Panangmatmat iti Lubong
Awan ti Medikal a “Pampasalibukag”
Sigun iti geriatrician a ni Andréa Prates, ti panagtomar kadagiti uso nga agas tapno mataginayon ti kinasalibukag, kas iti sumagmamano a hormone, mabalin a “makagunggona ngem mabalin met a makadangran iti salun-atyo.” Iti dangadang maibusor iti panaglakay ken panagbaket, ibalakad ni Dr. Prates a “nabirbirtud dagiti baro a kababalin ngem iti baro nga agas.” Dagiti nasayaat a kababalin a mangpaatiddog iti biag, kuna ti magasin ti Brazil a Superinteressante, iramanda ti umdas a turog, panangtaginayon ti kalmado a disposision, panaginat ken panagehersisio iti kalalainganna, panangparang-ay iti isip, ken panangliklik iti taba. Napateg met ti panangipauneg iti bitamina ken mineral, a masarakan kadagiti prutas ken nateng. Ti panaglakay ken panagbaket apektaranna ti amin a selula iti bagi, ket ti maysa a substansia saan nga aggigiddan a gunggonaanna ti amin a sabasabali a lalaem ti bagi.
Immuna a Clone ti Adulto a Mamalia
Pinagsiddaaw dagiti managsirarak idiay Scotland ti lubong idi arinunos ti Pebrero babaen ti anunsio a nakapataudda iti na-clone a kordero manipud iti DNA ti maysa nga adulto a karnero. Nupay naaramiden ti cloning kadagiti selula ti sikog kadagiti kallabes a tawen, agingga ita impagarup ti adu a sientipiko nga imposible ti panangpataud iti genetiko a kasingin ti adulto a mamalia. Kinuna dagiti managsirarak nga, iti teoria, ti isu met la a pamay-an mayaplikar met iti tattao—a ti DNA ti maysa a selula a naala iti maysa nga adulto mabalin nga usaren a mangpataud iti genetiko a kaing-ingas, nupay ub-ubing a kasingin. Nupay kasta, sigun iti International Herald Tribune, ibilang ni Ian Wilmut, ti sientipiko a nangidaulo iti proyekto, nga imoral ti kapanunotan. Immanamong ti World Health Organization, ta busorenna ti panang-cloning iti tao kas ‘aglablabes a kita ti panageksperimento,’ ipadamag ti The Journal of the American Medical Association.
Annadam Dayta Nakaro a Panagaburido!
“Minilion a taga Brazil ti kanayon a mangparparmek iti panagaburido,” ipadamag ti magasin a Veja. Adu kadagitoy ti mabalin a mamati a ti panagtrabaho iti napaut nga oras no katibuk ti trabaho ti mangipakita iti kinalaingda, ngem makadangran daytoy a kababalin. “Nasayaat ti magapuanan ti trabahador no maipasidong iti kalalainganna a panagaburido, ngem maragpatna ti ultimo a kinabungana no, nalab-awannan ti pisikal a limitasionna, a dina ammo dayta,” ilawlawag ni Dr. Marilda Lipp ti Pontifical Catholic University. “Iti sidong ti nakaro a tension, apagapaman a nakaskasdaaw ti panagtrabaho ti tao. Kalpasanna, basta mapaksuyanen.” Agsagaba iti nakaro a panagaburido dagidiay marigatan a mangibingay iti responsabilidad, kuna ti damag. Ti kakaruan nga agaburido ket dagidiay iladawan ni Dr. Lipp, a “marigatan a mangyebkas iti rikriknada, nga agpungtotda no tensionadoda ket kalpasanna pagreggetanda ti agbalin a naalumamay ken agtignay iti makaay-ayo.”
Dagiti Elektroniko a Piek
Ipadamag ti Asahi Evening News idi kattapog daytoy a tawen nga agus-uso iti pagilian ti Japan dagiti elektroniko a piek. Ti itlog-sukogna nga abalbalay addaan iti iskrin a mangipakita kadagiti ladawan ti maysa a piek iti nadumaduma a tukad ti panagdakkel. Talmegam ti button, ket kalpasan ti lima a minuto, mapessaanen ti itlog. Kalpasanna, aguni ti “piek” tapno “pakanen” ti makinkukua kenkuana ken taripatuenna ti dadduma pay a kasapulanna babaen ti panangitalmegna iti nadumaduma a button. Mabalin nga aguni iti aniaman nga oras, uray pay no rabii. Ti di panangipangag makaituggod iti nasapa nga “ipapatay” ti piek. Iti aniaman a kaso, kalpasan ti makalawas wenno nasursurok, matay ti piek. Mabalin manen nga iprograma ti abalbalay tapno “maipasngay” ti baro a piek, nga addaan iti sabali a personalidad. Dadduma ti nangipadamag a mariknada a nadekketda iti elektroniko a piekda a kas iti riknada iti anakda. Kinuna pay ketdi ti maysa a doktor maipapan iti piekna: “Nalidlidayak idi natay ngem idi natay ti maysa kadagiti pasientek.”
Pananggundaway iti Ubbing
“Agarup dua a milion nga ubbing iti intero a lubong ti mapapati a biktima iti panaglako iti sekso,” kuna ti ENI Bulletin. Ti kasta nga organisado a panangabuso iti ubbing a nasaknapen iti luglugar ti Asia, ket lumanlanlan sadi America. Kinuna ni Rodrigo Quintana, maysa nga espesialista iti InterAmerican Institute of the Child, a nasaksian ti napalabas a dekada ti kasta unay nga ilalanlan daytoy a parikut nangnangruna idiay Latin America. Ipakita dagiti estadistika a dinakamat ni Quintana a pinullo ribu kadagiti menor de edad ti agtartrabaho kas balangkantis kadagiti pagilian iti intero a Latin America.
Natakkuatan ti Impugso ti Banag
Ipadamag ti The New York Times a nabiit pay a natakuatan dagiti astropisiko ti agparang a 3,500 light-year ti kaatiddogna nga impugso ti banag nga aggapgapu iti tengnga ti ariwanastayo, ti Milky Way. Ti banag buklen dagiti atomiko a partikulo a kas iti normal a banag malaksid nga agsungani ti electrical charge-da. No masagidda dagiti partikulo ti ordinario a banag agpadpadada a madadael ken mangipugso kadagiti nabileg a gamma ray nga addaan iti espesipiko nga enerhia. Nailasin dagiti sientipiko ti naipugso a banag babaen ti pananganag ti Compton Gamma Ray Observatory satellite iti kapigsa ti enerhia. No maipapan iti naipugso, “kinuna dagiti astropisiko a dina dinangran ti Daga, ti laeng ladawanda iti ariwanas.”
Pangpaksiat iti Elepante
“Idiay Asia, daddadaelen dagiti elepante ti rinibu a doliar a gatad dagiti apit iti kada tawen,” kuna ti zoologo ti Cambridge University a ni Loki Osborn. Kas naipadamag iti magasin a New Scientist, magusgustuan met dagiti elepante idiay Africa dagiti mula a gubuayan ti taraon. Kadawyanna, ikagumaan dagiti agmulmula a bugawen dagiti animal babaen ti panagtambor wenno panagbato. Adu metten nga elepante a rimmaut ti napaltogan, kuna ni Osborn, “ngem daytoy dina pinabassit ti nadadael nga apit.” Patien ni Osborn ken ti maysa nga imbentor a nakasarakdan iti nasaysayaat a solusion: lata ti pugsit nga aglaon iti sangakilo a sili a sairo ken lana a mabalin nga ipugsit iti asideg ti elepante babaen iti pagpugsit. Kunana a ti atiddog nga agong ti elepante ti maysa kadagiti kasesensitibuan iti pagarian dagiti animal. Kabayatan dagiti pannubok idiay Zimbabwe, “dagiti elepante agtuken sada agbang-es sakbay a darasenda ti pumanaw.” Awan permanente a panangdangran ti sili, kuna ti damag.
Makapapatay ti Segunda-Mano nga Asuk
“Nasurok a 50,000 a matmatay iti kada tawen gapu iti sakit ti puso ken arteria ket gapu iti segunda-mano nga asuk,” ti asuk nga ipug-aw dagiti dadduma nga agsigarilio, kuna ti damag iti magasin ti E.U. a Good Housekeeping. Kanayonanna, dagiti di mannigarilio a kanayon nga aggian iti pagsigarilioan a lugar ad-adda nga ag-bronchitis ken agpulmoniada ken dakkel ti posibilidad a maaddaanda iti nadumaduma a kita ti kanser. Saan a maibilang a napeggad ti angot nga agtalinaed iti siled iti adu nga aldaw kalpasan nga adda nagsigarilio sadiay. Nupay kasta, “dagiti napnot’ asuk a siled addaan iti aginggat’ innem a daras nga ad-adu a polusion iti angin ngem iti highway nga aduan tao ken lugan,” kinuna ti artikulo. Kinunana pay a “maysa iti kada walo a matay gapu iti panagsigarilio ket resulta ti pannakalang-ab iti segunda-mano nga asuk.”
Ti Mula iti Masakbayan?
Naruay ti kawayan iti intero nga equator sakbay a pinukan dagiti nangkolonia tapno matalon ti daga, kuna ti The UNESCO Courier. Idiay Africa laengen, adda 1,500 a kita ti kawayan. Adu ken nadumaduma ti pakausaran ti mula. Tangay natibtibker ngem iti asero, ekselente dayta a material a pagbangon. Nasurok a sangagasut a tawenen ti sumagmamano kadagiti tallo-kadsaaranna a pasdek a kawayan idiay Colombia ket maus-usarda pay laeng. Maaramat met ti kawayan kas tubo, sungrod, ken dadduma pay a pakausaran. Dagiti rabong maus-usar pay iti panagluto dagiti Tsino ken Hapon. Dagiti nakaskasdaaw a maaramidan ti kawayan mabalin a matagtagibassit idi. Ngem dagiti tulong a maaramidanna ken ti napartak nga idadakkelna—matangkenanen no limat’ tawennan—ti mangtignay kadagiti dadduma a mangmatmat iti dayta iti baro a lawag, kas “ti mapabaro a mula iti masakbayan.”
Mainaig Dagiti Ipes iti Angkit iti Kinaubing
Pabasolen ti lima-tawen a panagadal ti U.S. National Institutes of Health dagiti ipes iti nakaro nga iyaadu dagiti agangkit nga ubbing kadagiti aduan-tao a siudad, ipadamag ti Daily News ti New York. Kadagiti 1,528 nga agangkit nga ubbing a naadal iti pito a pagilian, 37 a porsiento ti allergic unay kadagiti ipes. Kadagidiay addaan iti allergy ken naisarang iti adu nga ipes kadagiti pagturoganda ti mamitlo daras a kasapulan a maospital ngem iti dadduma nga agangkit nga ubbing. Imparegta ni Dr. David Rosenstreich, nangidaulo iti panagadal, ti panangpaksiat kadagiti ipes babaen ti pangsilo iti ipes, insektisidio, boric acid, ken naan-anay a panagdalus. Ti panang-vacuum iti intero a balay makatulong a mangikkat iti ibleng dagiti ipes a linaon iti tapok, kinunana. “Masapul nga ikkatenyo ti aniaman a gubuayan ti taraon ken inumenda,” kuna pay ni Dr. Rosenstreich, “nangnangruna kadagiti agubo a tubo wenno tedted. Kasapulan nga uminum dagiti ipes tapno agbiagda.”