Dagiti Castrato​—Panangkapon Iti Nagan ti Relihion

Dagiti castrato​—isuda dagiti lallaki a kantores nga addaan iti bileg ti bagi ti baro ngem barito ti timekda. Nakalkaldaang a talaga ti tiempo dagiti castrato. Asinoda? Ti sungbat adda pakainaiganna iti makapasidduker nga aramid ​—panangkapon iti nagan ti relihion.

MABALIN a maipasngay a kasta dagiti eunuko, ngem tattao ti namagbalin a kasta iti adu. Lallakida no pammagi ken taktakder ti pagsasaritaan, ngem dida makapútot. Adda tiempo a nakaponda kabayatan ti kinaagtutuboda wenno uray pay inton nataengandan, kayatda man dayta wenno kapilitan.

Apay a kayat dagiti lallaki ti agpakapon wenno kaponen ti dadduma a lallaki iti kastoy a pamay-an? Masansan nga inaramidda dayta iti nagan ti relihion.

Dagiti Eunuko iti Kadaanan a Historia

Rinibu a tawenen ti napalabas, ti panangkapon isut’ pamay-an ti panagdusa dagiti taga Asiria. Idiay Egipto, dusa dayta ti pannakikamalala. Idi nasukalan ti maysa a mannanakaw nga agtaktakaw iti templo idiay kadaanan a Friesland, paset itan ti Netherlands, nakapon sakbay a napapatay.

Idiay Roma, naiparit ti panangkapon kabayatan ti panagturay da Emperador Domitian ken Nerva idi umuna a siglo K.P. ngem naisubli idi kumapkapuyen ti imperio. Impaalagad ti ari ti Inglaterra a ni Alfred the Great dagiti linteg idi maikasiam a siglo a mangdusa iti tagabo iti kastoy a pamay-an no nangrames iti tagabo a babai.

Silalatak met ti pannakaiparangarang dagiti eunuko kadagiti narelihiosuan a ritual. Dagiti eunuko agraman dagiti birhen ti nagserbi iti diosa a ni Artemis idiay siudad ti Efeso. Kinapon dagiti lallaki ti bagida kadagiti nalulok a seremonia tapno padayawan ni Astarte ti Hierapolis ti Syria, kalpasanna nagaruatda iti pagan-anay ti babbai iti unos ti panagbiagda.

“Saan nga agbalin a pasurotko ti asinoman a mangkapon iti bagina wenno iti sabali,” inwaragawag ni Muhammad. Agpapan pay iti daytoy a panangiparit, nupay kasta, maipatpateg idi dagiti eunuko kas ad-adipen kadagiti pagilian a Muslim kas guardia kadagiti harem ken santuario. Kas resultana, rimmang-ay daytoy a panaglako iti tagabo. Nangipaay dagiti agtutubo a lallaki manipud Sudan ken kadagiti kabangibang a pagilian ti Amianan nga Africa iti adu a ganansia kadagiti managlako iti tagabo.

Idi kattapog ti maika-19 a siglo, sinarungkaran ni Johann L. Burckhardt ti Abagatan nga Egipto, a sadiay nakitana dagiti nakapon a barito a nakasaganan a mailako kas tagabo. Naaramid ti panangkapon kadagiti barito nga agtawen iti 8 agingga iti 12. Dua a monghe ti Coptic Church ti kaponero. “Maumsi idi ti propesionda,” inkomento ni Burckhardt.

Mangpataud daytoy iti saludsod, Agingga iti ania ti nakairamanan ti Kakristianuan iti daytoy nga aramid, ket maigapu kadagiti ania a rason?

Dagiti Eunuko iti Kakristianuan

Naipasngay ni Origen​—agdindinamag unay gapu iti Hexapla-na, dagiti bersion ti Hebreo a Kasuratan a naurnos iti innem a kabatog​—idi 185 K.P. Idi agtawen iti 18, agdindinamagen maigapu kadagiti diskursona maipapan iti Kinakristiano. Kaskasdi, isut’ maseknan a dida mapagkamalian ti kinalatakna kadagiti babbai. Isu nga iti literal a panangyaplikarna iti sasao ni Jesus, “adda dagiti eunuko a pinagbalinda ti bagbagida a eunuko maigapu iti pagarian ti langlangit,” kinaponna met ti bagina. (Mateo 19:12)a Inuubingan, darasudos a tignay daydi​—banag a nagbabawyanna tawtawen kalpasanna.

Makapainteres, ti kaunaan a kanon ti Konsilio idiay Nicaea idi tawen 325 K.P. sibabatad nga inlaksidna manipud iti kinapadi dagiti lallaki a nangkapon iti bagida. Kuna ni Dr. J. W. C. Wand maipapan itoy a resolusion: “Posible nga adda sumagmamano idi a nangipakita iti tarigagay a tumulad ken ni Origen iti daytoy a banag ket pinagbalinda ti bagida a eunuko . . . , ket rumbeng a saan a paregtaen dagiti Kristiano a sumurot iti kustombre nga ad-adda a pakabigbigan dagiti pasurot ti dadduma a pagano a relihion.”

Babaen ti pannakaaramid ti kasta a napateg a pangngeddeng, inkagumaan dagiti narelihiosuan a panguluen ti Kakristianuan a lipaten a mammaminsan ti makapasimron nga isyu ti panangkapon. Kas makitatayto, sabali la ngarud ti nagbanaganna. Usigenyo nga umuna ti sumaganad a nalatak a salaysay.

Idi tawen 1118, ti pilosopo ken estudiante iti teolohia a ni Peter Abelard ti nagayat ken ni Héloïse, ti balasang a sinursuruanna iti pribado. Saan pay idi a naordinan ni Abelard ket ngarud awan pay iti sidong ti sapata ti celibacy, isu a nagkallaysada a sililimed ket naputotanna. Ngem maigapu ta impagarup ti uliteg [ni Héloïse] a ni Fulbert, maysa a klero iti katedral dagiti Romano Katoliko idiay Paris, a naallilaw ni Héloïse, impapilitna a makapon ni Abelard. Daytoy a barbariko a tignay, nga insungsong ti kasta a nangato ti saadna nga opisial ti simbaan, ti nakaigapuan ti pannakakapon met ti dua a nangkapon kas pammales.

Isu a maawat pay la idi ti panangkapon kas pannusa iti sumagmamano a kasasaad. Nupay kasta, daytoy a di nadiosan nga aramid ti asideg gayam idin nga itandudo ti Iglesia Romana Katolika maigapu iti panagkanta iti simbaan.

Dagiti Kantores ti Simbaan

Napateg ti naaramidan ti panagkanta iti Eastern Orthodox ken ti Romano Katoliko a liturhia, a ti kangrunaan a paset dagiti kantores iti simbaan isu dagiti soprano a barito. Ngem agkiok ti boses ti barito bayat ti kinaagtutubona. Kasano a maliklikan ti iglesia ti masansan a pannakasukát ti taoda ken ti kasapulan manen a panangsanay? Pudno, masansan a mausar ti medio saan unay a nabiag a nangatngato a boses a pagaammo kas falsetto, ngem saan idi a maawat daytoy kas kasukát ti barito a soprano.b

Nabatad a dagiti babbai a soprano ti maisukát, ngem imparit ti papa idi angged ti panagkanta ti babbai iti simbaan. Ti nainayon pay a problema isut’ masansan a pannakaayab dagiti kantores iti simbaan a tumulong iti padida, trabaho a nangnangruna nga agpaay laeng iti lallaki. Isu a saan idi a mausar ti babbai kas paset dagiti kantores iti simbaan.

Idi 1588, imparit ni Papa Sixtus V ti panagkanta ti babbai iti entablado iti aniaman a teatro ti publiko wenno opera house. Inulit ni Papa Innocent XI daytoy a panangiparit agarup 100 a tawen kalpasanna. “Inuugma a tradision ti pannakaiparit ti panagpabuya ti babbai iti teatro ken ti pannakaikalamiat ti naganda iti panagbalangkantis ken kinalulók, a nangrugi idi kaaldawan ni St Augustine ken nasapsapa pay,” kuna ti managsirarak a ni Angus Heriot. Nupay kasta, babaen iti panangalada itoy a di maisin a takder, linuktan ti simbaan ti sabali pay a pamay-an, nakarkaro a problema​—dagiti castrato!

Asino dagiti castrato, ket kasano a nainaig ti Kakristianuan kadakuada?

Ti Panangkapon Maigapu iti Musika

Kasapulan dagiti opera ken teatro ti publiko dagiti soprano, ngem uray met dagiti kantores ti papa. Aniat’ maaramidan? Nabayagen a pagaammo a no nakapon ti maysa a barito, saan nga agkiok ti timekna. Dumakkel la bassit dagiti kuerdas bokalesna, idinto ta dumakkel a normal ti barukong ken diaphragm-na. Kas resultana, ti castrato addaan iti bileg a kas iti bagi ti baro ngem barito ti timekna​—“ti kita ti madarepdep a timek dagiti anghel,” ikomento ni Maria Luisa Ambrosini iti The Secret Archives of the Vatican. Posible met a makontrol ti kita ti boses babaen ti panagduduma ti edad ti makapon nga ubing.

Inusar ti Greek Church dagiti castrato kas kantores manipud maika-12 a siglo nga agtultuloy, ngem ania idin ti aramiden ti Iglesia Romana Katolika? Ibilin ken ipaannurotna met kadin ti panangkapon?

Nailista ni Padre Soto, kantor iti kantores ti papa idi 1562, kadagiti rekord ti Vatican kas maysa a falsetto (artipisial ti kinangato ti bosesna). Ngem castrato ni Soto. Gapuna kalpasan ti agarup 27 a tawen sakbay ti 1589, idi nga impaalagad ti pammilin ni Papa Sixtus V ti pannakaorganisa manen dagiti kantores ti St. Peter’s Basilica tapno mairaman ti uppat a castrato, siuulimek a di inkankano ti Vatican ti autoridad ti Konsilio ti Nicaea.

Manipud 1599, nabigbig ti kaadda dagiti castrato idiay Vatican. Idi sibabataden nga impaalagad ti kangatuan nga autoridad iti iglesia ti panangkapon, naawaten dagiti castrato. Da Gluck, Handel, Meyerbeer, ken Rossini ti karaman kadagidi nangputar iti sagrado ken sekular a musika a nangnangruna nga agpaay kadagiti castrato.

Kinalatak, Nagannak, ken Opinion ti Publiko

Nagpartak ti ilalatak dagiti castrato. Ni Papa Clement VIII (1592-1605), kas pagarigan, ti naibuyog unay iti mannakibagay ken makaay-ayo a bosesda. Nupay maipagarup a mailaksid ti asinoman nga adda pakainaiganna iti panangkapon, adda latta idi ti naynay a panagsangpet dagiti barito bayat a nagtalinaed ti panagkasapulan ti iglesia kadagiti kumakanta.

Dagiti puesto ti naipadamag a mangiwaragawag idi iti, “Qui si castrono ragazzi (Makapon ditoy dagiti barito).” Maysa a pagpukisan idiay Roma ti sipapannakkel a nangiwaragawag: “Makapon ditoy dagiti kantores agpaay iti kapilia ti papa.” Naikuna a kabayatan ti maika-18 a siglo, agarup 4,000 nga Italiano a barito ti mabalin a nakaponen maigapu itoy a panggep. Di maammuan no mano ti natay a nakapon.

Apay nga ipalubos dagiti nagannak a makapon ti annakda itoy a pamay-an? Kaaduanna, napanglaw ti nagannak dagiti castrato. No adda makita a laing ti barito iti panagkanta, mailako ngarud, no dadduma dagus nga iti institusion ti musika. Dadduma ti maala manipud kadagiti kantores ti St. Peter’s Basilica idiay Roma ken kadagiti umasping nga akademia ti iglesia. Gagangay a namnamaen dagiti nagannak nga agbalinto a nalatak ti castratoda ken mangpanam-ayto iti biagda inton lakay ken baketdan.

Masansan, nupay kasta, a mapasamak ti trahedia no agminar a ti barito awan mainsiar a bosesna. Inlawlawag ni Johann Wilhelm von Archenholz, iti panagsuratna iti A Picture of Italy idi arinunos ti maika-18 a siglo, a dagita a naikkat, agraman ti adu a sobra a castrato, ti “naipalubos nga agbalin a papadi” ken napalubosan a mangmisa. Napasamak daytoy kalpasan ti naisangsangayan a pagtuladan a naaramid a mismo idiay St. Peter’s, idi naawat ti dua a castrato kas Romano Katoliko a papadi idi 1599 ken dadduma pay kalpasanda, nupay mailabsing iti linteg ti iglesia.

Dinakamat ni Papa Benedict XIV a mismo ti pangngeddeng idi ti Konsilio ti Nicaea ket binigbigna a maiparit ti panangkapon. Ngem idi 1748, impatangkenna a linaksid ti maysa a singasing manipud kadagiti bukodna nga obispo a maiparit koma ti panangkapon, tangay pagamkanna nga ongaongton dagiti simbaan no aramidenna dayta. Kasta idi ti panangallukoy ken kinapateg ti musika ti iglesia. Isu a nagtultuloy ti panangkanta dagiti castrato a kantores kadagiti simbaan ti Italia, idiay St. Peter’s, ken idiay kukua ti papa a Sistine Chapel.

Idi 1898 buyogen ti nagkaykaysa nga opinion ti publiko maibusor iti panangkapon, sisisirib a pinaisardeng ni Papa Leo XIII ti panagpension dagiti castrato ti Vatican, ket ti simmuno kenkuana, ni Papa Pius X, pormal nga imparitna dagiti castrato iti kapilia ti papa idi 1903. Ngem ti pammilin ni Papa Sixtus V a nangyam-ammo kadakuada ti pulos a di pormal a nawaswas.

Natay idi 1922 ti maudi a propesional a castrato, ni Alessandro Moreschi. Nai-record dagiti panagkantana idi 1902 ken 1903 ket mangngegan pay laeng. Iti etiketa dagitoy a recording, isut’ nailadawan kas “Soprano della Cappella Sistina (Soprano ti Sistine Chapel).” “Ti boses,” isurat ti kritiko ti musika a ni Desmond Shawe-Taylor, “di mapagduaduaan a soprano, saanmo nga ammo no barito wenno babai ti kaaspingna.”

Kasta ti panagpatingga ti awan arnasna a panangkapon kadagiti barito maigapu iti arte. “Makarimon nga aramid,” kuna ti The Encyclopedia Britannica, ngem kaskasdi a maysa kadagiti kinonsintir ti Iglesia Romana Katolika iti adu a siglo.

Panangkapon​—Iti 1990’s?

No kasta awanen dagiti castrato. Ngem kaipapanan kadi dayta a nagpatinggan ti panangkapon iti nagan ti relihion? Nakalkaldaang ta saan! Ireport ti The Independent Magazine nga addaan ti India iti agarup maysa a milion a eunuko nga agbibiag kadagiti narelihiosuan a komunidad. Asinoda? Dagiti hijra.

Naipasngay a Muslim ti kaaduan a hijra​—uray no adu ti Hindu kadakuada​—ket agdaydayawda amin ken ni Bharuchra Mata, Hindu a diosa a namunganay idiay Gujarat. Nupay kayat ti kaaduan ti agpakapon, kunaen ti dadduma nga iti kada tawen, agarup sangaribu nga Indian a lallaki ti mapilit a makapon tapno mapilitda ida a makikappon kadagiti hijra, kalpasanna mailakoda iti kangatuan ti tawarna a guru.

Dagiti hijra ti konkontrolen ti maysa a hirarkia dagiti guru, a dagiti siudad nabingaybingay ti teritoria ti nadumaduma a pamilia a hijra. Agbibiag dagiti hijra iti asideg ti templo babaen ti panagpalimos ken panagbalangkantis. Kaaduanna malalaisda, ngem kaam-amákda met ida maigapu ta maipagarup a linuganan ida ti dakes a mahiko. Gapu itoy, tangdananto ida dagiti tattao tapno bendisionanda dagiti maladaga ken kakaskasar.

Makuna a talaga a tumakias ti dadduma a hijra. Ngem “ti hijra mafia a naipadamag a mangkontrol iti panangkapon,” ipadamag ti India Today, “agtigtignay iti likudan ti kinalimed ken pammutbuteng.”

Ti Panungpalan!

Mawayawayaanto kadi ti lubong kadagita a kinadakes? Wen, agsipud ta dagiti basol ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion​—a nayam-ammo iti Biblia kas balangkantis, ti “Babilonia a Dakkel”​—“namuntuonda a tumukno sadi langit.” Anian a makapabileg-pammati a maammuan nga amin a kasta a mangibabain-Dios nga aramid ti dramatiko a manungpalton! Apay a diyo basaen a mismo daytoy iti maudi a libro ti Biblia, ti Apocalipsis, kapitulo 18? Usigenyo a nangnangruna ti Apo 18 bersikulo 2 ken 5.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 13]

Ti Kangatuan a Pagalagadan

Awan napalubosan a eunuko nga agbalin a paset ti kongregasion ti Israel, kas sibabatad nga inlanad ti Linteg ni Jehova. (Deuteronomio 23:1) Iti sidong daytoy a Linteg, maiparit ti panangkapon. “Ti linteg dagiti Judio,” kuna ti Encyclopaedia Judaica, “guraenna dagita nga operasion.” Isu nga awan Israelita wenno ganggannaet nga umili a napagbalin a eunuko tapno agserbi iti palasio dagiti ari ti Israel, a kaasping dagiti eunuko a nagserbi iti dadduma a naarian a korte, kas iti daydiay nagserbi ken ni Ari Asuero ti Persia.​—Ester 2:14, 15; 4:4, 5.

[Ladawan iti panid 12]

Ti pangngeddeng ni Papa Sixtus V ti nanglukat iti gundaway para kadagiti castrato

[Credit Line]

The Bettmann Archive