Nupay Tuleng ken Bulsekak, Kinatalged ti Nasarakak
KAS INSALAYSAY NI JANICE ADAMS
Naipasngayak a dandani tuleng, ngem nasursurok a tamingen dagiti kasasaad no makikaduaak iti tattao a makangngeg. Pagammuan, idi ages-eskuelaak iti kolehio, naklaatak idi naipakaammo nga agbalinakton a bulsek. Ti nasingpet a mamalbalakad kaniak iti kolehio ket nangted iti maysa nga artikulo no kasano nga agbiagak uray no diakton makakita wenno makangngeg. Dagus a nabasak ti sasao a nagkuna a dagidiay agpadpada a tuleng ken bulsek ti kalilidayan a tattao iti lubong. Nagsangitak.
NAIPASNGAYAK idiay Des Moines, Iowa, E.U.A., idi Hulio 11, 1954, kas ti bugbugtong nga anak da Dale ken Phyllis Den Hartog. Saan idi nga ammo ti dadakkelko nga adda depekto ti gene-da a dua a pakaigapuan ti sakit a maawagan Usher’s syndrome. Malasin daytoy babaen ti matawid a kinatuleng ken in-inut a panagbulsek.
Awan ti nadlaw ti dadakkelko a sakitko idi damo. Nalabit a gapu ta mangngegko pay laeng ti dadduma a nabangag nga uni ken pasaray agrespondeak no adda mangngegko. Ngem idi diak makasao, ammodan nga adda nakaro a depektok. Kamaudiananna, nadayagnos ti doktor ti kinatulengko idi agarup tallo ti tawenko.
Naladingitan unay ti dadakkelko gapu iti dayta a damag. Nupay kasta, determinadoda a magun-odak ti kasayaatan nga edukasion. Pinageskueladak iti ekselente a preschool dagiti marigatan a dumngeg. Ngem tangay dandani maysaak a tuleng, nakarot’ pannakaupayko. Ipakitak no dadduma a maup-upayak babaen ti panangitugtogko iti ulok iti diding.
Pannakaipan iti Espesial nga Eskuelaan
Inkeddeng ti dadakkelko a pageskuelaendak idiay Central Institute for the Deaf (CID), sadi St. Louis, Missouri. Nupay dakkel ti magastos ken makapaladingit ti pannakayadayok kadakuada idi lima pay la ti tawenko, impagarupda a daytoy ti kasayaatan a namnamak tapno naballigi ken naragsak ti biagko. Talaga a diak makasarita idi ti dadakkelko.
Binuyak ni Nanang bayat nga inyempakena dagiti kawesko iti kargadera ti kotse. Kasla awan patinggana ti biahemi. Idiay CID, malagipko a nakitak ti dadduma pay nga ubbing a babbai nga awanan iti nanang isu a napanunotko, ‘Ayna, masapul a saanak nga agyan ditoy yantangay addaanak iti nanang ken tatang.’ Idi pumanawen ti dadakkelko, inkagumaanda nga inlawlawag nga agsublida kalpasan ti sumagmamano a bulan. Kasta unay ti sangitko ket kimpetak a naimbag kadakuada, ngem ginuyodnak ti pannakainak iti dayta nga eskuelaan tapno makapanawdan.
Panagriknak ket binaybay-andak. Tangay sisiak ti kadua ti dadduma pay nga ubbing a babbai iti damo a rabiik iti eskuelaan, pinadasko a liwliwaen ti maysa nga agsangsangit nga ubing a babai babaen ti panagpammarangko a makisarsaritaak kenkuana, nupay saanak a talaga a makasao idi a tiempo. Inungtannak ti pannakainak ket dinidinganda ti nagbaetanmi tapno saankam a makapagsinnarita. Nanipud idi, saanen a naikkat dayta a diding. Nagsaem ti pannakaiputputongko.
In-inut a naawatak nga addakami amin sadiay gapu ta saankami a makangngeg. Nalabit ay-ayatendak latta ti dadakkelko, ngem inkalintegak a basolko no apay a saanak a nakapasá iti preschool. Inkeddengko a lalaingek itan ti agadal tapno makaawidakton iti pamiliak.
Ekselente ti edukasion idiay CID. Nupay saan a naipalubos kadakami ti agsenias wenno agusar iti sign language, inikkandakami iti nagadu a saggaysa nga instruksion no kasanomi a tuladen ken basaen ti bibig ti agsasao. Naipaganetget met ti amin nga asignatura a naisuro kadagiti gagangay nga eskuelaan. Nupay patiek a saan unay nga agkurri ti pannakaisuro ti adu a tuleng babaen laeng ti bibig, nagkurri dayta kaniak isu a nariknak a nagballigiak. Babaen dagiti katulongan iti panagdengngeg wenno hearing aid, nasursurok no kasano a tarusan ti panaggaraw ti bibig ken tuladen nga ibalikas ti ibagbaga ti dadduma. Nangrugin a maawatan ti kaaduan a tattao a makangngeg ti simmayaat, nupay saan a nalawag a panagsaok. Naragsakan unay ti dadakkelko ken ti eskuelaan gapu iti panagballigik. Nupay kasta, il-iliwek latta ti agawid.
Kada bakasion no kalgaw, ipakpakaasik iti dadakkelko nga agyanak laengen idiay balaymi ken ageskuelaak idiay Iowa, ngem kaskasdi nga awan dagiti programa iti lugarmi a tumulong kadagiti kas kaniak. Idi nagsubliak iti eskuelaan, inaldaw a sinuratannak ni Nanang ken nangilukon iti chewing gum. Anian ti panangipategko iti dayta a gum gapu iti ayat nga inrepresentarna! Imbes a ngalngalek, indulinko ti tunggal maysa, ket pinampanunotko dagidi no malmaldaangak.
Nagawidakon, Ngem Rimsua Dagiti Problema
Kamaudiananna, idi sangapulon ti tawenko, inyawiddak da tatang ken nanangko. Nakaragragsak ken nakataltalged ti riknak a makikadua iti pamiliak! Simrekak iti espesial nga eskuelaan iti lugarmi a Des Moines para kadagiti ubbing a di makangngeg. Idi agangay, naiserrekak iti gagangay a klase gapu ta kalkalainganna ti kinalaingko nga agbasa iti bibig ken nasursurok ti agsao a silalawag. Ngem nagadu ti karit iti baro a kasasaadko.
Iti dormitoriok idiay CID, nariknak nga akseptarendak dagiti padak a tuleng. Ngem ita, no makilangenak iti adu a tattao, diak masurotan a naan-anay ti saritaan no agsaoda a sipapartak. Isu a nariknak a maipaspasuliak. Tartarigagayak unay nga akseptarendak!
Gapu itoy, nakilangenak iti babbarito isu a naisagmakak kadagiti narikut a kasasaad. Ken diak ammo ti agkedked. Naramesak idi agtawenak iti 14; ngem awan ti nangibagbagaak. Nupay kanayon a maseknan ken naayat ti dadakkelko, panagriknak ket agmaymaysa ken naiwawaak.
Babaen kadagiti hearing aid-ko, medio matagiragsakko ti musika, ngem mapagduaduaan ti magusgustuak a musika. Dumdumngegak idi iti nalaaw nga acid rock. Kanayon met a nagusarak iti marihuana isu a lallalo nga umik-ikayak. Pagbabawyak unay no lagipek dagiti inaramidko kabayatan dagidi a nariribuk a tawen ken ti kunsumision nga imbungana iti pamiliak ken iti bagik.
Dagiti Panagregget a Mangpasayaat iti Biagko
Kabayatan daytoy a tiempo, kayatko unay ti makasursuro ken agpartuat. Kanayonak nga agbasa, agpinta, agdait, ken agborda. Kayatko nga ad-adu ti magapuanak iti biagko ngem iti masakbayan ti gagayyemko nga agsumsumok iti droga. Isu a nageskuelaak iti gagangay a kolehio nga asideg iti balaymi tapno agadal iti pagay-ayatko nga arte. Idin nga inkeddengko nga adalen ti agsenias wenno sign language tangay maup-upayak gapu ta maipaspasuliak no makilangenak iti tattao.
Nayakarak idi agangay idiay National Technical Institute for the Deaf idiay Rochester, New York, tapno agbalinak nga espesialista iti arte ti panagaramid iti seramika. Nupay kumapkapuy ti panagkitak—maysa a kinapudno a diak kayat idi a bigbigen—nariknak nga umiso ti direksion ti biagko. Ngem napilitanak a mangbigbig iti kinapudno idi nga impaamiris kaniak ti mamalbalakad iti kolehio ti kinapudno nga agbalinakton a bulsek.
Saan a nakasagana ti institusion a mangasikaso iti kasapulak, isu a nasken a pumanawak. Ania itan ti aramidek? Nupay maladingitanak iti asideg idin a panagbalinko a bulsek, determinadoak a mangipamuspusan no kasano a makatakderak iti bukodko a saksaka tapno saanak nga agbalin a kas iti nabasak iti artikulo nga inted kaniak ti mamalbalakad a ‘maysa kadagiti kalilidayan a tattao iti lubong.’ Nagawidak idiay Iowa tapno sursuruek ti agbasa iti Braille ken no kasano nga usarek ti baston tapno makapanak iti nadumaduma a lugar.
Iyaakar Idiay Washington, D.C.
Ti Gallaudet University idiay Washington, D.C., ti kakaisuna a kolehio ti liberal arts iti lubong para kadagiti tuleng ket paglainganna ti tumulong kadagiti estudiante a tuleng-bulsek. Immakarak sadiay ket nakagun-odak iti pammadayaw idi nagturposak idi 1979. Naragsakanak manen ta nagballigiak iti panageskuelak.
Ngem kaskasdi a nariknak a maipaspasuliak manipud kadagiti kapatadak. Nupay kumapkapuy idin ti panagkitak, nasursurok ti agsenias idi panawen a nangrugin a mariknak nga addan grupo a nakaikamengak, ti komunidad dagiti Tuleng. Ti panagseniasko ket kaasping ti panagsenias ti dadduma pay a tuleng. Nupay kasta, tangay masapul nga ipaiggemko ti imak kadakuada tapno matarusak ida, adda sumagmamano nga umel a nangliklik kaniak gapu ta alasenda dayta. Pinampanunotko no addanto pay ngata ti aniaman a grupo ti tattao a talaga a mangakseptar kaniak.
Panagbirok iti Pudno a Relihion
Saannak a naliwliwa iti relihion bayat a dumakdakkelak. Ket idi addaak iti kolehio, uray no adda kursok iti relihion, saan a pulos a nasungbatan ti nagadu a saludsodko. Kalpasan a nagturposak iti kolehio, intultuloyko ti nagsapul kadagiti sungbat. Kabayatan daytoy a tiempo, saanak a naragsak iti pannakilangenko isu a nangrugiak nga agkararag iti Dios tapno iwanwannak.
Idi 1981, nagsubliak idiay Gallaudet University tapno mangalaak iti master’s degree iti panangbalakad a mangpaimbag iti maysa a tao. Intultuloyko ti nagkararag tapno tulongannak nga agsapul iti umiso a relihion. Adda sumagmamano a tattao a nangawis kaniak kadagiti simbaanda, ngem dida met impaypayso gapu iti nadumaduma a rason. Kalpasanna, naam-ammok ni Bill. Normal ti panagdengngegna ken nagturpos met iti graduate school. Medio naiparna a naammuanna nga interesadoak iti Biblia a kas kenkuana, ket imbagana kaniak a nagadu ti nakaskasdaaw a maad-adalna kadagiti Saksi ni Jehova.
Ti damo nga impresionko kadagiti Saksi ni Jehova ket kulto ida dagiti Judio, maysa a kapanunotan a gagangay iti adu a tuleng. Impanamnama kaniak ni Bill a saanda a kasta, ket imbagana a ti kasayaatan tapno maam-ammok ida isut’ itatabunok iti maysa kadagiti gimongda. Talaga a diak kayat idi ti mapan, ngem nalagipko ti kararagko. Immannugotak nupay diak kayat idi damo, no la ketdi ta agtugawkami iti kaudian nga intar tapno makapanawkami a dagus no adda aniaman nga ipapilitda nga aramidenmi.
Nariknak a Natalgedak
Napalalo ti nerbiosko bayat a nagbiahekami a napan iti gimong. Agpadakami a nakamaong ken naka-T-shirt iti pranela. Naragsakanak ta medio naladawkami a simmangpet isu a din kasapulan a makisaritakami iti siasinoman sakbay ti gimong. Impatarus ni Bill ti amin a nangngegna a diak man la makita wenno mangngeg. Nupay diak pulos naawatan a naan-anay ti mapaspasamak, adda dua a banag a nagsiddaawak: Masansan a nagusar ti nagpalawag iti Biblia, ken siaaktibo a nakipaset iti gimong dagiti ubbing a kaabay ti dadakkelda. Kalpasan ti gimong, awan a pulos ti impapilitda nga aramidenmi. Sibabara nga inabrasadakami uray no naiduma ti kawes ken pulimi.
Duduakami a puraw idiay Kingdom Hall. Nupay diak mapupuotan nga idumdumak idi dagiti nangisit, alusiisenak idi damo. Nupay kasta, kapilitan a nagtalnaak gapu iti mensahe ti kinapudno nga adda iti Biblia. Regular a tumabtabunokamin kadagiti gimong. Ti ad-adda pay a karit kaniak ket awan ti tuleng iti dayta a kongregasion. Isu nga idi naammuanmi ti maipapan iti kongregasion nga addaan iti sumagmamano a tuleng a tumabtabuno, timmabunokami sadiay. Iti daytoy manen a kongregasion, dakdakami ti puraw a tumabtabuno. Nupay kasta, impariknada kaniak a natalgedak.
Immannugotkami iti intukonda a panagadal iti Biblia. Kamaudiananna, addan sungbat kadagiti saludsodko. Diak idi maawatan a dagus dagiti sungbat, ngem Nainkasuratan dagitoy. Babaen ti ad-adda a panagsukimat ken panagmennamenna, naawatak met laeng idi agangay dagiti kinapudno nga adda iti Biblia. Iti kaunaan a gundaway iti biagko, nariknak a nasingedak ken ni Jehova kas ti pudno a Dios. Maigiddato iti dayta, nagbalinkami ken ni Bill a nadekket nga aggayyem. Ammok a kursonadanak, ngem nasdaawak idi kiniddawna a makikallaysaak kenkuana. Naragsakanak nga immannugot. Nabautisaran ni Bill di nagbayag kalpasan a nagkallaysakami, ket sumagmamano a bulan kalpasanna, nabautisaranak met idi Pebrero 26, 1983.
Pannakasarak iti Kinatalged a Sapsapulek
Idi damo, nagamkak a maipaspasuliak gapu ta dudua ti tuleng iti kongregasionmi ken saanda a nalaing a makikomunikar iti tao a tuleng la ngaruden, bulsek pay. Makunak a naayat ken nadungngo ti kongregasion, ngem idi damo, diak makikomunikar a direkta kadakuada. Naladingitanak gapu iti daytoy. Namin-adu a naupay ken naglidayak. Nupay kasta, ti naasi a tignay ti maysa a kabsat ti mangtukay met iti pusok ken mangpaganaygay kaniak. Pinaregtanak met ni Bill nga itultuloyko ti ministeriok ken agkararag ken ni Jehova tapno ad-adu pay ti matulongak nga umel a makitimpuyog iti kongregasion.
Inkeddengko ti mangala iti aso a nasanay a mangigiya iti bulsek tapno ad-adda a kabaelak ti agmaymaysa. Nakatulong met ti aso tapno maiwaksi ti pannakariknak a maipaspasuliak. No mapan agtrabaho ni Bill, magnaak a mapan iti Kingdom Hall tapno makikadua iti agtataripnong a grupo a makipaset iti Nakristianuan a ministerio. Iti panaglabas dagiti tawen, naaddaanak iti uppat a giya nga aso, ket tunggal maysa ti nagbalin a kas miembro ti pamilia.
Nupay makatulong ti giya nga aso, kaykayatko ti makikadua iti padak a tao. Idi agangay, binendisionan ni Jehova dagiti panagreggetmi a mangtukay iti interes ti adu a panangyadal iti Biblia kadagiti tuleng. Immadu ti naginteres agingga a nabuangay ti maysa a sign language a kongregasion idiay Washington, D.C. Kabaelak met laengen ti makikomunikar iti tunggal miembro ti kongregasion!
Nakualipikar ni Bill nga agserbi kas panglakayen ken nadutokan a mamangulo a manangaywan iti sign language a kongregasion. Naragsakanak unay a nangidaulo iti panagadal iti Biblia iti dadduma pay a tuleng ken tuleng-bulsek a tattao. Adu kadakuada ti simamatalek itan nga agserserbi ken Jehova. Sinursuruak met dagiti makangngeg a kakabsat a babbai iti sign language tapno lallalo nga agbalinda nga epektibo iti ministerioda kadagiti tuleng.
Panawen ti Pannakasubok
Idi 1992, kimmaro ti panagleddaangko gapu iti sinagabak a pannakaabuso idi agtutuboak pay laeng. Dua a tawen a diak naitultuloy dagiti gagangay nga ar-aramidek. Panagriknak ket maysaak a baldado—saan a gapu iti kinatuleng wenno kinabulsekko—no di ket gapu iti nakaro a pannakaburibor ti panunotko. Namin-adu nga impagarupko a diak kabaelan ti makigimong wenno makipaset iti ministerio, isu nga impakpakaasik ken ni Jehova a pabilgennak nga agtalinaed a natarnaw. Nagbanaganna, manmano a nalanganak ti makigimong, ken nagtalinaedak a regular iti ministeriok kabayatan dagidi a naliday a tawen.—Mateo 6:33.
Idi 1994, immakarkami idiay Vancouver, British Columbia, Canada, tapno tumulong a mangbuangay iti maysa pay a sign language a kongregasion. Saan a nalaka daydi nga iyaakar. Pinanawak ti kabesadokon a siudad ken adu a patpatgek a gagayyem. Ngem uray no agleddaang ken madanaganak pay laeng, makagunggona ti amin a panagsakripisiok gapu ta naimatangak ti pannakabuangay ti baro a kongregasion idiay Vancouver. Adu ti baro a nagayyemko iti baro a kongregasion a nakaitimpuyoganmi, isu a natalged ti riknak.
Binendisionan ti Naayat nga Amatayo
Idi 1999, innem a lawas a nagpasiarkami nga agassawa ken ti dua pay a Saksi idiay Haiti tapno tumulong iti ministerio kadagiti tuleng. Babaen ti pannakipagtrabahomi iti sanga nga opisina dagiti Saksi ni Jehova sadiay, sinuruanmi iti sign language ti maysa a klase dagiti miembro ti kongregasion ken kinuyogmi ida a nangasaba iti medio di maas-asak a teritoria dagiti umel. Iti sumagmamano a lawas, nasurok a 30 a panagadal iti Biblia ti nairugi kadagiti interesado a tuleng! Napabaro ti regtak a nagawid isu a nangrugiak iti amin-tiempo a ministerio kas payunir idi Setiembre 1999. Babaen ti tulong ni Jehova, ti patpatgek nga asawa, ken ti manangsaranay a kongregasion, naragsakak latta nupay pasaray maldaangak.
Iti panaglabas dagiti tawen, napaneknekak no kasano ti kinadungngo ni Jehova. (Santiago 5:11) Ay-aywananna ti amin a tattaona—ngem nangnangruna dagidiay addaan kadagiti espesial a kasapulan. Babaen ti organisasionna, naaddaanak iti Braille a New World Translation of the Holy Scriptures agraman ti adu pay a katulongan iti panagadal iti Biblia. Magustuak met dagiti sign language a kombension ken asamblea. Siaayat a supsuportarannak ti kongregasion babaen ti panangipaarikapda iti seniasda iti imak, tapno naan-anay a makipasetak iti amin a gimong. Nupay dua ti depekto iti bagik, nasarakak ti kinatalged iti ummong ti tattao ni Jehova. Diak laeng umaw-awat no di ket mangmangtedak met, isu a maragragsakanak.—Aramid 20:35.
Segseggaak ti pannakaisubli ti panagdengngeg ken panagkitak idiay baro a lubong ni Jehova. Kabayatanna, saanak a maysa kadagiti kalilidayan a tattao iti lubong, no di ket addaanak iti sangalubongan a pamilia a buklen ti minilion a naespirituan a kakabsatko. Amin daytoy ket gapu ken Jehova a nangikari a saannak a pulos a panawan wenno baybay-an. Wen, agpapan pay kadagiti karit, maikunak: “Ni Jehova ti katulongak; saanakto nga agbuteng.”—Hebreo 13:5, 6.
[Ladawan iti panid 23]
Panangiseniasda iti imak
[Ladawan iti panid 23]
Dakami ita ken ni lakayko a Bill