Panangmatmat iti Lubong
Nadiskobre ti Ad-adu Pay a Mummy
“Impakaammo dagiti arkeologo idiay Egypt ti pannakadiskobre iti di kumurang a 200 a mummy iti maysa a nalawa a sementerio idiay Western Desert, a ti dadduma ket nakamaskara iti balitok,” kuna ti maysa a report ti BBC News. Adda ti pagitaneman iti asideg ti maysa a nadam-eg a paset ti desierto iti siudad ti Bawiti, agarup 300 a kilometro iti abagatan a laud ti Cairo. Sigun iti Middle East News Agency ti Egypt, mabalin nga adda nasurok a 10,000 a mummy iti dayta a sementerio. Nabaliwan ti naganna iti Valley of the Mummies. Ti 10 a kilometro ti kaatiddogna a sementerio ket naaramid 2,000 a tawenen ti napalabas, idi panawen ti nagkauna a Griego-Roma. Naabbongan iti lienso wenno nabalkut iti plaster ti dadduma kadagiti nakabakab a mummy, ken sumagmamano ti nakamaskara iti balitok “ken adda iti barukongda ti agkakapintas a disenio dagiti nagkauna a didiosen dagiti Egipcio,” kuna ni Zahi Hawass, direktor mainaig kadagiti antigo a banag.
Dinidigra Dagiti Angol ti Africa
Napaay dagiti panangikagumaan ti World Health Organization a mamimpinsan a mangpaksiat iti polio idiay Africa agingga iti ngudo ti tawen 2000, impadamag ti Cape Times. Ti gubat idiay Angola ket nagresulta iti epidemia ti polio iti dayta a pagilian. Sigun ken ni Neil Cameron, direktor iti panangkontrol iti makaakar a sakit iti Department of Health idiay South Africa, mabalin a sangapulonto manen a tawen sakbay a maikkat ti polio idiay Angola. Kanayonanna, ti Namibia ken ti Democratic Republic of Congo, a kaarruba ti Angola, ikagkagumaanda a sarangten ti panagwaras agpadpada ti arig Ebola a hemorrhagic fever ken bubonic plague. Parikut pay laeng ti kukutel idiay Congo, Etiopia, Mozambique, Niger, ken Nigeria. Amin dagitoy, agraman ti malaria a nasaknap iti kaaduan a paset ti kontinente, ket makapadanag gapu ta kas kinuna ni Cameron, “saan a malapdan dagiti nasional a pagbedngan ti sakit.”
“Kapatgan a Substansia ti Biag”
“Ti danum ti kapatgan a substansia ti biag, gapu ta kaaduan iti bagi ket buklen ti likido,” impadamag ti pagiwarnak a Toronto Star. “Ti pannakaikkat ti uray 20 porsiento a danum iti bagi ket mabalin a makapapatay.” Saan la a kontrolen ti danum ti temperatura ti bagitayo no di pay ket “awitenna dagiti sustansia ken rugit a maipan ken mairuar kadagiti paset ti bagi babaen iti dara ken dagiti sistema iti bagi. Lanaanna met dagiti nagsuopan ken colon tapno maliklikan ti panagtabbel.” Kasapulan ti ordinario nga adulto ti dua aginggat’ tallo a litro ti danum kada aldaw. Mabalin a ti panagkape, panag-softdrink, wenno panaginum iti arak ad-adda a kalikagumanna ti puro a danum yantangay pakaigapuan dagitoy ti pannakaugot ti bagi. Sigun iti maysa a dietitian, saanka la nga uminum iti danum inton mawawka gapu ta iti dayta a kanito, nalabit a naugotankanton. Kuna ti pagiwarnak a “ti iyiinum iti sangabaso a danum kada oras kabayatan ti aldaw penkenna ti kasapulan a danum ti kaaduan a tao.”
Panangiridep Idiay Pagtrabahuan
“Maut-utob ti dadduma a kompania idiay Canada ti pagimbagan ti panangiridep idiay pagtrabahuan,” kuna ti pagiwarnak a Toronto Star. Inyussuat dagiti amo “dagiti kuarto a pangpasublian ti kinaalerto” agpaay kadagiti pangrabii a trabahador. “Nakudrep ti silaw dagiti silid, nalamiis, naulimek, ken addaan kadagiti alarm clock, pagiddaan wenno reclining chair,” kuna ti Star. Ngem “narigat a baliwan dagiti nakairuaman a kapanunotan. Saan a kayat nga ibutaktak dagiti kompania nga addaanda kadagiti kuarto a pagridepan.” Kuna ni Mary Perugini, maysa a clinician mainaig iti pannaturog iti Royal Ottawa Hospital’s Sleep Disorders Centre: “Agtrabahotayo iti ad-adu nga oras, ad-adda a mabannogtayo ngem ditay agsardeng nga agtartrabaho. Makatulong ti 20 a minuto a pannaturog kada aldaw. Sigurado a paaduenna ti magapuanan (ken) mangipaay iti inana.”
Mamagpeggad Dagiti Marunrunaw a Glacier
Mapukawto iti las-ud ti 40 a tawen ti kadakkelan a yelo iti lubong nga adda iti ruar dagiti polar region no agtultuloy ti agdama a panagrunaw dagitoy, impadamag ti The Sunday Telegraph ti London. Ti pumudpudot a sangalubongan a temperatura ken ti medio nababa a latitude ti Himalayas pagpeggadenna ti 15,000 a glacier iti dayta a rehion. Iti napalabas a 50 a tawen, immababa iti kakatlo ti kaatiddog ti glacier a Gangotri, maysa kadagiti gubuayan ti Karayan Ganges. Impakdaar ni Syed Hasnain, maysa a sientista a mangbambantay iti kasasaad dagiti glacier, a no agtultuloy ti agdama a panagrunawda, “maatianan dagiti karayan kas iti Ganges, Indus ken ti Brahmaputra, a ti agarup 70 agingga iti 80 a porsiento a danumda ket aggubuay kadagiti narunaw a niebe ken glacier.” Imballaagna nga agbanagto dayta iti “pannakadadael ti ekolohia.” Kabayatanna, dumakdakkel ti risgo ti nakaro a layus. No marunaw dagiti glacier, mabukel dagiti dan-aw a napalikmutan kadagiti yelo, dadakkel a bato, ken darat nga agserbi kas narasi a pader. Bayat a marunrunawda, madadael dagiti pannakapader, ket layusenna dagiti tanap iti baba.
Dagiti Peggad ti Panagsigarilio Kadagiti Ubbing
Pattapattaen ti World Health Organization (WHO) nga agpegpeggad ti salun-at ti 50 a porsiento kadagiti ubbing iti lubong gapu iti pannakalang-abda iti asuk ti sigarilio, impadamag ti pagiwarnak a Guardian ti London. Dagiti sakit mainaig iti pannakalang-ab kadagiti naipug-aw nga asuk ti sigarilio ramanenna ti angkit ken dadduma a sakit iti panaganges, sudden infant death syndrome, sakit iti middle-ear, ken kanser. Ipakita met ti panagsirarak nga agsagaba ti mental a kapasidad ken ad-adu ti parikut mainaig iti tigtignay dagiti annak dagiti mannigarilio. No pareho nga agsigsigarilio ti nagannak, 70 a porsiento ti tsansa nga agsagaba ti salun-at dagiti annakda, ket uray maysa laeng ti agsigsigarilio a kameng ti pamilia, 30 a porsiento ti tsansa nga agsagaba ti salun-atda. Idagdagadag ti WHO ti dua a banag: panangedukar kadagiti nagannak maipapan iti salun-at tapno mautobda a mamagpeggad iti pamilia ti panagsigarilioda ken panangipawil iti panagsigarilio kadagiti eskuelaan ken dadduma a lugar nga ayuyang dagiti ubbing.
Balligi ti Turismo
Sigun iti pattapatta ti World Tourism Organization (WTO), “ngumato ti bilang dagiti turista iti intero a lubong manipud iti agdama nga 625 a milion kada tawen nga agbalin a 1.6 a bilion inton 2020,” impadamag ti The UNESCO Courier. Manamnama a busbosen dagitoy a turista ti nasurok a dua a trilion a doliar ti U.S., “a mamagbalin iti turismo kas ti kangrunaan nga industria iti lubong.” Iti agdama, idiay Europa ti kaaduan a pappapananda. Ti Francia ti kangrunaan a mapaspasiar a pagilian, nga addaan iti 70 a milion a turista idi 1998. Nupay kasta, inton tawen 2020, manamnama a ti China ti kangrunaan a pagilian a pasiaren dagiti turista. Ngem kaaduan latta a dagiti babaknang ti makapagbiahe iti nadumaduma a paset ti lubong. Idi 1996, 3.5 a porsiento laeng iti populasion ti lubong ti nagpasiar iti sabali a pagilian. Kuna ti WTO nga umabutto iti 7 a porsiento daytoy a bilang inton tawen 2020.
Dagiti Peggad ti Minibreak?
Ti minibreak, maysa a panagbakasion iti ngudo ti lawas nga agdama nga iyaw-awis ti industria ti panagbiahe idiay Europa kas nabiit ken nalaka a pamay-an tapno makapagaliwaksay, ket kinapudnona mabalin “nga ad-adda a mamagpeggad imbes a pagimbagan,” kuna ti pagiwarnak a Guardian ti London. Sigun iti kardiologo a ni Dr. Walter Pasini a kameng ti World Health Organization, ti panagempake, panagdardaras a mapan iti eropuerto, ken panageroplano, agraman ti panagbalbaliw ti temperatura, taraon, ken oras, ket makabannog ken posible a napeggad. Sumagmamano nga aldaw ti kasapulan ti bagi tapno makapaginana ken mabagayanna ti sabali a klima ken estilo ti panagbiag, ket no saan a kastoy ti mapasamak, nakaro ti pannakaapektar ti sirkulasion ken pannaturog. “Natakuatan [ti panagadal ni Dr. Pasini] a dagidiay agbakasion iti sumagmamano la nga aldaw ket 17% nga ad-adda ti tsansa a maatakeda iti puso ket 12% nga ad-adda ti tsansa a maaksidenteda iti kotse ngem kadagidiay agbakasion iti makalawas wenno nabaybayag pay,” kinuna ti pagiwarnak. “Saanko nga ibagbaga a ti ababa a bakasion ket sigurado a napeggad, no di ket masapul nga agannad ken agsagana a nalaing dagiti tattao,” kinuna ni Dr. Pasini, a naadaw iti Daily Telegraph ti London. “Umab-ababa ita ti panagbakasion dagiti tattao ket isambutda nga isagana ti amin a bambanag iti sumagmamano la nga aldaw, ngem saan a nasayaat dayta a pamay-an ti panagaliwaksay. Kinapudnona, makabannog unay dayta.”
Panagibales ti Rattlesnake
Mabalin a dangrandakayo dagiti rattlesnake uray nataydan—ket daytoy a nakaam-amak a pamay-an ti panagibales uray nataydan ket nakaskasdaaw ta gagangay,” impadamag ti New Scientist. Kadagiti 34 a pasiente a nagpaagas gapu iti kagat ti rattlesnake idiay Arizona, E.U.A., iti las-usd ti 11 a bulan, 5 kadakuada ti nagkuna a kinagat ida ti uleg kalpasan a napatay daytoy, sigun iti dua a doktor a mangad-adal iti dayta nakaskasdaaw a banag. Maysa a biktima ti nangpaltog iti maysa nga uleg ket naputed iti baba ti ulona, inurayna nga agsardeng nga aggaraw sana pinidut ti ulona. Bigla a tinukma ken kinagat ti uleg ti dua nga imana. Impakita dagiti immun-una a panagsirarak a ti rattlesnake a naisina ti ulona “tukmaenna ti aniaman a banag nga aggargaraw iti sanguananna iti uneg ti maysa nga oras kalpasan a napatay,” kuna ti magasin. Patien dagiti herpetologo a daytoy ket “maysa a reflex (automatiko a tignay), a tinignay dagiti infrared sensor iti ‘pit organ’, maysa a paset nga adda iti nagbaetan ti abut ti agong ken mata a makarikna iti bara ti bagi.” Imballaag ni Dr. Jeffrey Suchard a ti napugutan nga uleg a rattler ket mamatmatan koma kas “nakaab-ababa nga uleg.” “No masapul a sagidenyo, isingasingko a mangusarkay iti atiddog a runo,” kinunana.