“Awan Panagtabbaaw iti Pagsasaomi”
ANIA ti panagtabbaaw? Dayta ket “abusado, naalas, wenno awan daydayawna a panagsao.” (The American Heritage Dictionary) Kastoy ti panangdepinar ti sabali a diksionario iti berbo nga “agtabbaaw”: “Ti panangabuso, di panagraem, wenno panangumsi (iti sagrado a banag).” Nakalkaldaang ta iti adu a pagilian, agtabbaaw ti kaaduan a tattao. Nupay masansan a dagiti lallaki ti agsasao idi iti dakes, ad-adda itan a dagiti babbai ti gagangay a pakangngegantayo iti kasta. Nupay kasta, iti dadduma a kultura, ti panagtabbaaw ket saan a kanayon a paset ti inaldaw a panagsaoda. Alaem a pagarigan ti imbaga ti maysa nga Apache Indian a ni James Kaywaykla.
Ni James ket naipasngay idi agarup 1873 idiay New Mexico, idiay Estados Unidos. Idi agtawenen iti dandani 90, kastoy ti insalaysayna:
“Maysa nga agsapa, nariingak gapu iti timek ni Lolok. Nagtugaw iti ridaw ti sapawmi a nalikmut iti babassit a kayo, simmango iti sumingsingising nga init, ken kankantaenna ti The Morning Song. Daytoy ti kanta a para ken ni Ussen . . . nga agyamyaman Kenkuana gapu iti maysa kadagiti naindaklan a sagutna—ti ayan-ayat ti lalaki ken babai, a maysa a sagrado a banag kadagiti Apache.a Saanda a pulos a pagaangawan ti sekso, isu a dida maawatan no apay a pagaangawan Dagiti Puraw a Mata [dagiti puraw a tattao] ti panaginaw ken panagpasngay. Para kadagiti Apache, ti naalas a panagang-angaw maipapan iti dayta ket kas iti kadagsen ti barengbareng a panangaramat iti nagan ti Dios. Pagpannakkelko unay nga awan panagtabbaaw iti pagsasaomi. Agyamankami iti Namarsua iti Biag gapu iti pribilehiomi a makiraman iti pannakaparsua ti baro a biag.”—Native Heritage, inedit ni Arlene Hirschfelder.
Dandani 2,000 a tawenen ti napalabas, kastoy ti insurat ti Kristiano nga apostol a ni Pablo: “Saan koma a rummuar iti ngiwatyo ti rinuker a sasao, no di ket ti aniaman a sasao a naimbag a maipaay a pangpabileg kas iti kasapulan, tapno maipaayna no ania ti mainugot kadagiti agdengdengngeg.” Kastoy pay ti insuratna: “Ti pannakiabig ken tunggal kita ti kinarugit wenno kinaagum saan koma nga uray madakamat iti nagtetengngaanyo, kas maitutop kadagiti nasantuan a tattao; uray ti nakababain nga ugali wenno minamaag a panagsasao wenno naalas a panagang-angaw, bambanag a di mayanatup, no di ket ti panangipaay iti panagyaman.”—Efeso 4:29; 5:3, 4.
Kasano a maikkat ti panagtabbaaw ken naalas a panagang-angaw iti puso, isip, ken ngiwat? Kastoy ti pammagbaga ni Pablo kadagiti taga-Filipos a mabalin a makatulong kadatayo amin: “Kakabsat, aniaman a bambanag a napudno, aniaman a bambanag a serioso a pakaseknan, aniaman a bambanag a nalinteg, aniaman a bambanag a nadalus, aniaman a bambanag a maay-ayat, aniaman a bambanag a naimbag ti pakasarsaritaanda, aniaman ti adda a kinasingpet ken aniaman ti adda a banag a nadayaw, itultuloyyo nga utoben dagitoy a banag.”—Filipos 4:8.
[Footnote]
a Sigun iti pammati dagiti Apache, ni Ussen ti namarsua iti biag.
[Picture Credit Lines iti panid 31]
Amin a retrato: Library of Congress, Prints & Photographs Division; simbolo dagiti Apache: Dover Publications, Inc.