Tulong iti Nasakit a Saksaka

“DAGITI sakak ti mangpatay kaniak!” Nabatad a sobra a panagsao dayta. Nupay kasta, nakaro a parikut ti panagsakit ti saka idiay Estados Unidos nga uray la rimmang-ayan ti trabaho ti rinibu nga espesialista iti saka.

Kalpasan ti panangusigna iti nasurok a 2,000 nga inoperana a saka iti nasurok a 14 a tawenen, adda natakuatan ni Dr. Michael Coughlin, maysa nga orthopedic surgeon, a nangkellaat kenkuana. “Nakaskasdaaw,” kunana, “natakuatak a gistay babbai amin dagitoy a naopera.” Apay a babbai ti nalaklaka nga agproblema kadagiti sakada?

Umanay, Uso, ken Saksaka

Natakuatan iti maysa a surbey kadagiti 356 a babbai nga iti promedio, gistay 9 iti kada 10 ti agsapsapatos iti nailet unay kadagiti sakada! Ti pannakaaramid ti sapatos dagiti babbai ti maysa a pakaigapuan ti parikut. Saanen nga us-usaren dagiti sapatero ti horma ti sapatos a mangaramid iti akikid a mukod ken nalawlawa nga entrada,” ilawlawag ti orthopedic surgeon a ni Francesca Thompson.a

Isu a no isuotda ti sapatos, makita ti adu a babbai a no komportable ti plastar ti entrada, nalawa ti mukod; ngem no komportable ti mukod, nailet ti entrada. Kaykayat ti dadduma ti komportable a mukod a nailet ti entradana, ta ti sabali pay a pagpilian kaipapananna ti pannakauksot ti mukod iti tunggal panagaddang.

Saan a komportable ti panangyan-anay iti ramramay ti saka iti nailet nga entrada. Sa ket sumagmamano a sentimetro ti kangato ti takon nga aramiden dagiti diseniador iti sapatos. Nupay maibilang nga uso, ti nangato a takon parigatenna ti tangan ti saka ket puersaenna ti saka nga umabante iti entrada a nalabit nakail-ilet. “Saan nga agpayso nga adda makapasalun-at, nangato ti takonna a sapatos,” kuna ni Dr. David Garrett, maysa a podiatrist. Kuna ti dadduma a dagiti takon a nangato dadaelendanto inton agangay dagiti saka, lipaylipay, butoy, tumeng, ken bukot ti nakasapatos. Mapaababada met dagiti masel ken pennet ti gurong, a nalaka unay a pakadesgrasiaan nangnangruna dagiti tumataray.

Saan unay a makibagay ti saka ti babai iti abuso a sagabaenna. Kinapudnona, iti panaglabas dagiti tawen, ti makinsango a paset ti saka ad-adda nga umakaba​—uray pay kalpasan a nagmataenganen ti tao. Ngem saan a kasta iti mukod. “Maymaysa ti tulang ti mukod, kuna ni Dr. Thompson, “ket agtalinaed dayta nga akikid iti edad a 84 a kas idi agedad iti 14.” Daytoy ti ad-adda pay a mangparigat iti babai a mangsapul iti sapatos a komportablet’ plastarna manipud mukod agingga iti tangan ti saka.

Singasing no Gumatang

No gapu iti panangyan-anay ken uso ket madaksan dagiti saka ti babbai, kasano a malapdanda ti panagsakit iti sakada? Masimpuon ti sungbat iti paggatangan iti sapatos. Isingasing ti sumagmamano nga eksperto ti sumaganad:

● Gumatangka iti sapatos no mumalemen, no medio dimmakkelen dagita sakam.

● Isuotmo ti agparis a sapatos​—saan la a ti maysa.

● Siguraduem a komportable ti mukodna ken umiso ti kaatiddog, kaakaba, ken katayag ti entradana.

● Kitaem no nalukneng ti alpombra iti paggatangam, a mamagbalin kadagiti saan a nasayaat ti plastarna a sapatos a medio komportable iti apagbiit.

● Liklikam dagiti sapatos a naaramid iti natangken ken nalamuyot ti rabawna a lalat wenno sintetiko a materiales. Saan a kas iti nalukneng a lalat wenno suede, dagita a materiales saanda nga agbennat no magnaka.

● No gumatangka iti sapatos a nangatot’ takonda, padasem daydiay lalat ti makin-uneg a suelasna tapno naluklukneng. Saanka unay nga agisuot iti nangato ti takonna, pasaray agsapastoka iti nababat’ takonna iti agmalem.

Kas nayon ti nadakamat, kanayon a laglagipem a dagiti sapatos komportableda koma no gatangem ida. Maikontra iti kadawyan a pammati, saan a lumawa bayat a maipagnapagna. “Pulos a dika agpakombinsir iti despatsador a ti medio nailet a sapatos nasayaatto met la inton naipagnapagnamon,” ipakdaar ni Dr. Coughlin. “Madangranto la ketdi dagita sakam.”

Ngem kasano ngay no ti laeng pagpiliam ket nailet ti entradana ken komportable ti mukodna wenno komportable ti entradana ngem nalawa ti mukodna? Kuna ni Dr. Annu Goel, maysa a podiatrist, a rumbeng nga ikeddengmo no aniat’ nalaklaka nga aturen. “Adda dua a wagas a panangaramid iti daytoy,” kunana. “Umuna, mabalin a gumatangka iti sapatos a kalalainganna ti entradana ken mangikabilka iti kalso tapno umilet bassit ti mukodna. . . . Ti maikadua a pamay-an ket gumatangka iti sapatos a nailet ti mukodna ken mabennat ti entradana. Ngem kaaduanna agkurri laeng daytoy kadagiti lalat a sapatos.”

Tangay magna ti adu a babbai iti mapattapata a 15 a kilometro iti kada aldaw, naimbag no usigenda ti sapatosda. Kas kuna ti magasin nga American Health, “no nakonsiderarka iti saksakam​—nangnangruna iti panagsapatos iti husto ti sukatna​—maliklikam ti itatanor ti kaaduan a sakit iti saka.”

[Footnote]

[Kahon iti panid 26]

Uppat a Gagangay a Parikut ti Saka

Dagiti bukol ti saka. Ti bukol iti saka ket maysa a letteg iti puon ti tangan ti saka. No saan a natawid, dagiti bukol iti saka ket mabalin a gapu iti nailet wenno nangatot’ takonna a sapatos. Apagapaman a makapabang-ar iti ut-ot no madengngep iti napudot wenno yelo, ngem kasapulan a maopera tapno maikkaten a naan-anay ti bukol iti saka.

Kawweng a ramramay ti saka. Agkawweng dagiti ramay ti saka a mabalin a gapu iti sapatos a nailet unay ti entradana. Kasapulan a maopera tapno makorehir ti kawwengda.

Dagiti buttuan. No dadduma, ti panagsapatos iti nailet unay agresulta iti bimmalisungsong a letteg ti ramramay ti saka a maigapu iti pannakagasgas ken panagrisiris. Mabalin nga apagapaman a makapabang-ar dagiti naisagana idiay balay a remedio, ngem kadawyanna, kasapulan ti operasion tapno maatur dagiti depormado a ramramay ti saka a gapu ti pannakagasgas.

Dagiti kalio. Dagiti palunapin ti napuskol, timmangken a kudil salaknibanna ti saka manipud iti maulit-ulit a pannakagasgas. Ti panangyuper iti naipapudot a danum ken asin nga Epsom mapaluknengna ida. Ngem dika panggepen a gedgeden ida ta daytoy ti mabalin a pakaimpeksionan.

[Picture Credit Line iti panid 26]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck