Panangmatmat iti Lubong
◼ “Nakabatbatad” a bumarbara ti klima ti daga ken “dakkel ti posibilidadna” a maigapu dayta kadagiti aramid ti tao.—INTERGOVERNMENTAL PANEL ON CLIMATE CHANGE (IPCC), SWITZERLAND.
◼ Idiay Alemania, “adikto iti agas” ti 1.4 a milion agingga iti 1.9 a milion a tattao. Ti kakaro dayta a problema ket umasping iti pannakaadikto iti arak.—TAGESSCHAU, ALEMANIA.
◼ Idiay Britania, ti paset ti populasion a kangrunaan a mabiktima iti panangpapatay ket dagiti maladaga nga awan pay maysa a tawenda.—THE TIMES, BRITANIA.
◼ Nasamek dagiti lugar a pagbeddengan ti Estados Unidos ken Canada isu a dagiti opisial ket “marigatanda a mangsapul kadagita a pagbeddengan.” Kinuna ni Dennis Schornack iti International Boundary Commission: “Kasano ngarud a masalakniban dagita no di met masarakan ti ayanda?”—ASSOCIATED PRESS, ESTADOS UNIDOS.
Naparsua ti Bagi a Kabaelanna ti Umimbag a Bukbukod
“Ti mismo a bagi ti tao kabaelanna a paimbagen ti 60 agingga iti 70 a porsiento kadagiti amin a sagubanitna,” kinuna ni Propesor Gustav Dobos, senior consultant iti Miners’ Hospital idiay Essen, Alemania. Tapno maagasan dagiti sagubanit, ti bagitayo ket nakuna nga agpataud iti 30 agingga iti 40 nga agas, kas iti cortisone (hormone wenno kemikal iti bagi a mangagas iti reuma, allergy, ken dadduma a sakit ti kudil) ken kadagiti substansia a manglapped iti itataud dagiti bato iti bekkel. Natakuatan dagiti managsukisok ti dadduma a proseso a nainaig iti dayta a natural a panangagas, ngem adu pay ti dida nadiskobre. Sigun iti magasin a Vital, naammuan dagiti sientista “nga adda komplikado a panagtitinnulong dagiti hormone, dagiti substansia a mangpappapigsa iti resistensia, ken dagiti selula a mangpapatay kadagiti mikrobio ken virus. Adda met maitulong ti emosion ken rikrikna iti iyiimbag ti bagi.” Ngem kinuna pay ti magasin a ti panagsikor ken dagiti personal a parikut mabalin a “pakapuyenda ti resistensia ti bagi iti napaut a tiempo.”
Pannakabingbingay ti Kinabaknang ti Lubong
Sigun iti Guardian iti London, “40% iti kinabaknang ti Daga ket ik-ikutan ti 1% kadagiti kabaknangan nga adulto iti lubong.” Innayonna pay a “ti kaaduan a bilang dagiti kabaknangan ket dagidiay agtartrabaho kadagiti pinansial nga institusion ken dagiti addaan iti negosio a mangituktukon kadagiti produkto wenno serbisio babaen iti Internet.” Sigun iti maysa a panagadal ti UN, 37 a porsiento kadagiti kabaknangan ket agnanaed idiay Estados Unidos, 27 a porsiento idiay Japan, ken 6 a porsiento idiay United Kingdom. Ti kapanglawan a 50% iti populasion dagiti adulto iti lubong ket agik-ikut laeng iti awan pay 1 a porsiento iti kinabaknang ti lubong. Sigun ken Duncan Green, mangidadaulo iti maysa a panagsirarak ti Oxfam, maysa nga organisasion idiay Britania a tumultulong kadagiti agkasapulan, “makapakigtot ti kasta kadakkel a panaggidiat. . . . Narigat nga irasonan no apay a manmano a tattao ti addaan iti kasta a kaadu ti kinabaknang idinto ta iti kada rabii, 800 a milion a tattao ti maturog a sibibisin.”
Ad-adu ti Lallaki Ngem Babbai Idiay China
Idi 2005, 118 a lallaki iti kada 100 a babbai ti naipasngay idiay China. Impadamag ti China Daily nga iti dadduma a rehion sadiay, “dimmanon ti bilang iti 130 a lallaki iti kada 100 a babbai.” Apay nga ad-adu ti lallaki? Ngamin, no ipakita ti eksamenasion a babai ti sikogda, ikeddeng dagiti nagannak nga iparegreg dayta. Admitiren dagiti opisial a dayta ket nainaig iti bilin ti China a rumbeng nga iplano ti tunggal agassawa ti bilang ti annakda. Sigun iti dayta a linteg, maysa laeng ti rumbeng nga anak ti kaaduan nga agassawa nga agnanaed kadagiti siudad. “Inton 2020, no idilig kadagiti babbai, agarup 30 a milion nga ad-adunton ti lallaki a mayor de edad,” kinuna ti periodiko. Gapu iti dayta a saan a kinabalanse, “maapektaran ti natalged a kasasaad ti kagimongan.”