Panangkidnap—Dagiti Kangrunaan a Pakaigapuanna
NAGBALINEN a moderno a saplit ti panangkidnap. Ngem kasta met ti panangpapatay, panangrames, panagtakaw, panangmolestia iti ubing, ken uray pay ti panangikisap iti puli. Apay a nakapegpeggaden ti biag nga uray la masansan a maamaken dagiti tattao a pumanaw iti pagtaenganda no rabii?
Dagiti kangrunaan a pakaigapuan daytoy nga epidemia ti krimen, agraman ti panangkidnap, ket mainaig iti nairamuten a kinadakes ti natauan a kagimongan. Mabigbigmo kadi a dandani 2,000 a tawenen ti napalabas, impadto ti Biblia dagitoy a napeggad a tiempo? Pangngaasim ta amirisem ti naipadto iti 2 Timoteo 3:2-5.
“Dagiti tattao managayatdanto iti bagbagida, managayat iti kuarta, napalangguad, natangsit, managtabbaaw, nasukir kadagiti nagannak, awanan panagyaman, saan a nasungdo, awanan nainkasigudan a panagayat, saan a sidadaan iti aniaman a tulagan, manangparpardaya, awanan panagteppel, narungsot, awanan panagayat iti kinaimbag, mangliliput, natangken ti uloda, natangsit [a buyogen ti panagpannakkel], managayat iti ragragsak imbes a managayat koma iti Dios, nga addaanda iti langa ti nadiosan a debosion ngem libakenda ti pannakabalin dayta.”
Nalabit umanamongka a dagitoy a sasao a nabayagen a nailanad deskribirenda a naan-anay ti kasasaad itatta. Iti kaaldawantayo rimsua dagiti napalaus nga ikakaro ti kinadakes ti natauan a kagimongan. Nakadidillaw ta dagiti nadakamat a deskripsion ti nakalkaldaang a kababalin ti tao ket rinugian ti Biblia kadagitoy a sasao: “Kadagiti maudi nga al-aldaw dumtengto dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan.” (2 Timoteo 3:1) Usigentayo ti tallo laeng a kangrunaan a pagdaksan ti kagimongan a nakaigapuan ti epidemia ti panangkidnap.
Dagiti Parikut Kadagiti Mangipapaalagad ti Linteg
“Agsipud ta ti panangipato a maibusor iti dakes nga aramid saan a matungpal a sipapardas, iti kasta ti puso dagiti annak dagiti tattao ipamaysada ti agaramid iti dakes.”—Eclesiastes 8:11.
Adu a puersa ti polis ti awanan kadagiti pamuspusan a mangdaer iti epidemia ti krimen. Isu nga iti adu a pagilian, ti panangkidnap ket maysa a krimen a makagunggona. Idi 1996, 2 a porsiento laeng kadagiti amin a kidnaper iti Colombia ti nadusa. Idiay Mexico, di kumurang a $200 a milion ti naibayad a subbot idi 1997. Dadduma a kidnaper ditoy Pilipinas ti immawat pay kadagiti tseke a bayad iti subbot.
Mainayon iti dayta, ti panangawat dagiti mangipapaalagad iti linteg iti pasuksok ballikugenna no dadduma ti naannayas a pananglaban iti krimen. Mismo a dagiti opisial ti squad a manglaplapped iti panangkidnap kadagiti natatan-ok iti kagimongan idiay Mexico, Colombia, ken kadagiti dati a republika ti Soviet ket napabasolen iti panangkidnap. Iti magasin nga Asiaweek, kinuna ti presidente ti Senado iti Pilipinas a ni Blas Ople a ti opisial a bilang ipakitana a 52 a porsiento kadagiti panangkidnap ditoy Pilipinas ikalam-itna dagiti agserserbi ken retirado a polis wenno soldado. Maysa nga agdindinamag a kidnaper a Mexicano ti naipadamag a salsalakniban dagiti nagkaykaysa nga opisial ti polis iti munisipio, estado ken ti pederal nga opisial ti polis ken dagiti abogado babaen ti panangpasuksok.”
Kinapanglaw ken Kinaawan ti Hustisia iti Kagimongan
“Nagbaw-ingak ket nakitak amin a pammarigat a maaramid iti baba ti init; ket adtoy, dagiti lulua dagiti naparigat, ket isuda awananda iti mangliwliwa; ket iti biang dagiti mangparparigat kadakuada adda idi pannakabalin.”—Eclesiastes 4:1.
Adu a tattao itatta ti maladladingitan kadagiti kasasaad ti ekonomia ken ti kagimongan, ket masansan a dagitoy ti agkidnap. Isu nga iti lubong a kumarkaro ti nagdumaan dagiti nabaknang ken napanglaw ken manmanon dagiti gundaway a makabirok iti kuarta iti nadayaw a pamay-an, agtultuloyto ti pannakagargari a mangkidnap. Agingga nga adda panangirurumen, ti panangkidnap ket maysa a pamay-an ti panagibales ken pananggun-od iti atension iti maibilang a din maanusan a kasasaad.
Kinaagum ken Kinaawan ti Ayat
“Ti ayat iti kuarta isu ti ramut dagiti amin a kita ti makadangran a bambanag.” (1 Timoteo 6:10) “Gapu iti iyaadu ti kinakillo lumamiisto ti ayat ti dakdakkel a bilang.”—Mateo 24:12.
Iti intero a historia, ti ayat iti kuarta ti nakaigapuan ti panagaramid dagiti tattao kadagiti makarimon a banag. Ket nalabit awanen ti sabali a krimen a manggundaway iti panagdanag, panagladingit, ken pannakaupay ti tao a kas iti kasaem ti panangkidnap. Para kadagiti adu, ti kinaagum—ti ayat iti kuarta—ti mangiduron kadakuada a mangranggas ken mangtutuok iti ganggannaet ken mangpadanag unay iti pamiliana iti adu a lawas, bulan, ken no dadduma adu a tawen.
Nalawag, nga adda nakaro a kinadakes iti kagimongan a mangipaganetget iti kuarta ken mangilupitlupit kadagiti naimbag a prinsipio ti tao. Awan duadua a daytoy a kasasaad ti mamataud iti amin a kita ti krimen, agraman ti panangkidnap.
Kaipapananna kadi nga addatayon iti awagan ti Biblia a “ti maudi nga al-aldaw”? No kasta, ania ti kaipapanan daytoy para iti daga ken para kadatayo? Adda kadi solusion dagiti nakalkaldaang a parikut a maipaspasango iti sangatauan, agraman ti panangkidnap?
[Kahon/Ladawan iti panid 8]
Saanen a Kabarbaro
Ipapatay ti impataw ti Linteg ni Moises kadagiti kidnaper idi pay maika-15 a siglo K.K.P. (Deuteronomio 24:7) Nakidnap ni Julius Caesar maipaay iti subbot idi umuna a siglo K.K.P., a kas met ken ni Richard I, ti Lionhearted, nga ari ti Inglatera, idi maika-12 a siglo K.P. Ti kadakkelan pay laeng a subbot a naibayad ket 24 a tonelada a balitok ken pirak nga imbayad dagiti Inca iti konkistador nga Español a ni Francisco Pizarro tapno mawayawayaan ti panguloda a ni Atahuallpa idi 1533. Nupay kasta, binekkel dagiti konkistador agingga a natay.
[Ladawan iti panid 9]
Nupay adda umdas a pamuspusan dagiti polis, nasaknap ti panangkidnap