Panangmatmat iti Lubong

Panagtakaw Kadagiti Simbaan Idiay Britania

Ireport ti The Sunday Times ti London a “saanen a maibilang a kasasantuan dagiti lugar a pagdaydayawan.” Natakaw dagiti pakaisaadan ti kandela, silia ti obispo, suer a podium, edad-media a paggianan ti arak, ken paggianan ti agua bendita manipud kadagiti simbaan ti England ken nailako kas panghardin a ramit. Sangalubongan daytoy nga ilegal a negosio, a matakaw dagiti artifact gapu ta adut’ mayat. Maysa a mapukpukaw a de-kolor a sarming ti tawa ti nakita iti maysa a restaurant idiay Tokyo. Agarup $7 a milion ti tinawen a pukaw dagiti simbaan. Naikabiten dagiti kabaruan nga alikamen a detektor ken nangisaaden dagiti kompania ti seguridad kadagiti guardia a mangbantay kadagiti narelihiosuan a pasdek.

Umad-adu nga Aborsion Idiay Canada

Naaramid idiay Canada ti naisangsangayan a 104,403 a kinaadu ti aborsion idi 1993, a 2.3-porsiento nga iyaadu iti napalabas a tawen. Sigun iti The Toronto Star, “agdagup dayta iti 26.9 nga aborsion iti kada 100 a sibibiag a maipasngay.” Apay nga immadu? Nupay ipagapu daytoy ti dadduma iti umad-adu a bilang dagiti pribado a klinika ti aborsion iti pagilian, itudo dagiti opisiales ti Planned Parenthood Federation of Canada dagiti rigat ti ekonomia kas ti “kangrunaan a naited a rason ti panagpaaborsion.” Patien ni Anna Desilets, executive director ti Alliance for Life, maysa a grupo a mangitandudo iti biag, a “ti nalaka a panagpaaborsion ti pakaigapuan ti panangusar ti tattao iti dayta kas pangkontrol iti panaganak, a gasgastuan ti gobierno.”

Dagiti Maladaga nga Addaan AIDS

Ireport ti El Universal ti Caracas a nakadadanag ti iyaadu dagiti maladaga a taga Venezuela nga addaan iti AIDS. “Iti napalabas, naireport nga adda iti nagbaetan ti dua ken innem nga ubbing ti addaan iti AIDS iti kada tawen,” ilawlawag ti maysa nga eksperto, “ngem ita manipud dua agingga iti innem a kaso iti kada lawas.” Inaldaw nga umad-adu ti porsiento dagiti naimpektaran a babbai a mangyakarto iti virus kadagiti maladagada. “Napateg a laglagipen,” ti konklusion ti maysa a report ti periodiko, “nga ipakita laeng ti estadistika a tinaming ti Ministry of Health ti bassit a paset ti ad-adu nga amang a kaso ti AIDS.”

Umad-adu Dagiti Naranggas a Babbai

“Babbai ti masansan nga ad-adda a mairaman iti kinaranggas ngem iti napalabas,” kuna ti criminologist ti University of Ottawa a ni Tom Gabor. “Ti kinaranggas,” ireport ti periodiko a The Globe and Mail, “ti ad-adda nga aramiden dagiti babbai a mangyun-una, imbes a maikadua laeng ti akemda. Saan a katulongan dagitoy ti sinasairo a laing ti lalaki.” Immadu dagiti darum a naranggas a krimen kontra kadagiti adulto a babbai manipud 6,370 idi 1983 agingga iti 14,706 idi 1993. Nupay kasta, lallaki pay laeng ti pakaigapuan ti kaaduan a naranggas a krimen. Sigun iti Globe, “idi 1993, lallaki ti 88.6 a por siento kadagiti adulto ken 76.3 por siento kadagiti agtutubo ti napabasol iti naranggas a krimen.”

Papadi ken Pannakiasawa

Inreport ti periodiko ti Australia a The Sydney Morning Herald nga irason ti umad-adu a bilang dagiti napigsa ti impluensiada a Katoliko a “ti panagpatingga ti kapilitan a di panagasawa ti makatulong a mangpasardeng iti pannakapukaw ti papadi.” Mamatmatan ti di panagasawa kas ti kangrunaan a manglapped iti iseserrek dagiti agtutubo a lallaki kas papadi. Iti panangitampokna iti parikut, nangipaay ti Herald iti sumagmamano a mamagpanunot a bilang. Adda promedio ti kangrunaan a sentro a pakasanayan ti papadi idiay New South Wales iti kangatuan a bilang nga 60 a sumrek iti kada tawen manipud 1955 agingga iti 1965. Ngem siam laeng iti kada tawen ti bilang ti simrek iti nagbaetan ti 1988 ken 1994. Kinuna ti deputy director ti sabali pay a kolehio a pakasanayan ti papadi idiay Sydney nga, iti opinionna, ti panangipalubos iti panagasawa ti papadi ti mabalin a mapaneknekan a “dagus” a solusion ngem saan nga agpaut a remedio ti nakaro a kinakirang ti papadi idiay Australia.

“Naanus a Mammapatay”

Ireport ti International Herald Tribune nga ikagkagumaan ti Naciones Unidas ti mangurnong iti $75 milion tapno marugian ti pannakaikkat ti napattapatta a 110 milion a land mines iti 64 a pagilian. Magasto laeng ti agarup $3 a mangpataud iti antipersonnel (AP) a mine a kas iti kadakkel laeng ti kaha ti sigarilio. Ngem magasto ti $300 agingga iti $1,000 ti panangbirok ken panangikkat iti kasta a mine iti daga. Ti panangikkat kadagiti mine ti laplapdan ti sabali pay a parikut. Imbaga ti maysa a pannakangiwat ti Naciones Unidas: “Iti kada tawen, 2 milion a kabbaro nga AP a mine ti maikali a mainayon iti nasurok a 100 milion a sigud nga addan.” Umanamong dagiti eksperto a sapulenna ti adu a dekada sakbay a madalusan ti lubong manipud iti inladawan ti maysa a heneral a taga Cambodia kas “naanus a mammapatay a talaga a makapapatay wenno makadangran.”

Panagpakamatay Kadagiti Rangtay

Nasurok a sangaribun a tattao ti nagpakamatay babaen ti itatapuakda idiay agdindinamag a Golden Gate Bridge ti San Francisco manipud panaglukatna idi 1937. “Adda pakasaritaan ni ayat iti dayta, maysa a pangawis ti panangkettel iti biag babaen ti itatapuak iti Golden Gate Bridge. Nagpintas sadiay. Adda nainaig a partikular a pantasia,” kinuna ti eksperto maipapan iti panagpakamatay a ni Richard Seiden. Sumagmamano ti makalasat kadagiti tumpuak a mangisalaysayto iti padasda, a di pakasdaawan tangay matnagdanto iti danum iti 120 a kilometro iti kada oras ket kadawyan a masugatan ti makin-uneg a lalaemda. Impalgak ti pannakaadal ti 500 a tattao a nauyotan a din tumpuak a kurang a 5 a porsiento ti nagpakamatay met laeng idi agangay.

Dagiti Mainaig-Trapiko nga Ipapatay

Iti 26 a matay iti kada 100,000 nga agindeg, ti Argentina itan ti numero uno iti lubong iti bilang dagiti matay a mainaig iti trapiko, sigun iti periodiko ti Argentina a Clarín. Kabayatan ti 1993, adda 8,116 a natay iti pagilian. Immadu ti bilang iti 9,120 idi 1994. Ngem kabayatan ti immuna nga innem a bulan ti 1995, adda nasuroken a 5,000 a natay a mainaig iti trapiko. Idi 1994, dagiti magmagna iti kalsada ti agarup 25 porsiento kadagiti biktima. Idiay laeng probinsia ti Buenos Aires, immadu dagiti natay a mainaig iti trapiko iti 79 a porsiento. Ti dakkel a porsiento kadagiti aksidente ket maigapu iti kurang a panangpattapatta dagiti tsuper no unaanda ti dadduma a lugan.

Ubbing a Mannigarilio

Ipakita ti 1993/94 a report nga umad-adu nga ubbing ti agsigsigarilio idiay Britania. Immadu manipud 10 a porsiento agingga iti 12 a porsiento ti bilang dagiti mannigarilio nga agtawen iti 11 agingga iti 15. Kuna ti periodiko nga Independent nga agdoble daytoy nga iyaadu iti namnamaen dagiti opisiales ti gobierno maipapan iti salun-at iti 1994. Nupay bimmassit dagiti adulto a mannigarilio, mannigarilio pay laeng ti agarup 29 a porsiento kadagiti Britano a lallaki ken 27 a porsiento kadagiti babbai. “Mabalin a kalikagumanna ti ad-adda a nakadkadlaw a pannakakissay dagiti adulto a mannigarilio sakbay a maapektaran unay ti kababalin dagiti agtutubo,” ti konklusion ti report.

Kinadalus ti Ngiwat Dagiti Lallakay ken Babbaket

“Biag wenno ipapatay ti kaipapanan ti kinadalus ti ngiwat dagiti lallakay ken babbaket,” kuna ti Asahi Evening News. Inkonklusion dagiti sientista a Hapones a “makissayan dagiti lallakay ken babbaket ti peggad ti pulmonia no agsipilioda iti ngipenda.” Iti pannakaadal ti 46 a lallakay ken babbaket, sipsipilioen a naimbag dagiti nars ti ngipen ti maysa a grupo a buklen ti 21 iti kada aldaw kalpasan ti pangngaldaw. Na-checkup met ti ngiwatda mamindua agingga iti mamitlo a daras iti kada lawas. Kalpasan ti tallo a bulan, nasarakan a bimmaba iti sangapulo nga aldaw ti panaggurigor ti 21 ngem iti 25 a saan a nangsurot iti rutina. Nasaysayaat ti salun-at no awan dagiti bakteria iti ngiwat. Nagkonklusion ti periodiko a ti napalabas a panagadal a ti “katay wenno taraon a di igaggagara a malang-ab iti bará ti masansan a pakaigapuan ti pulmonia.”

Mailaklako ti Imortalidad?

“Iti $35, Magun-odanyon ti Imortalidad,” kuna ti Register-Guard ti Eugene, Oregon, E.U.A. Itukon ti microbiologist a ni James Bicknell a taginayonenna ti DNA-yo tapno, kas kunaen ti periodiko, “addanto tiempo iti masanguanan a siglo, a mausar ti maysa a nadungngo a kaputotan ti biolohikal nga impormasion iti DNA a pangaramid iti kapadayo.” Ilaklako ni Dr. Bicknell ti maysa a DNA kit a buklen ti dua a pedaso ti sterile gauze ken bassit a pagkargaan iti likido. “Iradradyo ti gauze kadagiti pingpingyo,” kunana, “iserrekyo ti gauze iti likido, ket isubliyo kaniak.” Alaenna ti DNA manipud kadagiti selula a nairadrad iti gauze ket idepositona ti DNA iti sumagmamano a papel a filter. Maipreserba ti papel iti maysa a tube iti bassit a kahon nga aluminum a nakayukitan ti naganyo a mai-display no kayatyo. Kuna ti Guard: “Ikonklusionna a salsalimetmetan dagiti tattao ti dapo dagiti natay, buok ken kuko. Ti kahon ti DNA ti banag a maipatawidyo kadagiti appokoyo.”

Nakaro a Pannakababalaw ti Gene Therapy

Napalalo ti pananginanama innem a tawenen ti napalabas idi a damo a nausar ti gene therapy iti tattao. Ninamnama dagiti sientista, idi agangay, a maagasan dagiti natawid a genetiko a sakit babaen ti pannakaindieksion dagiti mangkorehir a gene kadagiti pasienteda. Mangnamnamada pay met ti pannakayendieksion ti genetiko a material a pakaigapuan dagiti makadangran a selula, kas kadagiti selula ti kanser, tapno dadaelen a mismo ti bagida. Kaskasdi, kalpasan ti entusiastiko unay a panagsirarak, maum-umsi ti therapy. Kuna ti International Herald Tribune: “Ti interamente a pakariribukan, awan pay ti maysa a naipablaak a damag maipapan iti pasiente a natulongan ti gene therapy.” Pagamkan dagiti mangidadaulo a sientista a napalalo ti pannakaiparegta ti panagsirarak gapu kadagiti nakomersialan ken personal nga interes, imbes a ti pagimbagan dagiti pasiente. Maysa a problema isut’ mabalin a panangraut ken panangdadael ti sistema ti imiunidad ti bagi kadagiti inagasan ti gene therapy a selula, a mangibilang kadakuada kas ganggannaet.