Dagiti Kasla Kristal a Silnag ti Bulan
Idi Abril 2000, dagiti minero iti asideg ti Chihuahua, Mexico ket nangpabettak iti maysa nga usok nga agarup 300 a metro iti uneg ti daga tapno agsapulda kadagiti napapateg a metal. Bayat nga inkarigatan ti 40 ti tawenna a ni Eloy Delgado ti simrek iti bassit nga abut, naiparna a natakuatanna ti maysa a gukayab a napno kadagiti nagdadakkel a nasaragasag a kristal. Kinunana: “Nagpintas a kasla iti lawag nga iyanninag ti nabuong a sarming.” Imbaga ti maysa pay a lalaki a kas man la “kellaat a nagbalin a solido dagiti silnag ti bulan.”
Dagita a kristal ti maipagarup a kadadakkelan iti lubong. Dadduma ket kas iti kadakkel dagiti nataenganen a puon ti saleng, nga agingga iti 15 a metro ti kangatoda ken agtimbang iti nasurok a sangapulo a tonelada! “Talaga a makapaamanga no makakitaka kadagiti nakadakdakkel ken awan pakapilawanda a kristal,” kinuna ni Jeffrey Post, maysa a kurador dagiti mineral idiay Smithsonian Institution sadi Washington, D.C. Imbagana a ti kaaduan a kristal ditoy daga ket babassit nga umdas a maiparabaw iti dakulapmo.
Kastoy ti panangdeskribir ti Abril 2002 a ruar ti magasin nga Smithsonian iti pannakapataud dagitoy a kristal: “Ti danum iti uneg dagitoy a gukayab a nabaknang iti asupre a naggapu kadagiti kaabayda a deposito ti metal, ti nangrunaw kadagiti pannakadiding a tisa a bato, isu a rimmuar ti nagadu a calcium. Kalpasanna, daytoy a calcium ket nailaok iti asupre tapno tumaud dagiti nagdadakkel a kristal nga ita pay laeng a nakita ti tattao.”
Nupay ti temperatura ken kinaalnaab iti uneg dagiti gukayab ket mabalin a maitutop kadagiti kristal, makadangran dagitoy iti tattao. Ti temperatura ket kanayon a dandani 65 a degree Celsius, ket 100 a porsiento ti kinaalnaabna. Kuna ti managsukisok a ni Richard Fisher, ti kaunaan a taga Amianan nga America a nangpasiar kadagitoy a gukayab: “Kasla simrekka iti gumilgil-ayab nga urno no sumrekka iti nagdakkel a gukayab.” Kunana pay a mabalin a madaeran ti maysa a tao dagitoy a kasasaad iti agarup innem agingga iti sangapulo laeng a minuto. Kalpasanna, saanmon a maibturan ti kasta unay a kinabara ken kinaalnaabna.
Ti pannakatakuat kadagitoy nagdadakkel a kristal ket maysa manen a palagip iti nakaskasdaaw ken naruay a gameng iti daga a kaaduan kadagitoy ti mabalin a ditay pay nakita. Dika aya umanamong iti salmista a nangibaga iti: “Anian a nagadu ti aramidmo, O Jehova! Isuda amin inaramidmo buyogen ti kinasirib. Ti daga napno kadagiti pinataudmo”?—Salmo 104:24.
[Picture Credit Line iti panid 31]
Amin a retrato: © Richard D. Fisher