Apay a Kabutengtayo ni Patay?
“Ti ipapatay ti kadaksan iti amin a banag; isu dayta ti kanibusanan.”—Aristotle.
MAYSA a babai ti imbilang dagiti kapatadanna kas relihiosa. Dadduma pay ketdi ti nangawag kenkuana a “sadiri iti relihionna.” Naisuro kenkuana a ni patay ket saan a kanibusanan ti amin, no di ket maysa a pagballasiwan nga agturong iti sumuno a biag. Ngem idi dandanin matay dayta a babai, kasta unay ti butengna. Gapu iti napalaus a panagduaduana, inyimtuodna iti naespirituan a mamalbalakadna, “Nakaad-adu [ti patpatien maipapan iti mapasamak kalpasan ti ipapatay]; kasanom a maammuan no ania kadagita ti umiso?”
Patien ti dandani amin a relihion ken kagimongan a ti biag dagiti tattao ket agtultuloy kalpasan ti ipapatayda. Kadagiti nagadu a patpatien, ania kadagita ti umiso? Adu a tattao ti agduadua nga adda aniaman a kita ti biag nga agtultuloy kalpasan ti ipapatay. Sika ngay? Naisuro kadi kenka a ti biag ket agtultuloy kalpasan ti ipapatay? Mamatika kadi iti dayta? Kabutengmo kadi ni patay?
Ti Panagbuteng iti Pannakapukaw ti Biag
Kadagiti nabiit pay a dekada, naisurat ti nakaad-adu a libro ken nasientipikuan a damag maipapan iti panagbuteng ken patay. Kaskasdi, saan a kayat a panunoten ti kaaduan a tattao ti maipapan iti ipapatay. Ngem gapu ta awan ti makaliklik ken patay, addanto latta tiempo a kapilitan a panunotentayo met laeng dayta. Nakaab-ababa ti biag ti tao. Iti promedio, nasurok a 160,000 a tattao ti matmatay iti kada aldaw! Matay ti amin a tao, ket dayta a realidad ti pagbutbutngan ti adu.
Sigun kadagiti eksperto, adda nadumaduma a kita ti panagdanag maipapan iti ipapatay. Ramanenna ti panagbuteng iti ut-ot, panagbuteng iti di ammo, panagbuteng iti ipapatay dagiti ay-ayaten iti biag, ken ti panagbuteng kadagiti nakalkaldaang nga epekto ti ipapatay kadagiti maulila.
Ti kakaruan kadagita a panagdanag ket ti panagbuteng iti panagpatingga ti biag. Aniaman ti narelihiosuan a patpatienda, pagbutbutngan ti adu a tattao ti ideya a ti ipapatay ket ultimo a pagpatinggaan ti biag. Dayta a panagbuteng ket rinubroban pay ti siensia. Ngamin, ti kaaduan a panagandar dagiti sistema ti bagi ti tao ket mailawlawag itan babaen kadagiti nasientipikuan a termino. Kinapudnona, awan pay ti biologo, pisiko, wenno kemiko a nakatakuat iti ebidensia nga adda paset ti bagitayo a sumina kalpasan ti ipapatay ti pisikal a bagi. Gapuna, ilawlawag ti adu a sientista a ti ipapatay ket maysa laeng a proseso a di maliklikan a mapasamak iti bagi wenno selula ti tao.
Di ngarud pakasdaawan a nupay mamati ti adu a relihioso a tattao iti sumuno a biag, kinaagpaysuanna ket kabutengda ti pannakapukaw ti biagda kalpasan ti ipapatay. Makapainteres ta kadagiti insurat ti nagkauna nga ari a ni Solomon, ti ipapatay ti tao ket tinukoyna kas kanibusanan, banag nga ibilang ti dadduma a nakabutbuteng.
“Tapok”—Ti Ultimo a Pagtungpalan?
Kastoy ti kinuna ni Solomon iti libro nga Eclesiastes nga insuratna 3,000 a tawenen ti napalabas: “Ammo dagiti sibibiag a mataydanto ngem awan ammo dagiti natay. Awanen ti nayon ti gunggonada; nalipatandan a namimpinsan . . . Natay metten dagiti ayatda, dagiti gurada, dagiti riknada.” Innayonna: “Iti aniaman nga aramidmo, ipakatmo ti amin a kabaelam, gapu ta iti daga dagiti natay a papanam, dikanto agtrabaho wenno agpanunot ken awanto ti banag a pangusaram iti ammom wenno kinasiribmo.”—Eclesiastes 9:5, 6, 10, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.
Ni Solomon ket napaltiingan a mangibaga nga “agpada ti pagtungpalan dagiti tattao ken dagiti animal. Matayda nga agpadpada . . . Awan pangatiwan ti tao iti animal . . . Agturong ti amin iti maymaysa a lugar. Nagtaudda iti tapok ket agbalindanto met la a tapok.”—Eclesiastes 3:19, 20, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.
Nupay dagita a sasao ket insurat ni Ari Solomon, ti Dios ti nangipaltiing kadagita ken nagbalin a paset ti naisurat a Saona, ti Biblia. Dagita a teksto, agraman ti adu a dadduma pay a teksto iti Biblia dida suportaran ti nalatak a sursuro nga adda paset ti bagitayo nga agtultuloy nga agbiag kalpasan ti ipapatay. (Genesis 2:7; 3:19; Ezequiel 18:4) No kasta, ibagbaga kadi ti Dios a ti panagsubli iti “tapok,” wenno kinaawan, ti ultimo a pagtungpalan ti amin a tattao? Sigurado a saan!
Saan nga isursuro ti Biblia nga adda aniaman a paset ti bagitayo nga agtultuloy nga agbiag kalpasan ti ipapatay. Nupay kasta, ipakpakaammo ti Biblia nga adda masinunuo a namnama para kadagiti natay. Ilawlawag ti sumaganad nga artikulo no apay a saanmo a rumbeng a pagbutngan a ti ipapatay ti ultimo a kanibusanan ti biag ti tao.
[Kahon iti panid 3]
MAYSA A KABUSOR A DI MALIKLIKAN
Ti ipapatay ket naawagan a kabusor ti tao. Nakabilbileg dayta a kabusor, ket di mailibak dayta. Sigun iti maysa a pattapatta, agarup 59 a milion a tattao ti matmatay iti kada tawen—iti promedio a 2 iti kada segundo. Utobenyo dagiti sumaganad nga estadistika maipapan iti ipapatay.
◼ Maysa a tao ti mapappapatay gapu iti gubat iti kada 102 a segundo.
◼ Maysa a tao ti mapappapatay iti kada 61 a segundo.
◼ Maysa a tao ti agpakpakamatay iti kada 39 segundo.
◼ Maysa a tao ti matmatay gapu iti aksidente iti kalsada iti kada 26 a segundo.
◼ Maysa a tao ti matmatay gapu iti bisin iti kada 3 a segundo.
◼ Maysa nga ubing a nakurkurang ngem lima ti tawenna ti matmatay iti kada 3 segundo.
[Kahon iti panid 4]
UBBAW A PANAGSIRARAK
Idi Nobiembre 9, 1949, ni James Kidd a minero ti gambang nga agtawen iti 70 ket napukaw iti kabambantayan ti Arizona, E.U.A. Sumagmamano a tawen kalpasanna, idi naideklara nga isu ket natayen, nasarakan ti testamentona nga insuratna babaen iti lapis, agraman dagiti kuartana ken stock certificate nga aggatad amin iti ginasut a ribu a doliar. Iti testamentona, inkeddeng ni Kidd a mausar ti kuartana iti maysa a panagsirarak tapno maammuan ti “sumagmamano a nasientipikuan a pammaneknek a no matay ti tao ket adda sumina a kararuana nga agtalinaed a sibibiag.”
Di nagbayag kalpasanna, nasurok a 100 a nalalaing a managsirarak ken sientista ti nagaplay tapno gumun-od iti dayta a pondo para iti nasao a panggep. Adu a bulan a naangay dagiti bista iti korte ken rinibu ti nangipapati a ti tao ket addaan iti di makita a kararua. Kamaudiananna, ti hues inyawatna ti kuarta iti dua a mararaem nga organisasion ti panagsirarak. Nupay kasta, nasurok a limapulo a tawen ti napalabasen, ngem awan pay ti nasarakan dagita a managsirarak a “nasientipikuan a pammaneknek a no matay ti tao ket adda sumina a kararuana nga agtalinaed a sibibiag.”