Salaknibam ti Anakmo Kadagiti Aksidente

BABAEN TI KORESPONSAL TI AGRIINGKAYO! IDIAY SWEDEN

NI Hanna, a dandani tallo ti tawenna ket kadua dagiti dadakkelna, da Karl-Erik ken Birgitta, idi dinalusanda ti balay ti natayen a kaarrubada. Kalpasan ti sumagmamano a kanito, rimmuar ni Hanna iti kuarto nga adda iggemna a bote dagiti pildoras. Nakannan ti dadduma kadagitoy. Nakigtot ni Birgitta idi sinukimatna ti bote. Dayta ket bote ti agas ti puso ti kaarrubana.

Dagus a nayospital ni Hanna, a sadiay nagpatnag a nagtalinaed iti intensive care. Nupay nakatomar iti agas a mabalin a nangperdi koma a naan-anay iti salun-atna, isut’ saan a naan-ano. Apay? Agsipud ta nangan iti sangkabassit a naluto a cereal sakbay a natomarna dagiti pildora. Dadduma a sabidong ti inagsep ti cereal nga imbakuarna.

Saan a naisangsangayan ti kapadasan ni Hanna. Inaldaw a rinibu nga ubbing iti intero a lubong ti maaksidente a pakaigapuan ti pannakaipadoktor wenno pannakayospitalda. Kada tawen idiay Sweden, 1 iti tunggal 8 nga ubbing ti maipadoktor kalpasan ti aksidente. Gapuna, no maysaka nga ina wenno ama, adu ti tsansa a mabalin a mapasamak met ti kasta iti anakmo.

Gagangayen a masansan a madangran dagiti ubbing iti nakairuaman nga aglawlaw, kas iti pagtaengan ken ti aglawlawna. Agbalbaliw ti pakadangrananda bayat a dumakdakkelda. Nalaka laeng a matnag ti maladaga iti lamisaan a pagsuksukatanna iti lampin wenno maltotan iti taraon wenno iti bassit a banag a naalimonna. Masansan a matnag dagiti ubbing no kumalay-atda wenno masinit wenno masabidonganda no sagiden wenno ramananda dagiti bambanag a magaw-atda. Masansan a madangran dagiti ageskuelan nga ubbing kadagiti aksidente iti lugan wenno iti panagay-ayamda iti ruar ti pagtaengan.

Adu kadagitoy nga aksidente ti malapdan. Babaen ti sangkabassit a panagsakbay ken pannakaammo iti kaadu ti nasursuron ti anakmo, makatulongka a manglapped kadagiti pannakadangran wenno dagiti pay ketdi makapapatay nga aksidente. Daytoy ti napaneknekan ti maysa nga organisado a programa maipapan iti kinatalged ti ubbing a maipatpatungpal idiay Sweden nanipud pay idi 1954. Ngem kasakbayanna, nasurok nga 450 nga ubbing ti matay iti tunggal tawen kadagiti aksidente. Itatta, ti tinawen a matay bimmassiten iti agarup 70.

Iti Uneg ti Pagtaengan

“Dika maisuro ti maysa, dua, wenno tallo ti tawenna a mangliklik kadagiti peggad ket kalpasanna inanamaem a malagipda ti naisuro,” kuna ti sikologo dagiti ubbing a ni Kerstin Bäckström. Isu a ti responsabilidad a panangtulong iti anakmo a mangliklik kadagiti aksidente agpannuray kenka kas ama wenno ina​—wenno dagiti sabali pay nga adulto a kaduana sagpaminsan.

Kas pangrugian, matmatam ti aglawlaw ti pagtaengam. Usarem ti listaan iti naipakuyog a kahon. Nalabit saan a magun-odan dagiti alikamen para iti kinatalged iti amin a pagilian wenno nangina unay ti presioda. Kaskasdi, babaen ti bassit a kinasirib ken panagpanunot, nalabit makapanunotka kadagiti solusion nga epektibo kadagiti kasasaadmo.

Kas pagarigan, no nagtimbukel ti pangguyodan ti uyosen iti kosinam, maserraam dagitoy babaen ti panangyusok iti stick kadagiti pangguyodan. Mabalin a kasta met laeng ti aramidem a pangserra iti rikep ti oven-mo. Saan unay a napeggad dagiti supot a plastik no dagitoy ket masiglot a maidulin.

Nalabit makapanunotka pay iti dadduma a simple a pamay-an a manglapped kadagiti aksidente iti uneg ken iti aglawlaw ti pagtaengan ket mairanudmo dagitoy kadagiti gagayyem ken kaam-ammo nga addaan babassit nga annak.

Iti Ruar ti Pagtaengan

Sukimatem dagiti lugar a pagay-ayaman ti anakmo. Kaaduan a pakadunoran ti ubing a nasurok nga uppat ti tawenda ket no agay-ayamda iti ruar ti pagtaengan. Matnagda ket madangranda ti bagida wenno nalabit matnagda kadagiti bisikletada. Ti gagangay unay a pakaaksidentean dagiti ubbing nga agtawen iti nagbaetan ti tallo ken pito ket dagiti aksidente iti lugan ken pannakalmes.

No sukimatem dagiti pagay-ayamanda, kitaem no nasayaat ti panagandar ti alikamen tapno saan a madangran ti ubing no usarenna dayta. Adda kadi nalukneng a banag kas iti darat iti sirok dagiti indayon, pagkalumbitinan, ken dagiti umasping nga alikamen, tapno saan a madangran ti ubing no matnag?

Addada kadi libtong wenno waig iti asideg ti pagtaengam? Ti sumagmamano laeng a sentimetro a kauneg ti danum umdasen a pakalmesan ti maysa wenno dua ti tawenna nga ubing. “No nakapakleb a matnag ti ubing iti libtong, saanna nga ammo no nakadata wenno nakapakleb,” kuna ti sikologo dagiti ubbing a ni Bäckström. “Ti ubing saan a basta makabangon manen.”

Ti kangrunaan a paglintegan ngarud ket kastoy: Pulos a dika baybay-an ti ubing nga agtawen iti nagbaetan ti maysa ken tallo nga agay-ayam a bukodna iti ruar nga awan ti nataengan a mangaywan. No adu ti danum iti sangakaarrubaan, urayem agingga a dakkelen ti ubing sakbay a palubosam nga agay-ayam iti ruar ti balay a din maaywanan.

Kadagiti Lugan

Kasta met laeng no adu ti lumabas a lugan iti aglawlaw ti pagtaengam. “Ti ubing nga addan iti kindergarten maawatanna laeng dagiti nalawag ken makitana a pagilasinan ken pasaray saggaysa laeng ti matandaananna,” kuna ni Bäckström. “Ngem no adu ti lugan, adu dagiti narigat a maawatan ken di nalawag a mensahe.” Dika palubosan ti anakmo a bumallasiw a bukodna iti kalsada no di pay ageskuela. Saan pay a maibilang a nataengan dagiti ubbing tapno lumasatda nga agbukbukod iti nakaad-adu ti luganna a kalsada agingga a di kumurang a 12 ti tawenda, sigun kadagiti eksperto.

Isurom iti anakmo nga agusar iti mangsalaknib a helmet no agbisikleta, agsakay iti bukot ti animal, ag-roller skating, wenno aglugan iti toboggan. Narigat nga agasan ti nadangran nga ulo ken mabalin a pakaigapuan iti permanente a pannakadangran​—wenno makapapatay pay ketdi! Iti maysa a klinika dagiti ubbing, 60 a porsiento kadagidiay naagasan kalpasan ti aksidente iti bisikleta ti nadangran ti ulo ken rupada, ngem dagidiay nag-helmet, saan a nakaro ti pannakadangran ti uloda.

Kasta met, siguraduem a natalged ti anakmo no agbiahe iti kotse. Adu a pagilian ti addaan kadagiti linteg a mangkalikagum a naka-seat belt a mapatugaw dagiti ubbing kadagiti naisangsangayan ti pannakadiseniona a safety seat. Pinabassit unay daytoy ti bilang dagiti nadangran ken natay nga ubbing a naaksidente iti lugan. No magun-odan dagiti safety seat iti pagnanaedam, ti panangusar iti maysa ket nasayaat a mangipasigurado iti kinatalged ti biag. Ngem siguraduem a dayta ti naanamongan a modelo. Paliiwem a naiduma dagiti tugaw ti maladaga kadagiti tugaw ti ubbing nga agarup tallo ti tawenda.

Dagiti annaktayo ket napateg a sagut manipud ken Jehova, ket kayattayo nga aywanan ida iti isuamin a pamay-an. (Salmo 127:4) Kas naimbag a nagannak, kanayon a maseknan da Karl-Erik ken Birgitta maipapan iti panangsaluad kadagiti annakda​—sakbay ken kalpasan ti napasamak ken Hanna. “Ngem siempre, naan-annadkamin kalpasan dayta a pasamak,” inamin ni Karl-Erik. “Ita adda appokomin, ket kanayon a siguraduenmi a naidulin dagiti agasmi,” kinuna ni Birgitta.

[Kahon iti panid 22]

Kinatalged iti Pagtaengam

• Dagiti agas: Idulinmo dagitoy iti natulbekan nga estante a di magaw-at ti ubing. Kasta met laeng ti aramidem kadagiti di maireseta nga agas wenno agas a yerba. Kasta met a kiddawem kadagiti bisita nga umyan nga idulinda a naimbag dagiti agasda.

• Dagiti kemikal iti pagtaengan: Idulinmo dagitoy iti matulbekan nga estante a di magaw-at ti ubbing. Idulinmo dagitoy iti sigud a pagkargaanda tapno nalaka nga ilasin. Kitaem a naimbag dagiti produkto no usarem dagitoy, ket kanayon nga idulinmo dagitoy, uray no apagbiit laeng a rummuarka iti kuarto. Pulos a dika mangibati kadagiti arinsaed ti sabon iti dishwasher-mo.

• Paglutuan: Kanayon a pakin-unegem dagiti pagiggaman ti kaserola wenno pariok iti paglutuan. Mangikabilka iti tiped ti kaserola no adda. Ikkam ti tiped ti paglutuan tapno natalged no kumalay-at ti ubing iti silulukat a rikep ti oven. Ti rikep ti oven adda koma panulbekanna. Masinit ngata ti ubing no sagidenna iti rikep ti oven? Ngarud, mangikabitka iti sarapa wenno bangen tapno dina masagid ti napudot a rikep.

• Dagiti napeggad nga alikamen iti balay: Dagiti kutsilio, kartib, ken dagiti napeggad nga appliance maidulinda koma iti estante wenno uyosen a matulbekan wenno maserraan wenno maidulin a di magaw-at ti ubing. No us-usarem dagita nga alikamen ket idissom iti apagbiit, iyadayom iti igid ti lamisaan wenno rabaw ti estante a di magaw-at ti ubing. Dagiti posporo ken plastik a supot napeggad met a bambanag para kadagiti babassit nga ubbing.

• Agdan: Mangikabilka kadagiti bangen iti agdan nga agarup 70-5 a sentimetro ti kangatona, iti agsumbangir a pungto ti agdan.

• Dagiti tawa ken ridaw ti balkonahe: Ikkam dagitoy kadagiti di maikkat ti ubbing a bateng wenno kawaram iti ngato wenno dadduma pay nga alikamen a mangpatalged tapno saan a maluktan ti ubing dagitoy wenno rummuar ti ubing no malukatan dagitoy tapno paanginan ti kuarto.

• Dagiti pagsalansanan ti libro: No kayat ti ubing ti kumalay-at ken agkulimbitin kadagiti bambanag, siguraduem a sitatalged a naikabit iti diding dagiti pagsalansanan ti libro ken ti dadduma a nangato a muebles tapno dida matumba.

• Dagiti saksakan ken kordon ti koriente: Adda koma serra dagiti saksakan a di maus-usar. Dagiti kordon ti silaw iti lamisaan ken dagiti kas kadagitoy maikabitda koma iti diding wenno iti muebles, tapno di maitumba ti ubing ti silaw di la ket ta mapuntaan. No saan, ikkatem dayta a silaw. Dika pulos baybay-an ti plansa a de koriente iti pagplansaan, ket dika baybay-an nga aguyaoy ti kordon.

• Napudot a danum: No mabalbaliwam ti temperatura ti napudot a danum, pabaawem koma dayta iti agarup 50 degrees Celsius tapno saan a masinit ti ubing no lukatanna ti gripo.

• Abalbalay: Ibellengmo dagiti abalbalay a natadem dagiti iking wenno sulida. Ibellengmo ti babassit nga abalbalay wenno dagiti masinasina nga agbalin a babassit a pedaso, ta mabalin a maltotan ti ubing no maisakmolna dayta. Masapul a nairut ti pannakaikabit dagiti mata ken agong dagiti teddy bear nga abalbalay ti ubing. Isurom dagiti manang ken manongna nga ikkatenda dagiti babassit nga ay-ayamda no ti maladaga ket adda iti suelo.

• Dagiti kendi ken merienda: Dika baybay-an a magaw-atna ti kendi ken merienda a kas kadagiti mani wenno natangken a kendi. Mabalin a maisullat dagitoy iti karabukob ti ubing.

[Credit Line]

Gubuayan: The Office of Children’s Ombudsman

[Kahon iti panid 22]

No Adda Aksidente

• Pannakasabidong: No nakatilmon ti ubing iti makasabidong a likido, bugguam a naimbag ti ngiwatna ket painumem iti maysa wenno dua a baso a danum wenno gatas. Kalpasanna, umawagka iti doktor wenno iti sentro a mangipapaay iti balakad maipapan iti pannakasabidong. No napulingan ti ubing iti makadangran iti matana, dagus a bugguam iti adu a danum iti di kumurang a sangapulo a minuto.

• Pannakasinit: Kadagiti saan a nakaro a pannakasinit, iyupermo iti nalamiis (di unay nalamiis) a danum ti nasinit iti di kumurang a 20 a minuto. No dakdakkel ngem iti dakulap ti ubing ti nasinit wenno adda iti rupa, iti susuop, wenno tian wenno iti mabagbagi, ipanmo ti ubing iti emergency room. Dagiti naun-uneg ngem kudil a pannakasinit masapul nga agasan ti doktor.

• Pannakaltot: No naltotan ti ubing, nasken nga ikkatem a dagus ti nagbara iti windpipe-na. Maysa nga epektibo a pamay-an a mabalinmo nga aramiden isu ti Heimlich maneuver (panangitalmeg iti rusok). No dika ammo nga aramiden dayta, makiumanka iti doktormo tapno maammuam ti ad-adu pay maipapan iti daytoy a pamay-an, wenno tumabunoka iti kurso maipapan iti aksidente wenno first-aid ti ubbing a sadiay maisuro daytoy a pamay-an.

[Credit Line]

Gubuayan: The Swedish Red Cross

[Ladawan iti panid 23]

Nakasuot iti mangsalaknib a helmet no agbisikleta

[Ladawan iti panid 23]

Sitatalged iti tugaw ti kotse