Pagaradoda pay Laeng Dagiti Kabalio
BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY AUSTRALIA
ITI daytoy panawen ti narang-ay a teknolohia, mabalin a narigat a patien ti dadduma nga adda pay laeng dagiti managbangkag a pagaradoda dagiti kabalioda. Ngem adda luglugar a maus-usar ti timpuyog dagiti nabaneg ken nasigo a mangguyod a kabalio imbes a traktora.
Agpayso a manmanon dagiti bangkag nga araduen dagiti kabalio. Ngem adda makuna a pagimbagan ti panagusar kadagiti kabalio.
Pakausaran iti Agrikultura
Manipud idi unana a tiempo, nausaren dagiti kabalio kas ayup a pagtrabaho. Nadakamatda iti historia dagiti Sumeriano, Heteo, Egipcio, ken Insik. Ngem iti adu a siglo, limitado ti pannakausarda iti agrikultura. Ngamin, nalaklaka a taraknen dagiti baka ken agserbi kas taraon no saandan a makatrabaho. Nupay kasta, nabambannayat dagiti baka ngem kadagiti kabalio.
Idi maika-19 a siglo, ti kabalio ti nangsukat iti baka a mangarado iti adu a Makinlaud a dagdaga. Kuna ti maysa a gubuayan a maigapu daytoy iti “imbension ti namodmoderno a makinaria a pagbangkag a nasaysayaat a maibagay iti napartak, parepareho nga addang ti kabalio ngem iti nabuntog-panaggarawna a baka.”
Idi agangay, dagiti taraken a kas iti Clydesdale idiay Scotland, ti Suffolk Punch ken ti Shire idiay Inglatera, ken ti Percheron kangrunaanna idiay Francia ti nausaren iti panagbiag iti agrikultura. Nataraken dagitoy nabuntog ngem napigsa a kabalio a kadua dagiti babbabassit tapno mapataud ti kabalio a saan unay a napigsa ngem naparpartak. Naawagan dagita nga espesial ti pannakatarakenna nga ayup kas pagguyod a kabalio, a tumukoy iti abilidadda a mangguyod kadagiti nadagsen a karga.
Kabalio a Maidilig iti Traktora
Siempre, awan kabalio a nataraken a maipada iti kapigsa ti moderno a traktora a pangguyod. Ngem mabalin a masdaawkayo a makaammo no kasano kapigsa dagiti kabalio! Idi 1890, dua a Clydesdale a pagguyod a kabalio ti nangguyod iti napumpunno unay iti kargana a bagon a saan nga agpuligos dagiti daligna! Ket idi 1924, dua a kabalio nga English Shire ti nangaramid iti kasta met la a naisangsangayan a gapuanan, panangguyod iti napattapatta a 50 a tonelada!
Nasaririt ken agtignay met a situtulok dagiti kabalio a pagguyod. Kas pagarigan, gistay din kasapulan a maiwanwan ti maysa a timpuyog dagiti kabalio a pagarado iti bangkag no adda nasayaat a kabalio nga aggulis. Ti kabalio nga aggulis ti mangidaulo iti timpuyog nga agmalmalem a surotenda ti gulis. Maipagarup a maarado dagita a timpuyog ti naisangsangayan ti kinalintegna a linia agsipud ta maikkan dagiti kabalio iti pangkalub iti mata (blinders) ket didan makataliaw, idinto ta masansan nga agannayas a tumaliaw dagiti tattao a mangaramat iti traktora.
Kanayonanna, kabayatan ti panagaapit, ad-adu ti pakausaran dagiti kabalio ngem iti traktora. Ti abilidadda a mangaramid iti eksakto a 90-degree a panagsikko—ket no kasapulan, 180-degree a panagsikko—ipakitana a saanda a malibtawan ti aniaman a paset ti bangkag kabayatan ti panagpatrabaho.
Panagtrabaho ti Timpuyog Dagiti Kabalio
Nakaskasdaaw a buya ti panagtulnog ti timpuyog dagiti kabalio iti bilin ti para-iturongda. Masanay ti timpuyog nga agtulnog kadagiti espesipiko a bilin nga addaan espesipiko a panangimaneobra, nupay sabasabali dagiti eksakto a lengguahe ken sasao a mausar sigun iti kayat ti para-iturong. Agbalinton a pamiliar dagiti kabalio iti bokabulario ken tono ti timek ti maysa a para-iturong. Ti pakabigbigan a sagawisiw, agraman ti mangtignay a sasao ti para-iturong, ti mabalin a pagilasinan tapno aggarawen dagiti kabalio.
Idiay Australia, ti kabalio iti kannawan ti timpuyog (manipud iti panagkita ti para-iturong) ti pagaammo kas naawar a kabalio ket ti kabalio iti kannigid, isut’ dumna a kabalio. Daytoy a designasion nalabit nagtaud iti wagas ti panagtrabaho idi dagiti beterano kadagiti timpuyogda, a kadawyan a magna iti kannigid a dasig.
Anian a makapagagar a buyaen ti linia ti sangapulo a kabalio bayat nga agsikkoda iti 90-degree, kas panagtulnog iti bilin ti para-iturong! Tapno agsikko a pakannigid, ti dumna a kabalio ti masapul nga agatras iti babassit nga addang, bayat a ti dadduma a nabatbati iti timpuyog ti agmartsa iti kakapat ti sirkulo iti aglawlawna. Sa no agsikko a pakannawan, masapul nga agatras ti naawar a kabalio iti babassit nga addang. Kadagiti namagmaga a klima, talaga a makapagagar a makita ti timpuyog nga agpukaw iti katapokan sa agparangda manen a kaslattay pader dagiti agtaltaltag a kabalio kalpasan a makompleto ti panagrikus!
Maawagan ti tunggal kabalio iti naganna ken agtulnog maitunos iti tono ti boses nga usaren ti para-iturong. No saan a makiaddang ti maysa a kabalio, masansan a kasapulan laeng ti napigsa, mangbabalaw a tono ti pannakaayab ti naganna. Iti nasapa a pannakasanay, masansan a masursuro dagiti kabalio a ti kasta a tono ket mapakuyogan iti ablat ti baut wenno latigo. Apaman a makapagnakem, nupay kasta, manmanon ti naing-inget a disiplina, no bilang kasapulan pay.
Kadawyan nga Aldaw ti Panagtrabaho
Mabalin a bumangon ti bumabangkag iti agarup alas singko no parbangon tapno pakanenna dagiti kabalio ken mamigat metten bayat a mangmangan dagiti kabalio. Makasursuro dagiti kabalio nga uminum a naimbag sakbay a mangrugi ti trabaho agsipud ta awanen ti inumenda sakbay ti pangngaldaw. Maeskoba ti tunggal kabalio sakbay a maguarnision. Daytoy ti manglapped iti panaggagatel ti kudil ken mangpasayaat dayta iti rikna. Kadawyan nga agaaripuno dagiti kabalio ket siaanus nga urayenda ti batangda. Kalpasanna, maiguarnision ken maisangolda a sangsangkamaysa. Amin daytoy alaenna ti maysa nga oras wenno nasursurok, depende iti kadakkel ti timpuyog. Kasta met a maisagana dagiti maibitin iti tengnged a bag ti taraon a pangaldaw dagiti kabalio. Ngamin, saan laeng a ti para-iturong ti rumbeng a mangaldaw!
Awan reklamo ti timpuyog nga agbannog iti walo wenno sangapulo nga oras, ket no komportable ti pannakaikabil dagiti mayukkor iti tengngedda ken alikamen, mairingpas dagiti kabalio ti aldaw a di naut-ot, narasrasan ti abagada. Bayat a rumabiin, maragsakan ti tao ken ayup nga agawid tapno tagiragsaken ti natalna a pannangan, umdas nga iyiinum ken naimbag a panaginana.
Dagidiay a kabalio pay laeng ti pagtrabahoda iti daga mabalin a sidadaras a mangikalintegan a nasaysayaat nga amang daytoy ngem ti panangdengngegda iti uni ti makinaria iti agmalmalem. Ti kinatalinaay ti mangiparikna iti bumabangkag nga isut’ paset ti daga. Ad-adda a madlawna ti nakaparsuaan iti aglikmutna—ti uni dagiti billit nga agkarkaraykay a kaslattay suksukimatenda ti kaar-arado a daga; ti ayamuom ti nabasa a ruot; ti rumpiis a yelo a linnaaw bayat a buraken ti arado ti timmangkenen a daga iti nalamiis nga agsapa—babassit a bambanag a saan a madlaw no ti bumabangkag ket lapunosen ti ungor ti traktora.
Agpayso a makapagtrabaho dagiti traktora iti 24 nga oras iti kada aldaw, a di maaramidan dagiti kabalio. Agpayso met a nalawlawa a daga ti matrabaho dagiti traktora ken basbassit a pannakamantener ti kasapulanda. Ngem awan pay traktora a nakapataud iti makaay-ayo nga urbon a kabalio, ket maysa laeng daytoy kadagiti ragsak nga awan pakaipadisan ti pannakipagtrabaho kadagiti kabalio. Matagiragsak met ti para-iturong ti “pannakipatang” kadagiti kabalio bayat nga agtrabahoda. Ket sumungbatda babaen ti panagtulnogda, nga uray la garawgarawenda dagiti lapayagda tapno tarusan ti tunggal sawenna.
Narigat ken, pasaray makakettang a trabaho ti panagbangkag. Ngem kadagidiay kadaanan pay laeng ti panagaradoda kadagiti bangkagda babaen iti kabalio, adda adu a rag-o ti sisisinged a pannakipagtrabaho kadagitoy a naandur, nagaget nga ayup iti panamarsua ti Dios.
[Ladawan iti panid 26]
Ad-adut’ pakausaran dagiti kabalio ngem iti traktora