Dagiti Namaris a Kermode
BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY CANADA
“Tumakderda babaen ti kammaudida, agtugawda babaen ti patongda . . . , agurokda pay no matmaturogda. . . . Nasaririt, nausioso, nalakada a makasursuro ken makibagay, ken kasla nadumaduma met ti mariknada a kas kadatayo.”
KASTA ti imbaga ti biologo dagiti atap nga animal a ni Wayne McCrory maipapan iti maysa kadagiti manmano nga oso iti lubong—ti puraw-nangisit nga oso iti amianan a laud a kosta ti Canada. Damo a naammuan dagiti sientista daytoy nga oso babaen ti miembro ti New York Zoological Society a ni William Hornaday idi 1900. Isursuratna iti katalogo dagiti lalat ti oso a naggapu idiay Victoria, British Columbia idi nakitana ti maysa a karkarna a lalat. Kasla gatas ti kinapudawna a garitgaritan iti napusyaw a bimmalitok a kolor ket kasuksukog ti lalat ti nangisit nga oso.
Agsipud ta nasdaaw iti nakitana, inawis ni Hornaday ti direktor ti Provincial Museum ti British Columbia a ni Francis Kermode, tapno tumulong a mangammo iti ad-adu nga impormasion maipapan iti impagarup ni Hornaday a baro a kita ti oso. Idi 1905, kas panangbigbig kadagiti panagregget ni Kermode a nanggun-od kadagiti ispesimen ken impormasion, pinanaganan ni Hornaday ti oso nga Ursus kermodei—oso ni Kermode.
Dagiti Kermode ket miembro iti pamilia dagiti nangisit nga oso, ngem saanda a kanayon a kas iti kolor nga ipasimudaag ti naganda. Moksgm’ol, wenno puraw nga oso, ti pangawag dagiti katutubo nga Indian a Tsimshian ti lenguaheda, nga agnanaed iti rehion dagiti oso a Kermode. Adda metten dagiti nakita nga oso a kolor kahel, kayumanggi-nalabaga, bimmalitok, nakaduyduyaw, dapuen-asul, ken adda nangisit, kayumanggi, ken puraw a labangda.
Di pay la masierto dagiti biologo no apay nga adda dagiti puraw a Kermode. Ti maysa kano a mabalin a makagapu iti naisalsalumina a kolorda ket ti karkarna a mapasamak a genetic mutation wenno panagbalbaliw iti pakabuklan dagiti gene. Kinapudnona, 1 laeng ti puraw iti kada 10 a Kermode a nakitan. Talaga a karkarna ken maiparbeng a maadal a naimbag dagiti Kermode iti amianan a laud a kosta ti Pacifico sadi Canada.
Panangpasiar iti Teritoria Dagiti Kermode
Makita dagiti Kermode iti lugar nga agarup 75,000 a kilometro kuadrado iti igid ti amianan a kosta ti British Columbia. No agbiaheka nga agpaamianan a laud iti agarup 600 a kilometro manipud Vancouver, makadanonka iti Princess Royal Island ken iti lugar ti Douglas Channel nga asideg iti Kitimat. Agarup 150 a kilometro iti nasulinek a daga ti amianan a daya ti ayan ti Terrace, maysa a komunidad a pagtrosuan, a masarakan iti igid ti Skeena River. Daytoy a rehion ti sentro ti pagnanaedan dagiti Kermode. Nadeskribir dayta kas ti kasusulinekan ken kaaduan iti gameng ti nakaparsuaan iti let-ang ti Laud ti Canada.
Kasapulam ti aduan kapadasanen a giya iti let-ang a makaammo iti kababalin ti Kermode tapno masirpatam man laeng daytoy a puraw a managalla-alla. Oktubre ti kasayaatan a panawen a makakitaka iti maysa, no agaaripuno ti rinibu nga agbugi a salmon kadagiti waig ti British Columbia. Kabayatan daytoy tinawen a pasamak, sumalog dagiti Kermode manipud iti kabambantayan tapno agpiesta iti salmon. Kastoy ti panangdeskribir ti maysa a nakaimatang iti wagas ti pannangan dagiti agpiesta nga oso: “Pilienda ti salmon a kayatda a sidaen, gammatanda iti ulona sada kulatlatan manipud iti asangna tapno makitada ti lasag a sidaenda.”
Ti Kababalinda
Kasla mannakigayyem, makaay-ayo nga arakupen, ken nagantil dagiti Kermode, ngem dika paallilaw iti langada. Kinapudnona, kas iti amin nga oso, saan a mapakpakdaan ken napeggad ti kababalinda. Sigun iti damag, nakapuy ti panagkitada. Nagpigsa ti panagangotda gapu iti disenio ti bassit a natundiris nga agongda ken ti atiddog nga abut daytoy. Nakasigsiglatda nupay kasla nalaad ti panaggarawda. Kadagiti asideg a distansia, naorasan a makataray ti dadduma kadakuada iti 50 a kilometro iti kada oras!
Uppat agingga iti innem a pie ti kaatiddog dagiti nataengan a kabaian ket 50 agingga iti 180 a kilo ti timbangda. Dakdakkel dagiti kalakian ken pasaray nasurok a 200 a kilo ti timbangda. No agtakder dagiti Kermode babaen ti kammaudida, walo agingga iti siam a pie ti katayagda. Nalaingda met nga aglangoy. Kinapudnona, maysa nga agpatpatrolia iti waig ti nakapaliiw iti maysa nga oso nga aglanglangoy manipud iti kabangibang nga isla agingga iti kadakkelan a paset ti pagilian. Bayat nga immaniobrana ti barangayna nga immasideg iti oso, dayta ti nangsorpresa kenkuana babaen ti panagbatok ken panaglangoyna, sa pasaray lumung-aw laeng tapno umanges.
Panagranada Kadagiti Tattao
No pagarupenen dagiti oso a makagun-odda iti taraon kadagiti tattao, masansan a didan kabuteng ti tao isu nga agbalinda a narungsot ken napeggad. Masansan a mapapatay dagita nga oso. Isu nga inton sumaganad a makakitaka iti oso iti let-ang nga agsapsapul iti taraonna, laglagipem a no pakanem, mabalin a saanmo laeng nga isarsarak ti bagim no di ket mabalin a daytanto pay ti nasapa a pakatayanna.
No utobentayo daytoy a nakaskasdaaw nga oso, ditay maliklikan ti agsiddaaw iti kinanadumaduma dagiti miembro iti pamilia dagiti oso. Anian a nakaskasdaaw ken nakaay-ayat dagiti pinarsua ti Dios! Ket anian a rebbengen ti naipabaklay iti tao tapno aywananna dagita a makaay-ayo a parsua!
[Picture Credit Line iti panid 27]
Howie Garber/www.wanderlustimages.com