaya nga Europa. Iti sidong ti titulo a “Sumrek ti Panawen ti Danag,” kinunana: “Ti pannakarbek ti komunismo ken ti panagsubli ti Russia iti kabassitan a saklawenna nanipud idi maika-18 a siglo ket paspasamak a kaskasdi a di pay laeng maawatan.” Agarup 25 a baro a gobierno ti nangsukat iti dati nga imperio ti Soviet. Kunaenna a “ti ragsak a nangkablaaw iti pannakarbek ti komunismo ket nagbalinen a kumarkaro a panagdanag iti masanguanan. . . . Mabalin nga agbanag pay ketdi nga anarkia iti ekonomia ken iti politika​—ket di namnamaen ti makinlaud nga Europa a mailaksid.”

Babaen iti kasta a nalidem a panangmatmat, di pakasdaawan nga impatingga ni Hutton ti artikulona a kunkunana: “Ti lubong masapulna ti mangiwanwan a nasaysayaat ngem ti basta panagpakaasi a mangaklon iti demokrasia ken ti ekonomia a free-market​—ngem awan ti nalaka a magun-odan.” Isu a sadino ti mabalin a pakagun-odan dagiti nasion iti solusion? Mangipaay ti sungbat ti sumaganad nga artikulo.

[Kahon/Ladawan iti panid 10]

Ti NU Nanipud 1945

Apay a ti NU, a nabuangay idi 1945, dina nabaelan a linapdan dagiti adu a gubat? Kinuna ni Sekretario-Heneral Boutros Boutros-Ghali iti bitlana a “Maysa a Plano Agpaay iti Kappia”: “Naibilang nga awan gaway ti Naciones Unidas a mangtaming iti adu kadagitoy a krisis gapu kadagiti pananglapped​—279 ti bilangda​—iti Security Council, isu a nalawag a mangipabigbig iti panagsisina dayta a panawen [ti Cold War iti nagbabaetan dagiti kapitalista ken dagiti gobierno a Komunista].”

Ti kadi gapu ket saan nga inkagumaan ti NU a salimetmetan ti panagkakappia dagiti nasion? Pinadasna, ngem nagdakkelan ti gastos. “Sangapulo ket tallo a pamay-an ti panangsalimetmet iti kappia ti naipasdek iti baet dagiti tawen 1945 ken 1987; 13 a sabali pay nanipud idi. Ti napattapatta a 528,000 a kamkameng ti militaria, polis ken sibilian ti nagserbi iti sidong ti bandera ti Naciones Unidas agingga idi Enero 1992. Nasurok a 800 kadakuada manipud 43 a pagilian a nagserbi idi iti Organisasion, ti natayen. Ti nagasto kadagitoy a pamay-an ket nagupgop a $8.3 bilion agingga idi 1992.”

[Credit Line]

Tangke ken missile: Retrato ti U.S. Army

[Kahon iti panid 11]

Telebision

a Mannursuro Wenno Mangdadael?

Manmano ti pagtaengan nga addaan telebision idi 1945. Idi, agdadamo pay laeng ti [telebision] saan a de kolor. Itatta, ti TV ket mapampanuynoyanen a mannanakaw ken mannakibiang iti dandani tunggal pagtaengan iti nabaknang a pagilian ken iti tunggal purok iti napanglaw a pagilian. Nupay sumagmamano a programa ket makaisuro ken makapabileg, ti kaaduan ket makadadael iti nasayaat a kababalin ken gargarienna ti kadadaksan a kadawyan a kababalin dagiti tattao. Gapu iti kinalatak dagiti pelikula iti video, ti pananggundaway ti pornograpia ken dagiti X-rated a sine ket sabali pay a banag a mangituggod iti pannakapukaw ti pannakaawat ken dagiti nasayaat a moral a pagalagadan.

[Ladawan iti panid 9]

Dagiti gubat a kas daydiay idiay Vietnam pinukawna ti nasurok a 20 milion a biag nanipud idi 1945

[Picture Credit Line iti panid 8]

Patrick Frilet/Sipa Press

[Picture Credit Line iti panid 8]

Luc Delahaye/ Sipa Press

    Dagiti Publikasion iti Iloko (1984-2025)
    Ag-log out
    Ag-log in
    • Iloko
    • I-share
    • Ti Kayatmo a Setting
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Pagannurotan iti Panagusar
    • Pagannurotan iti Kinapribado
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ag-log in
    I-share