“Nangisit a Ganso” Kadagiti Kanal ti Venice

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY ITALIA

NANGISIT, napintas, ken naulimek dayta ket aglayag iti kanal a lumabas kadagiti nabasa a pader, naarkosan a tawtawa, dagiti balkon a napno kadagiti sabong, ken lumasat iti sirok dagiti nagarko a sementado a rangtay. No adayo, kasla nangisit a ganso ti langana. Nupay kayo ti bagina, ken metal ti natangken ken awan dutdotna a tengngedna, nakataltalinaay ti panaglayagna kadagiti kanal ti Venice, Italia, a kas iti panaglangoy ti napintas a tumatayab. Dayta ti gondola, ti kalatakan a bilog iti lubong sigun iti dadduma. Ania ti nagtaudanna? Apay a nakalatlatak? Apay a naisangsangayan kadagiti sabali a bilog?

Ti Nagtaudanna

Saan a masinunuo no kaano a naaramid ti kaunaan a gondola, nupay mamati ti dadduma nga idi maika-11 a siglo K.P. Idi arinunos ti maika-15 a siglo, damo unay a nailadawan dayta kadagiti lamina. Ngem nagparang ti naisalsalumina a langana idi maika-17 ken maika-18 a siglo isu a nagbalin a nakalatlatak ken naidumduma kadagiti amin a bilog. Patag ti datar ti gondola, ngem iti daytoy a tiempo nangrugi ti naisangsangayan nga immatiddog a langana ken naaramid a landok ti parupana.

Narigat met a matunton ti nagtaudan ti nagan ti gondola. Kuna ti dadduma a ti sao a “gondola” ket nagtaud iti Latin a sao a cymbula, nagan ti bassit a bilog, wenno naggapu iti conchula, bassit a concha, a “shell” ti kayuloganna.

Gagangay iti Venice

Ngem ti maysa a siguradotayo ket dakkel ti pakainaigan daytoy a bilog iti Venice. Kinapudnona, nalabit ti gondola ti kapatgan a simbolo ti siudad. Lagipenyo dagiti amin a ladawan ti Venice a mangipakita iti gondola.

Adda pay sabali a pakainaigan daytoy a bilog iti siudad. No agluganka iti gondola nga aglayag kadagiti kanal “naisangsangayan dayta a panangpasiar iti Venice,” kuna ni Roberto a maysa a timonero iti gondola a mangipaspasiar kadagiti turista kadagiti kanal iti siudad. “Saan laeng a dagiti kadawyan a buya ti makitam, maammuam ti agpaypayso a kasasaad ti Venice.” Kinuna ti nalatak a mannurat nga Aleman a ni Johann Wolfgang von Goethe nga idi nakalugan iti daytoy a bilog, nariknana nga isu ket kas “iti Kapitan iti Baybay Adriatico, a kapada ti asinoman a taga-Venice no nakailad iti gondolana.” Kastoy ti kuna ni Roberto: “Ti nakabambannayat a panaglayag ti gondola maitunos la unay iti kasasaad ti Venice. No nakaiddaka kadagiti nalukneng a kutson, mariknam a kasla awan ti pakadanagam iti lubong.”

Dagiti Nakaidumaan ti Gondola

Bayat a palpaliiwem ti gondola, nalabit masdaawka ta nalinteg ti panaglayagna, idinto ta maymaysa ti gaudna a naikabit iti makinkannawan a sikigan ti bilog. No pampanunoten, mabalin nga agrikrikus lattan ti bilog iti maymaysa a direksion no saan a mabaliwan ti panaggaud, ngem saan met ngarud a kasta. Apay ngay? Kastoy ti kuna ni Gilberto Penzo, maysa nga eksperto kadagiti nagkauna a bilog: “No mayarig iti bagi ti pannakaaramid ti bilog ket ti durina mayarig iti duri ti bagi ken ti kahana ti maibilang a paragpag, no kasta mabalin nga ibagatayo a nakaro ti panagkubbo ti gondola.” Kayatna a sawen, saan a nasayaat ti proporsionna. Ti makinkannawan a sikiganna nasupsupit iti 9 a pulgada ngem ti makinkannigid. No kasta, mabangking ti makinkannawan a sikigan ti gondola. Matimbeng daytoy a panagbangking babaen ti maymaysa a gaud ken ti dagsen ti paragaud, isu a diretso ti panaglayag ti gondola.

Naidumduma daytoy a “ganso” gapu iti tengnged, wenno parupana. Ti laeng kutit ti bilog ti naaramid iti landok. “Naisangsangayan ken naiduma unay” ti parupana, kinuna ti autor a ni Gianfranco Munerotto, “ta di malipatan ti siasinoman a damo a makakita iti dayta.” Idi, ti landok a parupana ti nangtimbeng iti dagsen ti paragaud nga adda iti kutit ngem ita agserbi met nga arkosna. Sigun iti kaugalian, dagiti naikabit iti parupa iladawanna dagiti innem a sangakaarrubaan wenno sestieri, a nakabingbingayan ti Venice, ket ti bassit a sawit iti likud ti tengnged ti mangiladawan iti isla ti Venice a naawagan Giudecca. Ti doble a kurba ti parupa ti makuna a mangiladawan iti Dakkel a Kanal ti Venice.

Ti nangisit a “kolor” ti gondola ti sabali pay a nakaidumaanna. Adun dagiti panangilawlawag no apay a nangisit dagitoy a bilog. Sigun iti maysa, bayat ti maika-16 ken maika-17 a siglo, kasta unay ti kinapintas, kinamaris, ken kinagarbo dagiti gondola. Gapu ta kayat ti Senado ti Venice nga iparegta ti kinasimple, napilitan daytoy a mangmulta iti asinoman a makinkukua iti nakapimpintas a gondola. Ngem kaykayat ti adu ti agmulta ngem ti mangikkat kadagiti arkosda. Nagbanaganna, inkeddeng ti mahistrado a mapinturaan ti amin a gondola iti nangisit. Ti sabali pay a panangilawlawag ket nagserbi ti nangisit kas tanda ti pannakipagladingit kadagiti rinibu a natay iti angol. Kuna met ti dadduma a ti kinangisit dagiti gondola ti ad-adda a mangiparangarang iti kinapudaw dagiti natatan-ok a babbai iti Venice. Ngem iti kinapudnona, simple laeng ti makagapu iti kolorna ta idi damo, nangisit ti alkitran a nausar tapno saan a maslep ti danum ti gondola.

Kalpasan ti panaglayag iti natalinaay a danum a nakalugan iti nangisit a ganso, agsublikan iti agdan ti pantalan a naggapuam. Bayat a matmatmatam ti gondola iti adayo, nalabit mapanunotmo, no italiaw ngata ti ganso ti atiddog a tengngedna ket urnosenna dagiti dutdotna.

[Ladawan iti panid 24]

Saan nga agpada ti rukod dagiti sikigan ti kaha ti gondola

[Ladawan iti panid 24, 25]

Ti naisalsalumina a parupana

[Ladawan iti panid 25]

Ni Roberto, maysa a timonero nga aglaylayag kadagiti kanal iti Venice

[Picture Credit Line iti panid 25]

© Medioimages