Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Aniat’ Dakes iti Panagtegged?

“TALAGA a ti kuarta ti kapatgan a banag iti lubong.” Kasta ti kinuna ti Britano a mannurat iti drama a ni George Bernard Shaw. Umanamongkay kadi kenkuana? Nalabit umasping ti kaririknayo iti 17-anyos a ni Tanya, a kunana: “Diak kayat ti bumaknang, kalalainganna laeng a pinansial.” Uray ti agtutubo a ni Avian, ibilangna ti kuarta a saan a kapatgan a banag iti lubong, no di ket kas makatulong a pangragpat iti sumagmamano a kalat. Kunana: “Nasken ti kuarta kadagiti pakasapulak, kas iti kawes ken transportasion.”

Ammom kadi a kasta met laeng ti kunaen ti Biblia? Idiay Eclesiastes 7:12, kunana a ti “kuarta isu ti maysa a salaknib.” Ti kinapanglaw nadeskribir kas “dakkel a kabusor iti kinaragsak ti tao.” Ket ti kaadda ti umdas a kuarta masalaknibannaka​—uray kaskasano iti sumagmamano a pamay-an​—kadagiti parikut nga ipaay ti kinapanglaw. Ti kuarta bang-arannaka met kadagiti epekto dagiti di mapakpakadaan a didigra. “Kuna ti Biblia a ‘ti panawen ken di mapakpakadaan a pasamak maangay kadatayo amin,’” kuna ti agtutubo a ni Phyllis. “Ditay pulos ammo no kaano a dumteng ni rigat kadatayo, isu a rumbeng nga agsalimetmettayo.” (Eclesiastes 9:11) Ket nupay mabalin a kasla napateg ita kenka ti kuarta, mabalin a napatpategto pay ti maaramidanna iti masakbayam.

“Ti Aluyo ti Materialismo”

Ngem nupay normal ken makagunggona no dadduma ti maseknan iti kaadda ti umdas a kuarta, para iti dadduma nga agtutubo, ti kuarta gistay maipangpangrunan. Idi naisaludsod iti nasurok a 160,000 nga agtutubo ti, “Aniat’ tartarigagayanyo unay iti biag?,” 22 porsiento ti nagkuna iti, “Bumaknang.”

Sigurado a daytoy a panagtarigagay iti kuarta ti rubrubroban ti inawagan ti magasin a Newsweek nga “aluyo ti materialismo” a nanglapunos iti lubong. “Napalalot’ kinamaterialistikok ken napateg kaniak ti etiketa,” kuna ti 18-anyos a ni Martin. “Patiek unay a ti kalidad ti gatangem agpannuray iti gastuem. Isu nga adut’ gastuek kadagiti banag a kayatko.” Saan la a ni Martin ti agtutubo nga ‘aggasto iti adu.’ Ireport ti U.S.News & World Report: “Itay napan a tawen, dagiti 12 agingga iti 19-anyos [idiay Estados Unidos] ti sigagastador a naggatang, ket nakagastosda iti $109 bilion iti amin a ginatangda, ad-adu iti 38 porsiento ngem idi 1990.”

Ngem pangal-alaan ngay dagiti agtutubo iti paggatangda kadagidiay a kabbaro a kawes, compact disc, ken alikamen iti computer? Sigun iti U.S.News & World Report: “Adda paset-tiempo a panggedan ti agarup kagudua iti amin a 16 agingga iti 19-anyos.” No sititimbeng a mapaggiddanda, adda gunggona ti mangged kalpasan ti klase, kas ti panangisurona iti maysa nga agtutubo no kasano ti agbalin a responsable. Nupay kasta, dadduma nga agtutubo ti nalawag nga aglablabes itoy a banag. Kuna ti magasin a Newsweek: “Makita dagiti sikologo ken mannursuro ti rigat dagiti [agtartrabaho nga] estudiante. Bassit ti orasda nga agaramid iti homework, ket dagiti mannursuro a kanayon a mangsiput kadagiti nabannogan nga estudiante a mangikagkagumaan nga agtalinaed a siririing, masansan a pababaenda dagiti raragpaten iti panangisuroda.”

Nupay kasta, manmano kadagiti agtutubo nga agtartrabaho ti situtulok a mangisardeng kadagiti panguartaanda. “Napateg ti panageskuela,” kuna ti agtutubo a ni Vanessa, “ngem napateg met ti kuarta. Awan matgedak iti homework.” Kasano kapateg kenka ti mangged? Ti kadi pananggun-od iti adu ti kangrunaan a kalatmo iti biag?

“Determinado a Bumaknang”

Sungbatan ti Biblia dagitoy a saludsod. Insurat ni apostol Pablo: “Dagidiay determinado a bumaknang matnagda iti pannakasulisog ken iti maysa a silo ken kadagiti adu a minamaag ken makapasakit a tartarigagay, a mangipalned kadagiti tattao iti pannakadadael ken pannakarebba. Ta ti ayat iti kuarta isu ti ramut dagiti amin a kita ti makadangran a bambanag, ket babaen ti panangragpat iti daytoy nga ayat sumagmamano ti naiyaw-awan manipud iti pammati ket sinalputda ti intero a bagbagida iti adu nga ut-ot.”​—1 Timoteo 6:9, 10.

Sigurado nga ammo ni Pablo ti sarsaritaenna idi. Sakbay a nagbalin a Kristiano, isut’ maysa kadagiti lider ti relihion a pagaammo kas “dagiti Fariseo,” a tuktukoyen ti Biblia kas “managayat iti kuarta.” (Lucas 16:14) Nupay kasta, saan a kinondenar ti apostol ti panagtegged. Imbes ketdi, namakdaar kadagidiay a “determinado a bumaknang” wenno, kas kuna ti sabali a patarus, kadagiti tattao “nga ipampamaysada ti pusoda nga agpabaknang.” (Phillips) Ngem aniat’ pagdaksan ti panangaramid iti dayta?

Kas inlawlawag ni Pablo, ‘matnag[da] iti pannakasulisog ken iti maysa a silo.’ Kasta met laeng ti sagudayen ti Proverbio 28:20 no kunana: “Ti sigaganat a bumaknang saanto a di madusa.” Tangay ipagarupda nga awananda iti umdas, agtakaw pay ketdin ti dadduma nga agtutubo.

Agpayso, di mapanunot ti kaaduan nga agtutubo ti agtakaw. Ngem daddumat’ mabalin a makipaset kadagiti napeggad met la nga aramid. Ireport ti Christianity Today: “Patien ti dadduma nga eksperto a ti napalalo a panagsugal kumarkaro a pakaadiktuan dagiti agtutubo.” Iti maysa a lugar iti E.U., “gistay 90 a porsiento kadagiti agtutubo ti di legal a gimmatang kadagiti tiket iti loteria idi addadan iti maudi a tawen iti high school.” Nakarkaro pay ti aramiden ti dadduma nga agtutubo. “Nagrigat ti agsapul kadagiti desente a panggedan,” kuna ti 16-anyos a ni Matthew. “Isu a matgedak ti kaaduan a kuartak iti panagnegosio. . . . Pasaray aglakoak [idi iti maiparit nga agas].”

‘Mangipalned iti Pannakadadael’

Pudno, no adda kuarta, mabalin a marikna ti maysa nga isut’ siwayawaya. Ngem kas inlawlawag ni Pablo, inton agangay, ti pananggun-od iti kuarta aktual a pagbalinenna ti maysa nga adipen iti “adu a minamaag ken makapasakit a tartarigagay, a mangipalned kadagiti tattao iti pannakadadael ken pannakarebba.” Wen, apaman a ti panagayat iti kuarta kinontrolnakan, mangdominaren ti kinaagum, makapapatay a panagimun, ken dadduma a makapasakit a tarigagay. (Idiligmo iti Colosas 3:5.) Kas kinuna ti maysa nga artikulo iti magasin a ’Teen a dadduma nga agtutubo apalanda unay dagiti kotse ken kawes nga ik-ikutan ti dadduma nga agtutubo “isu a malapunosda.” No dadduma, ti kasta nga apal “agtun-oy iti pananggura iti bagi,” kuna pay ti artikulo, “ket din makapanunot ti agtutubo iti aniaman malaksid iti awan kenkuana.”

Ngem, usigenyo a saan laeng a ti tarigagay iti kinabaknang ti pakaigapuan ti ‘pannakatnag iti sulisog’ no di ket ‘mangipalned [met] iti maysa iti pannakadadael ken pannakarebba.’ Kuna ti komentarista iti Biblia a ni Albert Barnes: “Ti ladawan ket maipapan iti pannakarebba, a sadiay ti barko lumned agraman amin a kargana. Naan-anay ti pannakadadael. Naan-anay a madadael ti kinaragsak, nasayaat a kababalin, reputasion, ken ti kararua.”​—Idiligyo ti 1 Timoteo 1:19.

Anian nga umiso ti kuna ni Pablo a ti mangibus iti amin nga “ayat iti kuarta isu ti ramut dagiti amin a kita ti makadangran a bambanag.” Kas resultana, adu ti “naiyaw-awan manipud iti pammati ket sinalputda ti intero a bagbagida iti adu nga ut-ot.” Alaenyo, kas pagarigan, ti agtutubo nga awagantayo iti Rory. Idi 12 anyos, nangrugin nga agsugal. “Daydit’ panguartaak nga awan aniaman nga aramidek,” malagipna. Di nagbayag, ginasut a doliar ti utangnan ket nabaybay-annan dagiti gagayyemna, pamilia, ken ti panageskuelana. “Pinadasko nga isardeng,” inadmitirna, ngem namin-adu a napaay. Intultuloyna a ‘sinalput ti intero a bagina iti adu nga ut-ot’ agingga a nagpatulong idi 19 anyosna. Saan ngarud a sobrat’ panagsasao ti mannurat a ni Douglas Kennedy idi nga, iti librona a Chasing Mammon, inawaganna ti pananggun-od iti kuarta kas “makariribuk a kapadasan.”

Panagbalin a Natimbeng

Agaplikar pay la ngarud ita ti balakad ni Solomon sinigsiglon ti napalabas: “Dika maringgoran a bumaknang, agtalnaka gapu ita kinasiribmo met laeng. Itaengmonto aya dagita matam iti daydiay awan? Ta ti kinabaknang pudno nga agkayabkabda kas iti agila a tumayab nga agpalangit.” (Proverbio 23:4, 5) Temporario dagiti material a kinabaknang, isu a minamaag no panagpabaknang ti ipangpangrunam iti biagmo. “Diak kayat ti masiluan iti bin-ig a materialistiko a kalat,” kuna ti Kristiano nga agtutubo nga agnagan Maureen. “Basta ammok,” kunana, “a mapukawko ti espiritualidadko no ipangpangrunak ti mangged.”

Pudno, masapul ti kuarta. Ket ti kaadda ti umdas a matgedan ti tumulong kenka a manggatang kadagiti kasapulam​—ken makatulong pay ketdi no maminsan kadagiti sabsabali iti material. (Efeso 4:28) Sursuruem ti agtrabaho a sigagaget tapno makatgedka buyogen ti kinamapagpiaran. Sursuruem met ti agsalimetmet, agbadyet, ken ti aggasto a nainsiriban. Ngem dika ipalubos a ti kuarta ti agbalin a kapatgan iti biag. Ikagumaam ti agbalin a natimbeng a kas iti inyebkas ti mannurat iti Proverbio 30:8 a nagkararag: “Dika kadi itden kaniak ti kinapanglaw wenno ti kinabaknang.” No ipangpangrunam dagiti naespirituan nga interes, magun-odamto ti kasayaatan a kita ti kinabaknang. Kas kuna ti Proverbio 10:22, “ti bendision ni Jehova ti mangpabaknang, ket saanna nga anayan iti ladingit.”

[Ladawan iti panid 13]

Kuarta ti tarigagayan ti adu nga agtutubo tapno mataginayonda ti takder a kas kadagiti kapatadanda