Ti Concorde Nagsardengen ti Panagtayabna
BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY FRANCIA
Kalpasan ti 27 a tawen a panagtayabna, simmardengen nga agtayab ti Concorde—“ti kakaisuna iti lubong a naparpartak ngem uni a pangpasahero nga eroplano.” Iti panangibagana a ti dumakdakkel a gastos ken ti bumasbassit a pasahero ti makagapu, pinasardeng ti British Airways ti panagtayab ti kaudian iti pito a Concorde a pangpasahero nga eroplanona idi Oktubre 2003. Lima a bulan sakbayna, ti Air France, ti sabali pay a mangipatpatayab iti kastoy nga eroplano nga addaan iti naisangsangayan a payak a kasla trianggulo, insardengnan ti panagtayab ti lima kadagita nga eroplanona.
Nagsardeng ngarud ti panawen ti panagpatayab a nangrugi idi 1962, idi nagtitinnulong dagiti inheniero ti Britania ken Francia a mangpataud iti eroplano a naparpartak ngem uni a nawatiwat ti tayabenna. Nangrugi ti immuna a panagtayab dagitoy a modelo ti eroplano idi 1969, ket nangrugi a nagtayab nga agpa-Bahrain ken Rio de Janeiro ti naparpartak ngem uni a pangpasahero nga eroplano idi Enero 1976.
Mabalin a naballigi ti Concorde iti teknolohia, ngem pakalugian iti negosio. Narigat a litupan dagiti gastos, gapu iti kinangina ti langis idi dekada 1970, ta makakonsumo ti eroplano iti nasurok a 25,600 a litro a fuel iti kada oras—mamitlo a daras iti makonsumo ti kada pasahero iti kadawyan nga eroplano. Maysa pay a pakaatiwan ti Concorde ket limitado iti 6,880 a kilometro ti kangato ti matayabna ken basbassit a pasahero ti malaonna—100 laeng. Gapuna, saan a panguartaan dayta dagiti kompania ti eroplano. Ti sabali pay a lapped iti irarang-ay ti Concorde isu ti panangbusor ti gobierno ti Estados Unidos iti pannakaipatayabna gapu ta dadduma a tattao ti masuron iti nakaro nga ungorna.
Ti kinanginana ti sabali pay a problema. Rinibu a doliar ti gatad dagiti tiket. Manmano laeng ngarud dagiti pasahero a makabael nga aglugan iti Concorde. Babaen iti primera-klase a putahena a champagne, nananam a dalem ti ganso, ken naproseso a bugi, ti Concorde “ti kasayaatan pay laeng idi a pagluganan a mapadasan ti maysa a tao,” kinuna ti maysa a negosiante. “Ti oras ti kapatgan a pagimbagan a magun-odam. Saan a dayta ti kanam-ayan a pagluganan. Ngem nagsayaat ti riknam.”
Naparpartak Ngem Init?
Bayat dagiti tawen a panagtayabna, imbiahe ti Concorde ti dandani uppat a milion a pasahero—talaga a manmano a tattao no panunotem met ti kaadu ti ibiahe dagiti eroplano a Boeing 747 iti sumagmamano la a lawas. Ania ngarud ti namagbalin iti Concorde a nakaskasdaaw nga eroplano?
Panunotem daytoy: Agdaliasat ti Concorde iti 2,150 a kilometro iti maysa nga oras—mamindua iti kapartak ti uni—iti kangato a 18,000 a metro (nasurok a 18 a kilometro). Nakaparpartak ta aktual nga umatiddog iti 24 a sentimetro ti 62 a metro nga eroplano gapu iti bara a resulta ti panagrisiris. Ti kadawyan a biahe ti Concorde manipud Paris a mapan iti New York ket agpaut laeng ti 3 nga oras ken 55 a minuto, dandani kagudua iti oras ti kadawyan a biahe. Nakaparpartak ti biahe ta gapu iti nagdumaan ti oras iti kada sona, nasapsapa a dumteng dagiti pasahero nga agpalaud a mapan idiay New York ngem iti oras a panagrubbuatda idiay Paris!
Nadadael laeng ti reputasion ti Concorde gapu iti naminsan nga aksidente a nakatayan ti adu. Idi Hulio 25, 2000, natinnag ti eroplano ti Air France idi agluas idiay eropuerto ti Charles de Gaulle idiay Paris, a nakatayan ti 113 a tattao, agraman ti 4 nga adda iti baba. Kalpasan ti nadumaduma a pannakabalbaliw tapno mataginayon ti kinatalged, naituloy ti panagtayab makatawen kalpasanna. Ngem gapu iti ekonomia, kapilitan a mapasardeng ti panagtayabna.
Ti Concorde nga awan ti karibal wenno kasukatna maikari a maikabil kadagiti museo dagiti agtayab a lugan iti lubong. Kastoy ti kinuna ni Jean-Cyril Spinetta a tserman ti Air France: “Ti Concorde talaga a saanto a pulos a sumardeng nga agtayab agsipud ta agtultuloyto a malaglagip dagiti tattao.”
[Dagiti Ladawan iti panid 26]
Ngato: Maidasdasar a champagne
Tengnga: Kangrunaan a piloto iti cockpit
Baba: Umuna a modelo ti Concorde, Francia, 1968
[Credit Line]
Amin a retrato malaksid ti umuna a modelo: NewsCast; orihinal: AFP/Getty Images