Panangmatmat iti Lubong
Kangrunaan a Mannigarilio iti Lubong
Ti China ti “kadakkelan a managpataud iti sigarilio ken kangrunaan a mannigarilio iti lubong,” kuna ti The Journal of the American Medical Association. “Iti 1.2 a bilion a populasion ti China, mannigarilio ti nasurok a 300 a milion a lallaki ken 20 a milion a babbai.” Dagiti doktor manipud iti Chinese Academy of Preventive Medicine ken ti Chinese Association on Smoking and Health, idiay Beijing, agraman dagiti taga Laud a doktor ti nangiruar kadagiti resulta ti pannakasurbey ti nasurok a 120,000 a tattao a napagsaludsodan iti intero a pagilian. Ti konklusionda? Adda ti China iti “nasapa a tukad ti epidemia ti sigarilio,” ket “manamnama a nasapa a matay ti di kumurang a 50 a milion a Tsino a mannigarilio a sibibiag ita.” Ub-ubing ti promedio nga edad dagiti damo a mannigarilio idiay China iti agarup a tallo a tawen nanipud idi 1984, manipud iti edad a 28 agingga iti 25, kuna ti damag. Bassit laeng ti nangbigbig a ti panagsigarilio ket mangpataud iti kanser iti bara ken sakit ti puso.
No Maseknan Dagiti Nagannak
“Ibaga itan dagiti sientista a ti tulbek iti panagballigi ti anak isu ti ama wenno ina a maseknan iti panagadal ti anak—ken ipakitana dayta,” kuna ti The Toronto Star. Nagbinnulig ti Statistics Canada ken ti Human Resources Development Canada a nangadal iti itatanor ken salun-at ti 23,000 a taga Canada nga ubbing nga agtawen iti 4 agingga iti 11 nanipud idi 1994. Napaneknekan a kaaduan a taga Canada a nagannak ti addaan iti narayray nga interes iti panageskuela ti annakda, nangnangruna dagiti mangrugrugi pay laeng nga ageskuela. Kuna ti report a “95 a porsiento kadagiti ubbing nga agtawen iti 10 ken 11 ti agkuna a kanayon wenno masansan a parparegtaen ida dagiti dadakkelda nga ageskuelada a naimbag” ket 87 a porsiento kadagiti nagannak ti “inaldaw a makipagbasa iti annakda kabayatan ti Grado 1 agingga iti 3.” Kuna ti administrador dagiti programa a nainaig iti panagbalin a nagannak para iti Toronto District School Board a ni Mary Gordon: “Ammomi itan a di kasapulan nga agbalinka a nabaknang wenno de adal tapno agbalinka a naimbag nga ama wenno ina no di ket nasken nga addaka a kanayon, alerto ken interesado.” Kunana pay: “Makapasaririt ti panangisuro ti nagannak iti annak, ket mapasamak nga umuna daytoy iti pagtaengan.”
Dagiti Tin-edyer ken Telepono
Agdinamag dagiti tin-edyer gapu iti panagteleponoda. “Agteleponoda no maay-ayatan wenno masiksikoranda,” kuna ti Polako a linawas a magasin a Przyjaciółka. Ngem adu ti mabalin a di mangpampanunot no kasano kabayagdan nga agteltelepono wenno dida ammo no mano ti magasto iti panagteleponoda. Ania ti pamuspusan? Isingasing ti magasin a pagbayaden ti agtutubo iti kabassitan a gatad ti babayadan iti telepono. Irekomendarna ti panangipalagip kadagiti agtutubo a “pagsisinnublatanda ti telepono ket mabalin a kayat met ti dadduma ti pasaray agtelepono.”
Abal-abal a Nalaing a Mangpuntiria
“Ti panangretrato kadagiti napartak ti panaggarawda a banag ti nangipaay kadagiti sientista iti pannakaawat kadagiti mekanismo a mamagbalin iti bombardier beetle kas ti kalaingan a mangpuntiria nga addaan iti kaepektibuan nga igam iti lubong dagiti insekto,” kuna ti periodiko nga Independent idiay London. Babaen ti panagusarna iti sangaparis a kasla kalasag iti murdong ti buksitna a mangibaw-ing iti likido, siuumiso a maispreyan ti abal-abal iti nabara nga acid ti posible a kabusorna ken mapatayna a dagus dayta. Tangay saan a maan-ano ti abal-abal kadagiti epekto daytoy a likido, maikanawana met ti bagina babaen ti panangispreyna kadagiti espesipiko a paset ti mismo a bagina, agraman ti bukotna, no rarauten ti pinangen a babbabassit nga insekto, kas kadagiti kuton. Kuna dagiti sientista idiay Cornell University, sadi Ithaca, New York a nangretrato kadagiti madama idi nga ar-aramiden dagiti abal-abal: “Nupay naammuanen a makaisprey a siuumiso dagiti bombardier beetle babaen ti panagrikus ti murdong ti buksitda, ita laeng a naammuan ti kasta unay a kinaumiso ti panangpuntiriada.”
Panagpungtot Idiay Kosina
“Ti rumikrikut a kinaadelantado ti teknolohia dagiti appliance wenno alikamen iti pagtaengan ti kellaat a nangpaadu iti ‘panagpungtot idiay kosina,’” kuna ti periodiko nga Independent ti London. Dagiti nadismaya nga agtagibalay “maduktalanda a dida mai-microwave ti sangatasa a sopas, malabaan ti sangaparis a medias iti washing machine wenno mausar ti blender no dida pay basaen nga umuna ti manual dagitoy iti adu nga oras.” Ipatuldo dagiti sikologo nga ipalubos ti moderno a teknolohia a mangikabil dagiti diseniador iti nakaad-adu a maaramidan dagiti alikamen, ket dakamatenda ti gagangay a video player kas ti kangrunaan a pagarigan ti nakaro unay a kinakomplikado. Ilawlawag ni Cary Cooper, propesor ti sikolohia idiay Manchester University: “Maipaspasango dagiti tattao iti baro a teknolohia iti aniaman a lugar iti pagtrabahuanda, ket no agawidda, kayatda ti maaddaan iti nasimsimple a biag a din kasapulan a mangipalagip kadakuada iti pagtrabahuanda.”
Peggad ti Di Naluto a Toge
Kalpasan ti iyaadu dagiti naipadamag a sakit gapu iti taraon, binalakadan ti Food and Drug Administration ti E.U. dagiti aggatgatang a siasinoman a mayat a mangkissay iti peggad ti panagsakit gapu iti taraon saan koma a mangan iti di naluto a toge, kuna ti magasin nga FDA Consumer. Magustuan ti adu a tattao ti mangan iti di naluto a toge wenno napatubo a bukel ti alfalfa ken clover. Nupay kasta, nainaig dagitoy iti kellaat nga itataud dagiti impeksion gapu iti bakteria iti sumagmamano a pagilian, sigun iti The New York Times. Dagiti babassit nga ubbing, lallakay ken babbaket, ken dagidiay nakapuy ti sistema ti imiunidadda ti nangnangruna nga agpeggad. Ineksamen dagiti managsirarak ti nadumaduma a pamay-an a pangkontrol iti bakteria, agraman ti panangbuggo kadagiti toge babaen ti chlorine wenno alkohol, ngem awan ti naan-anay nga epektibo. Inlawlawagda a “ti agneb ken nabara a temperatura ti proseso iti panagpatubo iti toge ti nagsayaat a pagpaaduan dagiti organismo,” kuna ti Times.
Dagiti Lenguahe Idiay London
Di kumurang a 307 a lenguahe ti pagsasao dagiti ages-eskuela nga ubbing idiay London, England, kuna ti periodiko iti siudad a The Times. Naklaat ni Dr. Philip Baker, maysa kadagiti autor ti immuna a surbey dagiti lenguahe a maus-usar idiay London, iti kinanadumaduma dagitoy. Kinunana: “Talaga a masiertomi itan a ti London ti siudad iti lubong a kaaduan iti agsasabali a lenguahe. Ad-adu pay ngem idiay New York.” Ti bilang a 307 dina iraman ti ginasut a dialekto ken mabalin a basbassit ngem iti agpayso. Dua ket kakatlo laeng iti 850,000 nga ages-eskuela nga ubbing iti siudad ti agsasao iti Ingles idiay balayda. Naggapu iti subkontinente ti India ti kaaduan a grupo nga agsasao iti ganggannaet. Di kumurang a 100 a lenguahe ti Africa ti maus-usar. Iti maysa la nga eskuelaan, agsasao dagiti estudiante iti 58 a lenguahe.
Panangraut ti Fungi!
Sipapartak nga agraraira ti athlete’s foot wenno gudgod iti saka, naut-ot nga impeksion ti fungi kadagiti ramay ti saka ken dapan, idiay Alemania, kuna ti magasin ti damdamag a Der Spiegel. Maysa iti kada 5 nga Aleman ti agsagsagaba iti dayta, ket iti dadduma a pagilian iti Europa, nakarkaro pay ti kasasaad ti impeksion. Dakkel ti tsansa a maakaran dagiti tattao no sakasakada a magna iti saan unay a nalawa a lugar—kas kadagiti sauna, swimming pool, wenno uray iti sumagmamano a narelihiosuan a pasdek. Tangay nakaan-andur ti bagi dagiti fungi, dagiti makina a pangisprey wenno dagiti palanggana a pagikkan iti pangikkat iti impeksion iti saka—nga apagapaman laeng a pagkurrian dagiti kemikal—masansan a mangiwarasda iti sakit iti saka imbes a lapdanda dayta. Kasano a masalaknibam dagiti sakam? Isingasing ti espesialista iti fungi a ni Dr. Hans-Jürgen Tietz ti panagtsinelas iti para banio iti amin a pagnaan dagiti dadduma. Ti kapatgan ket kanayon koma a namaga dagiti sakam. Ti panangpamaga a naimbag kadagitoy, nangnangruna iti nagbabaetan dagiti ramay ti saka, ti manglapped iti panagtalinaed ken panagadu ti fungi.
Panangikkat iti Kinaapgad ti Danum iti Baybay
Ti danum iti baybay ket mapagbalin a mainum a danum iti maysa a planta a mangikkat iti kinaapgadna iti bassit nga isla iti taaw ti Abagatan nga Australia, kuna ti periodiko a The Australian. Nupay saanen a kabbaro ti panangikkat iti asin, “naitan-ok ti teknolohia kas kellaat a nagrang-ayan iti panangikkat iti apgad agsipud ta saan a kemikal ti us-usarenna,” kuna ti report. Tapno masuplayan ti 400 nga agnanaed iti komunidad ti Penneshaw, idiay Kangaroo Island, “masakdo ti danum manipud iti taaw ken masagat a naimbag tapno maikkat ti asin. Ti nakaap-apgad unayen a danum, wenno brine, ket mabalin a sitatalged a maisubli iti baybay.” Nupay dakkel ti namnama a nasaksaknap a mausar ti baro a sistema, nangina pay laeng dayta, nupay nalaklaka ngem iti gagangay a pamay-an ti panangpadarisay iti danum, kuna ti The Australian.
“Makimitmiting”
Idi napagsaludsodan ti 148 a sekretaria dagiti ehekutibo iti dadakkel a kompania, 47 a porsiento ti nangibaga a kiniddaw dagiti amoda a pasaray allilawenda dagiti dadduma, kuna ti The Wall Street Journal. Imbaga ti maysa a sekretaria, a marketing assistant idiay Texas, a tapno di masesante iti trabahona iti 30 a tawenen, masapul nga ibagana kadagiti umaw-awag a “makimitmiting” ti amona uray no maymaysana iti opisinana. Talaga a makapaluksaw ti dadduma a di agpayso a kasasaad, kas iti panangibaga iti misis ti amona a dina ammo no napanan ti amona. Nasesante ti maysa a sekretaria kalpasan nga imbagana ti agpayso iti maysa a nagtelepono a saan pay a naibuson ti maysa a naitantantan a tseke.