Kinaimeng iti Kaniebian

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY FINLAND

IDIAY kaamiananan a paset ti lubong, adu a tattao ti kumter wenno matay pay ketdi iti tiempo ti lam-ek no awananda iti nabengbeng a kawes, medias ken sapatos. Ngem para iti adu nga animal, agbiagda latta aniaman ti klimana. Malaksid a maimenganda kadagiti dutdot wenno burborda, ap-aprobetsarenda met ti nakaskasdaaw a proteksion a maipaay ti kaniebian.

Ti niebe ket buklen dagiti kristal a yelo a direkta a mapataud manipud iti alingasaw ti danum​—ti 25 a sentimetro a niebe ket katupag ti agarup 2.5 a sentimetro a danum. Ti ngarud niebe ket aglaon iti adu nga angin, nga adda iti nagbabaetan dagiti kristal. Gapu iti nakaskasdaaw a pannakadisenio ti niebe, agserbi dayta kas nasayaat a pangsalaknib iti nakaro a lam-ek, isu a maprotektaran dagiti bin-i ken mulmula agingga iti primavera, inton matunawen ti niebe. Kalpasanna, kas iti nagdakkel a pagurnongan ti nagyelo a danum a naisukog iti uha ti daga, matunaw dayta a mangsibug iti daga ken mangpunno kadagiti waig.

Biag iti Kaniebian

Iti agsasanga nga usok iti uneg ti niebe, agtataray dagiti babassit a burboran nga animal a makumikom iti inaldaw a rutinada, a ti kangrunaan iti dayta ket ti awan sarday a panagsapulda iti taraon. Karaman kadagita dagiti utot, marabutit, ken sangio​—dagiti babassit a mannangan kadagiti insekto nangruna iti rabii. Iti kasumbangirna, dagiti bukat ket masansan a makita nga agtataray iti rabaw ti kaniebian tapno agsapul kadagiti berry, nues, bukbukel, ken ti nalukneng nga ukis dagiti naganus a kayo.

Kasano a mataginayon dagiti babbabassit a mamalia ti umiso a temperatura ti bagida? Malaksid a burboran ti adu kadakuada, ti bagida ket agpatpataud iti natural a pudot a gapuanan ti napartak a metabolismoda. No ar-arigen, dayta ket agserbi a pagpapudotda isu a kasapulan a manganda iti adu tapno agtalinaed a napartak ti metabolismoda. Kas pagarigan, dagiti sangio ket inaldaw a mangmangan kadagiti insekto, itlog, ken igges. Ti kaadu ti kanenda ket dandani kas iti kadagsen ti mismo a bagida. Ad-adu pay ti kanen ti kabassitan a kita ti sangio a maawagan iti pygmy shrew! Gapuna, no saanda a matmaturog, awan ti sabali nga ar-aramidenda no di ti agsapul iti taraon.

Ngem ti adu a babassit a mamalia ket kaay-ayo a kanen dagiti padada nga animal a kas iti kullaaw ken ti dua a kameng ti pamilia dagiti weasel nga isu ti ermine ken ti least weasel. Gapu ta narapis ken nasiglatda, laklakaen dagiti weasel ti agdakiwas iti kaniebian ken kadagiti usok iti uneg ti niebe tapno agsapul iti taraon. Anupenda pay dagiti koneho a dakdakkel nga amang ngem isuda.

Dagiti kullaaw ket agsapsapul met iti anupenda. Ti kullaaw a napanaganan iti great gray owl ket nakapigpigsa ti panagdengngegna ta uray la a madlaw ken matuntonna ti ayan ti maysa a marabutit nga agtartaray kadagiti usok iti niebe​—no la ket ta saan unay a nauneg dayta. Apaman a nadlawna ti ayan ti puntiriana, agsuek iti kaniebian, gammatanna ti awan gawayna a biktimana babaen kadagiti natadem a kukona sana itayab dayta. Ngem no nabengbeng ti niebe, mabalin a mabisinan agingga a matay dagiti agkaan kadagiti padada nga animal isu nga umadu unay dagiti kita ti animal a kanenda koma.

Tapno saanda a mabisinan bayat ti tiempo ti lam-ek a manmano ti taraon, adu nga animal ti mangusar iti reserba a taba iti bagida a naurnongda bayat ti kalgaw. Nupay kasta, adda dadduma a taraon a gagangay a masarakanda. Kas pagarigan, ti moose, a maysa a dakkel a kita ti ugsa ket agkibkib kadagiti naganus a sanga ti kaykayo, nangruna kadagiti saleng. Magustuan dagiti squirrel, wenno mutit, dagiti nasustansia a bukbukel nga impempenda iti nadumaduma a lugar, idinto ta dagiti liebre ket agkibkib kadagiti naganus nga ukis, sangsanga ken uggot ti mulmula. Pagay-ayat ti dadduma a kita ti tumatayab dagiti ilado a berry ken nagregreg a bulbulong ti saleng.

Panagsuek iti Kaniebian!

Adu a tumatayab ti mangusar iti proteksion nga ipaay ti niebe tapno agtalinaedda a maimengan no agin-inanada bayat ti aldaw wenno no matmaturogda bayat ti rabii. Dagita a tumatayab ket pakairamanan dagiti hazel hen, black grouse, ken ti ptarmigan, agraman dagiti babbabassit a tumatayab a kas iti linnet, bullfinch, ken billit-tuleng. No nabengbeng ken naruka ti niebe, dadduma a tumatayab ti basta agsuek lattan a kas kadagiti tumatayab a bumatok iti baybay. Babaen dayta a nasikap a pamay-an, awan ti mabati a tugotda wenno angotda a mabalin a pangtuntonan kadakuada dagiti agkaan iti padada nga animal.

Apaman nga addadan iti uneg ti namuntuon a niebe, agkali dagiti tumatayab iti usok nga agingga iti tallo a pie ti kaatiddogna. Gapu iti agpatnag a panagangin, awanen ti aniaman a pagilasinan nga adda dagiti tumatayab iti uneg ti kaniebian. No adda tattao a mairana a magna iti asideg dagitoy nga umok dagiti tumatayab, dagiti arimpadekda ti mamakdaar kadagitoy a tumatayab. Gapu iti dayta, pagammuan ta kellaat nga agtatayabda a rummuar manipud iti niebe a sumagmamano la a metro ti kaadayona. Talaga a makigtot ti asinoman a makakita iti dayta a di ninamnama a kaadda dagiti tumatayab iti uneg ti kaniebian!

Mannakibagay a Burbor ken Dutdot

Bayat nga agbaliw ti klima, agbaliw met ti kolor ti dadduma nga animal iti Arctico. Kas pagarigan, ti kolor dagiti dutdot wenno burborda bayat ti kalgaw ket agbaliw no tiempo ti lam-ek tapno maibagay dayta iti aglawlawda a naabbungotan iti niebe. No otonio ditoy Finland, bumengbeng ti puraw wenno pamurawen a burbor dagiti arctic fox, blue hare, ken sumagmamano a kita ti weasel.a

Umasping iti dayta, pumuraw ti turikturikan a dutdot ti tumatayab a ptarmigan. Bumengbeng dagiti dutdot kadagiti ramay ti sakada a narasay ti dutdotna no kalgaw, isu a kunam la no nakasapatosda iti nairanta a para iti lam-ek. Nupay agbaliw ti kolor dagiti dutdot ken burborda no tiempo ti lam-ek, dadduma a kita dagiti animal a puntiriaen ti padada nga animal ket masalakniban gapu ta ti pamurawen a kolorda ket bumagay iti paset ti aglawlawda a naabbungotan iti niebe.

Napanunotmo kadin no apay nga adu kadagiti tumatayab ti agpagnapagna iti kaniebian a di man la kumter wenno di man la maan-ano? Gapu dayta iti nagsayaat a pannakadisenio dagiti sakada. Ti ngamin dara nga aggapu iti pusoda ket diretso nga agturong kadagiti sakada a mangpabara iti nalamiis a dara nga aggapu iti saka.

Wen, manipud iti kaamiananan agingga iti kaabagatanan a lugar, saan laeng a basta an-anduran ti nadumaduma a parsua ti kasta unay a kinalamiis ken kinabara ti planetatayo. Imbes ketdi, kasapulanda dayta tapno agbiagda. Gagangayen a mapadpadayawan ti adu a tattao a makadiskobre ken mangipelikula kadagita a sibibiag a parsua, ket maiparbeng laeng dayta! Anian nga ad-adda nga amang a rumbeng a dayawentayo ti Namarsua iti daga ken kadagiti nakaskasdaaw a parsua ditoy daga! Kuna ti Apocalipsis 4:11: “Maikarika, Jehova, a mismo a Diosmi, nga umawat iti dayag ken iti dayaw ken iti pannakabalin, agsipud ta pinarsuam ti amin a bambanag, ket gapu iti pagayatam napaaddada ken naparsuada.”

[Footnote]

[Kahon/Ladawan iti panid 18]

Dagiti Kristiano a Naregta Latta Uray iti Tiempo ti Lam-ek!

Kadagiti bulan a nalam-ek ti paniempo, bagbagayan dagiti Saksi ni Jehova idiay Finland ti klima babaen ti panagkawesda iti naimeng tapno maitultuloyda dagiti aktibidadda iti kongregasion ken iti ministerio. Dadduma a Saksi ti siraragsak nga agdaliasat iti adayo a lugar tapno matabunuanda dagiti Nakristianuan a gimongda. Kinapudnona, adu latta ti tumabtabuno kadagiti gimong uray kabayatan ti bulbulan ti lam-ek. Kanayon met a naregta dagiti Saksi ni Jehova a mangasaba iti publiko. Kinapudnona, ibilangda a maysa a pribilehio ti panangsaksida iti Namarsua a ni Jehova a Dios ta uray la a situtulokda a rummuar kadagiti naimeng a pagtaenganda tapno iwaragawag ti Pagarianna.​—Mateo 24:14.

[Ladawan iti panid 16, 17]

Dagiti petrel iti uneg ti kueba

[Credit Line]

Impaay ni John R. Peiniger

[Ladawan iti panid 16, 17]

Ermine

[Credit Line]

Mikko Pöllänen/​Kuvaliiteri

[Ladawan iti panid 17]

Dagiti kalamon

[Ladawan iti panid 17]

Liebre

[Ladawan iti panid 17]

Arctic fox