Panangngednged iti Kabalio ken iti Dila
“Ti kabalio ket banag a maisagana maipaay iti aldaw ti bakal,” kinuna ni masirib nga Ari Solomon iti kadaanan nga Israel. (Proverbio 21:31) Nabayagen a napateg ti maaramidan dagiti kabaliero iti panangabak kadagiti gubat. Sipud pay idi un-unana, dagiti buyot us-usarenda ti rienda a pangkontrol iti garaw ken bileg ti kabalio.
Ilawlawag ti Encyclopædia Britannica a ti rienda ket “maysa a grupo dagiti sintas a maikabit iti ngiwat ti animal tapno makontrol dayta ti tao.” Saan unay a naiduma dagiti rienda idi un-unana kadagiti maus-usar ita, ket napateg dagitoy iti panangpaamo ken panagsakay kadagiti kabalio.
Impatuldo ti ama ni Solomon a ni Ari David ti kinapateg ti rienda idi insuratna: “Dikay pagbalinen ti bagbagiyo a kas iti maysa a kabalio wenno mulo nga awanan pannakaawat, a ti kinasarantana matngel uray pay babaen ti pangngednged wenno rienda.” (Salmo 32:9) Apaman a napaamon ti kabalio, agbalin dayta a matalek a kadua. Inapresiar unay ni Alejandro a Dakkel ti kabaliona a ni Bucephalus ta uray la nga impasurotna iti dayta ti nagan ti maysa a siudad idiay India kas pammadayaw iti kabalio.
Nupay rinibu a tawenen a nagballigi dagiti tattao a nangpaamo kadagiti kabalio, narigat a ngedngedan ti kinaimperpektotayo. Kinuna ti Kristiano nga adalan a ni Santiago: “Maitibkoltayo amin iti adu a daras. No ti asinoman saan a maitibkol iti sao, daytoy ket perpekto a tao, a kabaelanna met a ngedngedan ti intero a bagina.” (Santiago 3:2) Kinapudnona, asino kadatayo ti makaibaga a saan pay a pulos a nakaisawang iti minamaag, makapasair, wenno makapapungtot a sao?
Apay ngarud nga ikagumaantayo a ngedngedan ti nasukir a dilatayo, nga “awan asinoman iti sangatauan ti makapaamo iti dayta”? (Santiago 3:8) Ngamin, situtulok dagiti tattao a mangbusbos iti tiempo ken agreggetda a mangpaamo iti kabalio agsipud ta ammoda a talaga a makatulong ti nasanay nga animal. Umasping iti dayta, no nasaysayaat ti panangkontroltayo iti dilatayo, nasaysayaat ti panangusartayo iti dayta.
Dagiti naasi a sasao ket makapabang-ar ken makaparegta kadagiti gagayyem, katrabahuan, ken kabagian. (Proverbio 12:18) Dagita a sasao pagbalinenda a naragragsak ti biag dagidiay kalanglangentayo. Nupay kasta, mangpataud kadagiti parikut ti di panangngednged iti dila. Mamakdaar ti Biblia: “Saluadam ti . . . dilam tapno saanka a maisarsarak.” (Proverbio 21:23, The New English Bible) No ad-adda nga agballigitayo a mangsanay, wenno mangngednged iti dilatayo, tultulongantayo ti bagitayo ken dagidiay dumngeg kadatayo.a
[Footnote]
a Makapainteres ta palagipan ti Biblia dagiti Kristiano a ti panagsasaoda ket nainaig unay iti panagdayawda. Kunana: “No ti asinoman a tao pagarupenna iti bagina nga isu maysa a pormal a managdaydayaw ket kaskasdi a saanna a ngedngedan ti dilana, no di ket itultuloyna nga allilawen ti bukodna a puso, ti porma ti panagdaydayaw daytoy a tao ket barengbareng.”—Santiago 1:26.
[Ladawan iti panid 31]
Ni Alejandro a Dakkel
[Credit Line]
Alinari/Art Resource, NY